نگاهی به درس تربیت دینی(معارف اسلامی) در مدارس مصر
مقدمه: مصر یکی از کشورهای بسیار مهم اسلامی می باشد که نزدیک به 90% از مردم آن مسلمان می باشند و در قانون اساسی آن اسلام بعنوان دین رسمی معرفی شده است و در ماده 24 قانون اساسی مصر مصوب سال 2014م بر آموزش زبان عربی، تاریخ ملی و تربیت دینی به عنوان مواد اساسی آموزش های پیش از دانشگاه در همه مراکز آموزشی دولتی و غیر دولتی تأکید شده است. در این گزارش به بررسی نظام آموزش دینی در مدارس مصر می پردازیم.
به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ،در ابتداء باید به دو نکته اشاره کنم الف: مصری ها به ماده معارف اسلامی، تربیت دینی می گویند به نظر می رسد این عبارت از عبارت آموزش معارف اسلامی بهتر باشد. ب: در مصر در واقع ما با دو دسته از مدارس روبرو هستیم 1-مدارس رسمی زیر نظر آموزش و پرورش که خودش به دو بخش تقسیم می شودالف: بخش دولتی ب: بخش خصوصی 2- مدارس وابسته به الازهر مصر.
مدارس الازهر با مدارس زیر نظر آموزش و پرورش مصر از جهت ارائه ی ماده تربیت دینی تا حدودی مختلف است ضمن اینکه شروع و پایان سال تحصیلی در این دو بخش نیز متفاوت است.
با توجه به مطالب فوق در بخش اول به بررسی نحوه ارائه تربیت دینی در مدارس تحت نظر آموزش و پرورش مصر می پردازیم:
مرحله دبستان (از بخش اول: وزارت آموزش و پرورش:
کلاس اول تا ششم ابتدایی):
در این مرحله دانش آموزان از سال اول ابتدائی تا سال ششم با برخی از تعلیمات دینی آشنا می شوند.
برنامه های درسی تعلیم و تربیت اسلامی در مقطع ابتدایی بر بخشی از اصول مهم دین مبین اسلام متمرکز است برنامه تربیت دینی دانش آموزان در این مقطع عبارت است از آموزش اولیه ی اصول اعتقادی، اخلاقی، احکام عبادی و همچنین آشنایی جزئی با تاریخ اسلام و زندگی نامه پیامبر اسلام(ص) و برخی شخصیت های بزرگ صدر اسلام.
در حوزه اعتقادات موضوعات زیر آموزش داده می شود
- ایمان به خدای واحد و یگانه، ایمان به روز جزاء و قیامت(بهشت و جهنم)، ایمان به نبوت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و سایر پیامبران الاهی، ایمان به کتب آسمانی و فرشتگان، آشنایی با معانی اسماء حسنای خداوند.
-
در حوزه اخلاق موارد زیر با استناد به آیات قرآنی و احادیث نبوی آموزش داده می شود
- مدارا و تسامح با دیگران در اسلام
- لزوم احترام به یکدیگر
- گوش دادن به کلام حکمت آمیز و پند نیکو
- داستان هایی در مورد راستگویی و نوع دوستی
-
سفارش در مورد اهمیت بهداشت و صرفه جویی در آب
- آداب غذا خوردن و آداب ورود به مسجد
- اهمیت حفظ جسم و جان و عقل
-
در حوزه آشنایی با تاریخ اسلام و زندگی نامه پیامبر (ص) و سایر شخصیت های برجسته صدر اسلام موضوعات زیر در کتاب های درسی گنجانده شده است
- داستان ساختن کعبه.
- داستان ولادت پیامبر اکرم (ص).
- سفارش در مورد اهمیت به سرانجام رساندن درست کارها
- دعاهای که در طول روز بهترست آنها را بخوانیم مانند دعای ورود و خروج از خانه و دعای مطالعه و خوردن غذا و...
- بیان نکاتی از زندگی پیامبر اسلام( صلی الله علیه وسلم) و رفتار آن حضرت در برخورد با اهل بیت عليهم السلام و یارانش.
