آثار مشکلات اقتصادی بر جان اجتماع

خبرگزاری شبستان، گروه اجتماعی، معصومه بدخشان: رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ طی ارایه آماری از افزایش سرقت های خرد خبر داد و اعلام کرد ۵۰ درصد سارقان برای بار اول بوده است که دست به دزدی زده اند.
سال گذشته سردار علیرضا لطفی با اشاره به این موارد توضیح داد《 اگر بگوییم مسائل و مشکلات مختلف جامعه بر حوزه جرائم تاثیری نمی‌گذارد، حرف بیهوده‌ای زده‌ایم؛ یقیناً مشکلات مختلف به ویژه مشکلات اقتصادی بر حوزه جرائم تاثیرگذار است.》

در سال های اخیر کشور درگیر تحریم و شیوع ویروس کرونا شده است تورم و بیکاری دو آسیبی است که از این دو بیرون زده است . از نگاه کارشناسان فشارهای اقتصادی موجب افزایش آسیب های اجتماعی می شود.

تورم تنها محدود به حوزه اقتصاد نمی‌شود و به حوزه اجتماع هم سرایت می کند و شاهد ترکش های اجتماعی تورم در جامعه هم می شویم.

《 تورم با افزایش آسیب های اجتماعی ارتباط مستقیم دارد چون همزمان با گرانی ها پول از جیب مردم خارج می شود و در نتیجه مردم فقیرتر می شوند. فقر مادر و ریشه فسادها در جوامع مختلف است.》این جملات امیرمحمود حریرچی، جامعه شناس  است.

  او معتقد است:اگر یک قله و دره را در نظر بگیریم طبقات بالا بر روی قله نشسته اند که متاسفانه برخی از آنها از تورم سود می برند و هر روز با برخی رانت ها ثروتمندتر می شوند. در پایین قله اقشار آسیب پذیر جامعه هستند که به دره نزدیکتر می شوند و فقر موجب شده تا امیدی به آینده نداشته باشند.

 ریسک پذیری مردم با افزایش تورم

او با بیان اینکه مردم در گرانی و تورم ریسک پذیر می شوند، گفت: در این شرایط آسیب های اجتماعی افزایش یافته و برخی از مردم به سمت خلاف هایی همانند سرقت پیش می روند که طبق برخی از آمارها سرقت در میان جوانان و نوجوانان بالا رفته است و آسیب های اجتماعی دیگر همچون خشونت های خانگی، کودک آزاری، طلاق و اعتیاد افزایش پیدا می کند.برخی هم برای فرار از درد به سمت مواد مخدر سنتی و صنعتی می روند.

او با بیان اینکه طبق آمارهای وزارت بهداشت میزان افسردگی و اضطراب در جامعه ما بالا است گفت: با تورم و گرانی میزان افسردگی افزایش پیدا می کند. قشر متوسط  که در دامنه کوه هستند نسبت به آینده احساس ناامیدی می کنند.

کاهش آمار ازدواج و فرزند آوری
این جامعه شناس با بیان اینکه تورم موجب کاهش آمار ازدواج و نرخ جمعیت می شود تصریح کرد:  غریزی ترین موضوع برای مردم جوامع تشکیل خانواده است، با تشکیل این نهاد مردم احساس آرامش می کنند این در حالیست که گرانی موجب می شود تا میل به تشکیل خانواده کاهش یابد.  با توجه به اینکه الگوها و سبک زندگی در جامعه تغییر کرده و قشر متوسط نیز به سمت زندگی های لوکس گرایش دارند و آنها نیز از سبک زندگی برخی گروه های خاص و سلبریتی ها تبعیت کرده اند، وقتی نمی توانند به این سبک از زندگی برسند به دنبال ازدواج و فرزندآوری نیز نمی روند، از این رو  مردم به احساس تنهایی و رهایی شدگی دچار می شوند.
 
لزوم حمایت همه جانبه دولت از مردم
او با تاکید بر اینکه در شرایط دشوار باید دولت مردم را زیر سایه تامین اجتماعی فراگیر قرار دهد، گفت: تا مردم بتوانند در این شرایط دشوار مقاومت کنند. البته منظور من پرداخت یارانه های ناچیز نیست. در آن قالب نمی توان انتظار مقاومت داشت و باید این مقاومت سراسری از قشر بالا تا پایین باشد. در دوران جنگ  عزیزترین ها از این مملکت دفاع می کردند و مردم کوپنی زندگی می کردند چون این مقاومت از بالا تا پایین وجود داشت و کسی فکر نمی کرد که در حق او بی عدالتی شده است.

او تاکید کرد: مقاومت مشروط به این است که دولت و حاکمیت سیاسی پشت مردم باشد. منظور من از تامین اجتماعی برای مثال پرداخت حق اولاد به اکثریت مردم و کودکان و نوجوانان است،  پرداخت هزینه های معیشتی به تمام قشر میانسال و رایگان شدن بهداشت و درمان است که در بسیاری از کشورها این اتفاق می افتد. هنگامی که مردم ببینند این حمایت ها صورت می گیرد و رها نشده اند ، یک همدلی و یک مقاومت در شرایط دشوار به وجود می آید اما وقتی که یک عده هر جور دلشان بخواهد بتازند و با مشکلات مردم آشنا نباشند، مقاومت شکل نمی گیرد و مسئله ای نیز حل نمی شود.

حریرچی تاکید کرد: اگر جوامع به توسعه فرهنگی، سیاسی و اجتماعی برسند در نهایت به توسعه اخلاقی خواهند رسید و جامعه اخلاق محور می شود و احساس همدردی نیز افزایش می یابد.

