به گزارش خبرگزاری شبستان، نشست تخصصی مبنا با موضوع « نقش دانشجو در تحقق عدالت اجتماعی در اندیشه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی)» به همت دفتر نمایندگی حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(مدظله العالی) در مشهد برگزار شد. در این نشست مجازی حجت الاسلام و المسلمین رستمی؛ رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها به عنوان سخنران به بیان مطالب خود پرداخت متن این سخنرانی به شرح زیر است.
در تعاریف عدالت اجتماعی آمده است که با هر یک از افراد به گونه ای که شایسته است صحبت شود و در جایی قرار بگیرد که شایسته آن است. گاهی وقت ها عدالت اجتماعی به معنای عدالت توزیعی اعم از ثروت و امتیازهایی که هست به شمار می رود و ممکن است اموری نیز عدالت اجتماعی را مخدوش کند و در مفهوم مقابل عدالت اجتماعی قرار بگیرد، رفتار خشونت آمیز، سلطه های جسمی و جنسی و بهره کشی ها و به حاشیه راندن ها و محروم کردن ها از این جمله اند.
در پیشنیه عدالت اجتماعی در غرب نیز نشانی از مفاهیم عدالت در نظریه های قرآنی و مفسران قرآن و ائمه اطهار(ع) و پیشوایان اسلام دیده نمی شود و طبیعی است که در نظام بی توجه به مفهوم عدالت و با نگاه متفاوت به انسان عدالت اجتماعی در زمان خودش مطرح نشود.
در تعالیم کتاب های مقدس گاهی نیز ترویج نابرابری را می بینیم چه برسد به تفکرات سیاسی که در حاکمت حاکمان مغرب زمین نیز بوده باشد. در کتاب مقدس آمده است حضرت عیسی(ع) از جایی عبور می کرد و فردی غیر یهودی از ایشان تقاضا می کند دختر بیمار ایشان را مورد عنایت قرار دهد اما ایشان در پاسخ می گویند: من برای نجات بنی اسرائیل آمده ام و تو یهودی نیست آن فرد اصرار می کند و ایشان مثالی می زنند و می گویند: «آیا چوپانی را دیده ای که فرزندانش گرسنه باشد و به سگش غدا بدهد» این مقایسه در کتاب مقدس یهودیان که البته ما آن را تعبیر نبوی نمی دانیم مورد توجه جریان مسیحیت است. در این فضا و در این قالب انتظار داشتن بروز و ظهور نظریه عدالت تفکر به جایی نیست.
رنسانس و تفکیکی که برای کلیسا رخ می دهد و جواز نشر تفکرات مادی عملا موضوعات اندیشه عدالت را نیز مطرح می کند اما در اسلام عدالت یک مفهوم بنیادین دین است و در واقع یکی از موارد مقابله با اشراف در اسلام همین بحث عدالت است.
پیامبر(ص) تمامی قواعد غیر عادلانه قبل از اسلام را برهم زد
اگر طیف غالب گروندگان به اسلام را نگاه کنید چند گروه وزن آن ها غالب است جوانان، بردگان و زنان و در این میان اشراف، قدرتمندان و حاکمان آخرین گروه هستند و دلیل آن این است که پیامبر(ص) تمامی قواعد را برهم می زند که نمونه های آن را در رفتار پیامبر(ص) می بینیم از فرماندهی سپاه که به جوانی می دهند تا تقسیم بیت المال، تعیین ازدواج ها، تعیین مسئولیت ها و... در واقع به هم زدن نظام طبقاتی قبلی و امنیت در مخالفت با فرد حاکم و فرصت دادن به بروز استعداد ها را می توان در سیره پیامبر(ص) شاهد بود.
توصیه های فراوانی به حضرت علی(ع) در زمان امامت به ایشان می شود تا فعلا از عدالت اجتماعی دست بردار و بعد از تثبیت حکومتت به دنبال تحقق آن باش، اما ایشان می فرمایند: آیا می خواهید پیروزی را با ستم به زیر دستان به دست بیاورم و این سیره امیر المومنین(ع) از توزیع بیت المال تا توزیع مناصب است.