- داستان نزول وحی و اولین کسانی که به او ایمان آوردند.
- داستان هجرت پیامبر به مدینه و دعوت به اسلام
- برخی معجزات پیامبر (ص).
- درس هایی از جنگ های رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مانند جنگ بدر و احد و صلح حدیبیه.
- اخراج قبیله یهودی بنی قینقاع از مدینه.
- داستان عبدالرحمن بن عوف.
- آشنایی با زندگانی حضرت خدیجه بنت خویلد (در کتاب الحاقی)
- آشنایی با زندگانی امام علی (ع)، حمزه بن عبدالمطلب سیدالشهدا، جعفر بن ابی طالب، مصعب بن عمیر سفیر اسلام، ام(مادر) الشهداء "الخنساء بنت عمرو" آشنایی با ابوبکر صدیق وهمچنین موضوع اسلام آوردن عمر بن الخطاب و نکاتی در باره زندگی و کشته شدنش.
- در این مرحله همچنین برخی داستان هایی قرآنی در باره پیامبران الاهی همراه با تلاوت و تفسیر آیات مربوطه برای دانش آموزان بیان می شود.
- در حوزه احکام عبادی مسائل زیر آموزش داده می شود
- آموزش وضو و آداب آن
- آموزش نماز، آداب و احکام آن.
- نماز جماعت و آداب آن
- نماز جمعه(نماز جمعه برای مسلمانان مصری خیلی مهم است و آنها مقید هستند حتما در نماز جمعه شرکت کنند ضمن اینکه نماز جمعه در مساجد متعددی برگزار می شود و اینگونه نیست که همه در یک مکان جمع شوند)
- احکام نمازهای عید فطر و قربان و دعای آنها.
- احکام روزه، آداب آن و فواید آن برای انسان.
- فضیلت ماه مبارک رمضان.
- زکات، صدقه و احکام آنها.
-
در حوزه آشنایی با قرآن کریم
-
لزوم حفظ سوره های زیر:
- الفاتحة ، الاخلاص ، الفلق ، الناس ،القلم ، العلق ، التين ، القدر ، الشرح ، الكوثر ، قريش ، الماعون ، المسد ، الضحي، الشمس ، القارعة ،
- و بعضي آيات از سوره های: جن، النبأ، قصص و ملك والحاقة والرحمن وهود.
- آموزش ها در مرحله راهنمايي: (از سال اول تا سال سوم)
الف: آموزش ها در حوزه اعتقادات
- مفهوم دین و مفهوم توحید
- قدرت و تدبیر خداوند.
- انسان و سنت خداوند در جهان هستی
- جلوه هایی از زیبایی خلقت و قدرت خداوند متعال
- مفهوم بندگی خدا
- ايمان آوردن به پیامبران وپیروی كردن از آنها
- ارکان ایمان (ایمان به غیب و قضاء و قدر و ایمان به آخرت و روز قیامت)
- توحيد اساس آزادی انسان.
- انسان خلیفه و جانشین خداوند روی زمین است و باید آن را آباد کند
-
آموزش ها در حوزه اخلاق و آداب زندگی اسلامی
- ارزشمند بودن تعاون و همکاری در اسلام
- احترام گذاشتن به آزادی های مشروع در اسلام
- احترام قائل شدن برای دانش و دانشمندان در اسلام
- اسلام و اهمیت دادن به محیط زیست (زمین، آب، هوا، گیاهان، حیوانات و فضا)
- اسلام و فرهنگ و هنر.
- آشنایی با سیره پیامبر اسلام(ص)
- آشنایی با ارزش های انسانی که اسلام بر آن تأکید نموده.
