هنر ایرانی اسلامی تجلی جلوه‌های عرفانی، حکمی، الهی، دینی و اخلاقی است

به گزارش خبرنگار فرهنگی  خبرگزاری شبستان،  شاهکار هنر اسلامی  را می توان در  معماری و خوشنویسی  دید و نمود این مدعا در مساجد قابل رویت است، معماری خیره کننده مساجد اوج شکوه و زیبایی هنر اسلامی را به مخاطبان القاء می کند؛ درباره هنر ایرانی اسلامی و ویژگی ها آن با « یاسر موحدفرد»، دبیرکل بنیاد فردوسی و مدیرعامل موسسه فردوسی توسی به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:

هنر اسلامی ایرانی چه ویژگی‌هایی دارد؟

هنر ایرانی با پیشینه چند ده هزار ساله از دوران کهن باستانی تا دوره‌های تاریخی و تمدنی، سرچشمه بسیاری از هنرها و آیین‌ها بوده است؛ هنر ایرانی برگرفته از باورهای دینی و آموزه‌های اخلاقی است که پس از پذیرش دین‌های باستانی هم‌چون آیین‌های زروانی، مهری، زرتشتی، مزدکی و مانوی و دین‌های توحیدی هم‌چون ابراهیمی، یهودی، مسیحی و اسلامی توانسته است دارای ویژگی‌های پر شماری باشد؛ویژگی‌های هنرهای ایرانی که پس از پذیرش دین مبین اسلام به هنرهای ایرانی اسلامی ارتقا پیدا کرده است در دیباچه دانشنامه شاهنامه فردوسی هم آمده است که بنیان اندیشه‌ای آموزه‌های اخلاقی و باورهای ایرانی اسلامی هم هست: خداشناسی، خردشناسی، جهان‌شناسی، مردم‌شناسی، دین و دانش شناسی؛نقش و نگارهای متقارن و منظم و بهره‌گیری از جلوه‌های طبیعت و خلقت خداوندی با رنگ‌های چشم‌نواز و نشانه‌هایی از چهار سازنده جهان: آب، باد، خاک، آتش و رخ‌نمایی گیاهان، جانداران و مردمان از دیگر ویژگی‌های هنر ایرانی اسلامی است.

آیا هنر ایرانی اسلامی با عرفان پیوند دارد؟

بی‌گمان هنر ایرانی اسلامی، تجلی جلوه‌های عرفانی، حکمی، الهی، دینی و اخلاقی است که با تقارن معنادار و نقش‌های هندسی ویا قوسی، نمادهای ماندگاری را به یادگار گذاشته است که در بسیاری از زیباسازی‌های معماری، هنرهای تجسمی و کتاب آرایی، رد پای آن‌ها به خوبی آشکار شده است‌.

تعالی بخشیدن به مخاطبان یکی از جوهره‌های مهم هنرهای اسلامی است، وجه تمایز این هنر با هنرهای غربی چیست؟

هنر ایرانی اسلامی یا آن‌چه در شرق و غرب به هنر اسلامی گسترش یافته است، نمادهای فراوان خودویژه دارد از آن جمله فرهنگ پوشیدگی در این هنر آشکار بوده و هست اما در هنرهای غربی نمادهای متضاد آن دیده می‌شود از آن جمله برهنگی در آن به گونه آشکاری دیده می‌شود؛ در حالی که در ایران باستان فرهنگ پوشیدگی در میان مردان و بانوان هر دو با هم در طراحی پوشاک ایرانی دیده می‌شود و در تصویرسازی کتاب‌های پرشمار فرهنگ ایرانی اسلامی هم به فرهنگ پوشش توجه ویژه‌ای شده است و از دیگر سو در نگاره‌هایی در کنار کتیبه‌های ایرانی ویا بر روی ظرف‌ها و ابزار کاربردی و حتی معماری از دوران باستانی تا دوران اسلامی فرهنگ پوشیدگی و توجه به پایه‌های اخلاقی از ویژگی‌های هنرهای ایرانی اسلامی است.