در موضوع عدالت اجتماعی و تقسیم ثروت های جامعه می فرمایند: اگر ثروتی به ناحق برداشته شده باید برگردد و این انگیزه اصلی اشراف جامعه برای مخالفت با حضرت علی (ع) می شود ولی ایشان حاضر نمی شوند از عدالت دست بردارند.
نحوه مطالبه عدالت در رفتار ایشان و حتی تک تک مواجهه ها حتی در مورد خواهر ایشان از بیت المال برگرفته از قرآن و سیره پیامبر(ص) است و در تعابیر ائمه اطهار(ع) عدالت شیرین تر از شهد و مطلوب تر از کره وخوشبوتر از مشک ختن عنوان شده است.
در نظام اسلامی عدالت بنیادی ترین و پایه ترین اساس حکومت به شمار می رود و اینقدر مهم است که اگر اصل نظام به خطر بیفتد نمی توان آن را حذف کرد البته گاهی تقدم عدالت بر مصلحت و یا مصلحت بر عدالت به صورت انحرافی مطرح می شود آنچه در سیره امیر المومنین دیده می شود به این معنا نیست هر آنچه عدل تشخیص داده شد موفق به اجرای آن شد یعنی مسائلی در جامعه رخ می دهد که گاهی ایشان در تزاحم امری را مهم تر از دیگر تشخیص می دهد. گاهی اوقات فردی شری را انتخاب می کند تا از شر بدتری در امان بماند.
اصل بعثت انبیاء برای اجرای قسط و عدل بوده است
در قاعده قیام به قسط که ریشه آن عدالت اجتماعی است و پیامبران برای آن برگزیده شدند آمده است که اصلا خود جامعه باید برای قسط قیام کند و اصل بعثت همه انبیاء بر این بوده است که قسط به معنای عدالت اجتماعی و اقتصادی و... مستقر شود .
عدالت اجتماعی جزء آرمان های بنیادین نظام است یعنی در فضای شعارهای بنیادین انقلاب که رهبران مطالبه می کنند عدالت است در بعد از انقلاب اسلامی اگر مقایسه ای انجام دهیم بسیاری از بی عدالتی ها مرتفع شده است از شکل گیری مناسبات قدرت تا امکانات و ثروت و شنیده شدن آراء شهروندان و بهره مندی از مواهب عمومی جامعه، ولی این به آن معنا نیست که ما عدالت اجتماعی را به معنای واقعی پیاده کرده ایم بلکه با آن خیلی فاصله داریم.
مقام معظم رهبری می فرمایند: اگر بویی از حکومت علی(ع) را برده باشیم کار بزرگی کرده ایم و در همین راستا بعد از انقلاب هر جا انقلابی عمل کردیم موفق شدیم و هرجا انقلابی عمل نکردیم مثل بهره مندی از امکانات تا دسترسی به منابع، درگیر شدن به برخی مصلحت سنجی ها و... موفق نبوده ایم.
باید نقد، سکه رایج مطالبات باشد
پاشنه آشیل و بزنگاه مواجهه مردم با حکومت و حکمرانان همین موضوع عدالت است بیش از آنچه مردم به مفاهیم دینداری و آزادی حساسیت داشته باشند مفهوم عدالت مورد توجه است و هر جا مردم رانت ها و اشرافیت، قبیله گرایی سیاسی و...را می بینند واگرایی و دور شدن از حاکم اتفاق می افتد. امروزه علی رغم گام های بزرگ انقلاب برای عدالت و توفیقات فراوان آن، وضع موجود با موضع مطلوب فاصله دارد.
مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب عدالت و فساد را دو موضوع مهم عنوان می کنند در گفتگو های ایشان با جوانان، مطالبه ایشان در چند حوزه است مطالبه ایشان ابتدا امیدواری و مطالبه دوم ایجاد گفتمان از جمله عدالت اجتماعی است و باید نقد، سکه رایج مطالبات باشد اگر این اتفاق بیفتد شهروندان را به سمت عدالت سوق خواهد داد و در این میان دانشجویان را مشفق نسبت به دردمندان قرار می دهد و اگر نقد تندی از جریان دانشجویی می بینیم باید برطرف شود و این جریان صریح و منصف در نقد بیشترین اهلیت را برای مطالبه گری در حوزه عدالت اجتماعی دارد.
نظر شما