-
در حوزه آشنایی با تاریخ اسلام و زندگی نامه برخی از یاران پیامبر(ص)
- صلح حدیبیه و نقش عثمان بن عفان
- جنگ خیبر و نقش امام علی بن ابیطالب علیه السلام
- فتح مکه و نقش خالد بن ولید
- حجة الوداع و خطبه آن
- درس هایی از جنگ تبوک
- ابوذر غفاری صحابی بزرگ
- عباس بن عبدالمطلب
- درس هایی از جنگ حنین و محاصره طائف
- جنگ موته و فرماندهان هاي شهید آن.
-
در حوزه احکام عبادی موارد زیر در دوره متوسطه آموزش داده می شود
- احکام تفصیلی روزه
- احکام تفصیلی نماز
- طهارت و دعوت به پاکیزگی
- احكام غسل
- احکام حج و عمره.
-
آموزش ها در حوزه قرآن کریم:
- در دوره متوسطه آموزش قرآن به دوبخش تقسیم می شود1-آموزش تلاوت و تفسیر سوره های لقمان، احزاب، انبیاء، حج، سجده و انعام2-آموزش حفظ و تفسیر سوره های یس، مؤمنون و فرقان.
- آموزش تجويد: احکام مد و انواع آن، احکام یرملون، احکام نون صامت و تنوین، علائم توقف و شروع، احکام تفخيم و ترقیق. ، احکام تنوین و نون ساکت.-مرحله آخر دوره دبیرستان:
-
آموزش های مربوط به حوزه اعتقادات
- جایگاه عقل در اسلام
- گوهر ایمان
- ایمان به پیامبران
- ایمان به روز آخرت
- اعتقاد به قضا وقدر
- برخی از اصول حکومت در اسلام
-
آموزش های حوزه اخلاق و آداب
- حکمت و رحمت پیامبر اسلام (ص)
- اسلام و عمل صالح
- نظافت، پاکی و تمیزی در اسلام
- ازدواج در اسلام
- رفتار پیامبر (ص) بعنوان یک همسر
- حكم زنی که با شوهرش مجادله می کند
- ارزش ها و آداب اجتماعی در سوره حجرات
- آداب گفتگو با دیگران
- احکام خرید و فروش در اسلام
- اسلام و رابطه آن با تمدن های دیگر
- سفارش های لقمان به پسرش
- همبستگی در اسلام
- حفظ آبروی دیگران
- آداب زیارت مسجد النبی
-
در حوزه تاریخ اسلام و زندگانی برخی از شخصیت های بزرگ جهان اسلام
- پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و مبانی ساختن جامعه ی جدید در مدینه
- عوامل موفقیت پیامبر در دعوتش
- داستان اسراء و معراج پیامبر
- درس هایی از فتوحات پیامبر
- آشنایی با شخصیت امام بخاری
- آشنایی با شخصیت شیخ عبدالحلیم محمود (شیخ الازهر بین 1973 و 1978)
- آشنایی با عائشه عبدالرحمن (نویسنده مصری) نویسنده کتاب (ترجمه زنان بیت النبی) و ملقب به بنت الشاطئ
-
در حوزه آشنایی با احکام عبادی
- آماده شدن برای روز قیامت با انجام عمل صالح.
- دعا و تداوم ارتباط با خدا
- صله رحم با خویشاوندان
- طهارت.
- نماز کسوف و خسوف
- احکام نماز جماعت
- احکام زکات و مخارج آن
- آسان بودن دین اسلام
- معجزه بودن قرآن کریم(سخنان مرحوم شعراوی)
- آداب گفتگو در اسلام
-
* آموزش معارف اسلامی در مدارس الازهر
همانطور که در ابتدای این گزارش اشاره کردم برنامه و روش تدریس معارف اسلامی در مدارس الازهر اندکی متفاوت از مدارس تحت اشراف آموزش و پرورش دولت مصر می باشد در زیر اشاره ای خواهم داشت به برنامه و روش تدریس تربیت دینی در مدارس الازهر:
-
1-آموزش قرآن کریم در الازهر از همان کودکستان آغاز می شود و به بچه ها سوره حمد و برخی سوره های جزء سی ام قرآن آموزش داده می شود.