چرا هنرهای اسلامی به لحاظ زیبایی بصری در میان هنرهای دیگر برای مخاطبان قابل تشخیص است؟

هنرهای ایرانی در دوران باستانی با رنگ‌های بسیار ویژه و چشم‌نوازی همراه بوده است که در طیف‌های رنگی تیره می‌توان به رنگ‌های ویژه‌ای اشاره داشت که این رنگ‌بندی در دوران اسلامی به طیف‌های رنگی روشن رسیده است برای نمونه رنگ آبی لاجوردی که به آبی درباری شهره شده است در دوران باستانی پرکاربرد بوده که در دوران اسلامی به آبی آسمانی یا آبی روشن رسیده است که هر دو در معماری ویژه نهادهای آیین شهریاری در دوره باستانی و معماری نهادهای حکمرانی در دوره اسلامی مورد بهره برداری قرار گرفته است و حتی در نیایشگاه‌های و مهرابه‌های دوره باستانی و در مکان‌های مذهبی و محراب‌های دوره اسلامی همین دو رنگ به نماد تبدیل شده است در رنگ‌های اصلی دیگر هم چنین است از رنگ زرشکی تا رنگ سرخی و از رنگ سبز سیر تا سبز روشن که در میانه آن رنگ سفید قرار می‌گرفته و پرچم ایران باستانی و ایران اسلامی را تا کنون تشکیل داده است که هنوز همین پرچم مورد بهره‌گیری برخی کشورهای دیگر هم قرار گرفته است و هنوز همین چهار رنگ مطرح شده در هنرهای ایرانی اسلامی شامل: آبی، سبز، قرمز و سفید پرشمارترین رنگ در میان پرچم‌های کشورهای کنونی جهانی هم شده است به گونه‌ای که همه کشورهای جهان از همین چهار رنگ حتما در پرچم‌های خود بهره گرفته‌اند که نشان از اثرگذاری چشمگیر هنر ایرانی اسلامی در سطح جهانی است.

بهره‌گیری از خط و خوشنویسی چقدر بر زیبایی بصری و دیداری هنرهای اسلامی تاثیر داشته است؟

با توجه به این‌که کهن‌ترین تمدن جهانی که دارای خط بوده است ایران کهن بوده که پیشینه چندین هزار ساله دارد و در همه جای جهان از همین خط‌های ابداعی ایرانی بهره‌گیری شده است که مشهورترین آن خط و زبان پهلوی است که دارای خوشنویسی‌های گوناگونی بوده ویا خط‌های ویژه دینی داشته که به آن دین دبیره گفته می‌شده است با توجه به این‌که خط پهلوی بدون نقطه گذاری بوده است؛  پس از پذیرش دین مبین اسلام که در منطقه حجاز یکی از استان‌ها ویا کشورهای زیر مجموعه جهان‌شاهی یا امپراتوری ایران بزرگ و از سوی حضرت محمد، پیامبر آخرین که از نسل حضرت ابراهیم یا پرهام ایرانی بوده‌اند و به فرمان پیشوای پارسایان امام علی با همراهی سلمان فارسی یا روزبه ایرانی، بنیان خط کوفی از روی خط پهلوی گذاشته می‌شود که به همین روی، این خط هم نقطه گذاری ندارد اما برای خوانش واژگان عربی ایرادهایی دیده می‌شود که الفبایی با نقطه گذاری و حتی اعراب گذاری به ویژه برای خوانش بزرگ آسمانی نامه قرآن و دیگر روایت‌های دینی بنیان‌گذاری می‌شود تا کمترین اشتباه در خوانش انجام شود.جلوه‌های خوشنویسی ایرانی اسلامی که بنیانگذاران ایرانی دارد دوباره با بهره‌گیری از خط‌های ویژه متن‌های مذهبی هم‌چون دین دبیره، خوشنویسی نسخ ویژه قرآن نگاری از سوی ایرانیان به وجود می‌آید و دیگر گونه‌های خوشنویسی، یکی پس از دیگری به ویژه از سوی هنرمندان ایرانی به وجود می‌آید که بسیار در مکان‌های مذهبی و مسجدهای جهانی به ویژه همه کشورهای اسلامی مورد بهره گیری قرار گرفته است از دیگر سو در کتاب نگاری تمدن ایرانی اسلامی در همه کشورهای اسلامی، خوشنویسی هواداران پرشماری به ویژه برای نگارش و خوانش متن‌های ادبی تا متن‌های دینی یافته است. به همین روی، هنر ایرانی اسلامی نماد کشورهای اسلامی بوده و هست.