2-در مرحله ابتدائی دانش آموزان همان کتاب تعلیمات دینی وزارت آموزش و پرورش را همراه با اضافاتی می خوانند ضمن اینکه دانش آموزان باید در طول مرحله ابتدائی از جزء 12 تا 16 قرآن کریم را حفظ کنند. شایسته ذکر است که کتاب تربیت اسلامی الازهری ها از لحاظ ظاهری متفاوت از کتاب آموزش و پرورش است.
-
3-مرحله متوسطه(راهنمایی)
در این مرحله نیز به دانش آموزان مدارس الازهر علاوه بر آموزش کتاب رسمی آموزش و پرورش، مواد دیگری را آموزش می دهند.
*درس اصول دین که به چند بخش تقسیم میشود
الف- آشنایی با توحید: علم توحید، حکم عقلی و اقسام آن، نیاز بشر به هدایت پیامبران، فرق بین نبی ورسول و پیامبر اولولعزم، امر جایز و محال نسبت به خداوند تبارک وتعالی و پیامبر گرامی اسلام(ص)، قبر انسان بهشت یا دوزخ اوست، حساب وکتاب روز قیامت، آثار مترتب بر ایمان به اسماء الله و صفاتش.
-
ب-آشنایی با تفسیر برخی از آیات قرآن مثل: تفسیر آیات دال بر عظمت و قدرت خداوند، وجوب احسان و نیکی به پدر و مادر، استقامت بر دین و اثر آن برزندگی فردی واجتماعی، بزرگ شمردن مقام پیامبر اسلام(ص)، اعجاز قرآن برای جن و انسان، مجادله با اهل کتاب، اوصاف قرآن کریم و بندگان صالح خداوند و...
ج-آشنایی با برخی از احادیث: حق مسلمان بر گردن برادر مسلمان در احادیث، ارزش کار خوب، مسئولیت در اسلام، نهی از ایجاد ترس و دلهره در بین مسلمانان، فضلیت راستگویی و گذشت، دعوت به حق و....
د-آشنایی با سیره پیامبر(ص): قبل از بعثت، هجرت به مدینه ودلایل آن، عام الحزن(سال اندوه)، ارکان دولت اسلامی در مدینه، جنگ احد و ....
ه- آشنایی با فرهنگ اسلامی
و-حفظ قرآن کریم از جزء 8 تا 12
-
ت- آشنایی مختصر با فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت
-
بخش پایانی:
به رغم اهمیت ماده تربیت دینی در سیستم آموزش و پرورش مصر اما نمره این ماده درسی -در مدارس تحت اشراف دولت-در مدل کل تأثیری ندارد برخلاف مدارس الازهر که نمره این درس مانند سایر دروس در معدل کل تأثیر دارد.
در مدارس الازهر هر کدام از رشته های اصول دین، فقه، قرآن کریم امتحان خاص خود را دارد و نمرات آنها نیز در معدل أثر داده می شود.
-
ملاحظه:
در خصوص تأثیر دادن نمره ماده درسی تربیت دینی در معدل پایانی دوره دبیرستان بین مردم و همچنین بین نمایندگان مجلس و کارشناسان آموزش و پرورش مصر اختلاف است برخی معتقدند که باید نمره آن در معدل محاسبه شود تا بچه ها اهمیت بیشتری برای این درس قائل شوند زیرا این درس به آنها دین صحیح اسلامی و اخلاق و رفتار یک مسلمان در جامعه را آموزش می دهد لذا باید دانش آموزان با دقت فراوان درس های مربوط به معارف اسلامی را مطالعه کنند اما عده ای دیگر معتقدند نباید بچه ها تحت تأثیر یک جبری به خواندن این ماده درسی تن دهند بلکه باید با میل و رغبت خودشان به دنبال یادگیری معارف اسلامی باشند تأثیر نمره این درس در معدل آنها را در واقع وادار به خواندن این درس میکند واین امر باعث می شود آنها بیشتر بدنبال نمره باشند تا یادگیری.
-
نظر شما