ضرورت توجه به کودکان
یکی دیگر از جامعه شناسان تاکید دارد در این شرایط باید به کودکان توجه کرد چراکه آن ها با وجود تورم در شرایط دشوار زندگی می کنند.
هنگام تورم سطح معیشت خانواده ها و قدرت خرید آنها کاهش می یابد. اولین گروهی که آسیب می بیند، کودکان هستند. 

او افزود: طبق آخرین سرشماری، کشور دارای 24 میلیون انسان زیر 18 سال است یعنی حدود 27 درصد جمعیت کشور را شامل می شود؛ بنابراین یک سوم بودجه عمومی به لحاظ حق انسانی برای این درصد از افراد جامعه باید صرف شود که این اتفاق نمی افتد. 

این جامعه شناس با بیان اینکه در این هنگام مفهوم کودکان در شرایط دشوار به وجود می آید، گفت: در این وضعیت  رشد و مشارکت کودکان در عرصه های مختلف به خطر می افتد. 

او افزود: هنگامی که وضعیت معیشتی مردم دشوار می شود، اولین چیزی که از سبد کالای خانواده ها حذف می شود مواد مغذی است، همان گونه که طبق اعلام آمارها امسال کمترین فروش آجیل را در شب یلدا داشته ایم یعنی خانواده ها از توان خرید آجیل که دارای مواد مغذی هستند، محروم شده اند و بالطبع خانواده هایی که فرزند دارند از این مواد مغذی نمیتوانند استفاده کنند. در برخی از خانواده ها مصرف  شیر و لبنیات و پروتئین نیز به دلیل عدم توانایی خرید، دشوار شده است یعنی کودکان از این منابع نیز بی بهره خواهند ماند. 

خطر حق بقای کودکان

این جامعه شناس تصریح کرد: در این وضعیت سلامت و رشد طبیعی کودکان در شرایط دشوار به خطر می افتد. سوتغذیه، عدم دسترسی به امکانات آموزشی، بهداشتی و خشونت خانگی از آثاری است که در شرایط دشوار کودکان با آن مواجه می شوند. برای نمونه شاهدیم با شیوع ویروس کرونا مدارس به صورت غیر حضوری برگزار شده اند به این معنا که حق مشارکت و در کنار همسال بودن را از کودکان دریغ کردیم و طبق آمار از آن بدتر سه و نیم میلیون نفر از دانش آموزان به سیستم شبکه شاد دسترسی نداشته اند و این خطری برای بازماندگی از تحصیل است. طبق اعلام آمارها یک و دودهم میلیون کودک هم ثبت نام نکرده اند.

زند رضوی تصریح کرد: کودکان در خانه هایی زندگی می کنند که پدر و مادرها با مشکلات گوناگونی روبرو هستند. مشکلات از سمت جامعه به سوی پدر خانواده سوق پیدا می کند و او نیز این مشکلات را به مادر خانواده انتقال می دهد و از مادر به کودکان منتقل می شود که این موضوع می تواند یه روحیه کودک آسیب برساند. 

او بیان کرد:  برای نمونه یکی از نشانه های همین موضوع نیز تماس با اورژانس اجتماعی  برای گزارش خشونت ها علیه کودکان افزایش یافته است؛ بنابراین در این اوضاع نابسامان اقتصادی کودکان بازندگان این وضعیت هستند در حالی که همه می دانیم آنها سرمایه های انسانی و اجتماعی برای تداوم نسل وتوسعه جامعه در آینده هستند.  

او با بیان اینکه کودکان سرمایه های انسانی هر جامعه به شمار می آیند، گفت: باید در این شرایط از کودکان  تمام شماری کنیم. برای مثال وزارت جهاد کشاورزی هنگامی که متوجه شد درختان گردو با آفت روبرو هستند، آنها را شناسایی و پلاک گذاری کرد و برای هر درختی که چه آفتی دارد درمانی ارایه داد. چطور می توان برای درختان ارزش قایل شد اما کودکان را نادیده گرفت. 

او تاکید کرد: باید انجمن علمی جامعه شناسی،جمعیت شناسی، مددکاری، مرکز آمار، سازمان های مردم نهاد، مسئولیت تمام شماری کودکان در وضعیت دشوار را با حفظ تمام حقوق آنها بر عهده بگیرند؛ ابتدا این کودکان شناسایی شوند و سپس از آن ها دیده بانی صورت گیرد. 

نیاز به دیدبانی برای کودکان

این جامعه شناس تصریح کرد: طبق استانداردهای جهانی هر پنج کودک نیاز به یک دیدبان دارند. اگر ما 10 میلیون کودک درشرایط دشوار داشته باشیم.  باید دو میلیون هم دیدبان داشته باشیم. 

زند رضوی ادامه داد: باید دیدبانی به صورت داوطلبانه صورت گیرد و افرادی که علاقه مند هستند آموزش های لازم را ببینند تا بتوانند از این کودکان دیدبانی کنند. قبل  از آن نیاز به 20 هزار تسهیل گر داریم که دیدبانان مذکور راآموزش دهند. دیدبانان باید بسته های حمایتی خاص هر کودک که ممکن است بسته تغذیه، آموزشی ، بهداشتی،حقوقی و... باشد را به کمک دستگاه های متولی تهیه  کنند وبرمصرف درست آنها نظارت کنند.

او تاکید کرد: قبل از اینکه دیر شود باید این موضوع برای کودکان  مورد توجه قرار گیرد و مسئولیت آن را تنها بر دوش پدر که جامعه نیز به او فشارهایی وارد کرده است، نیدازیم و کودک را به عنوان یک شهروند مستقل به رسمیت بشناسیم تا سهمی خاص  در بودجه عمومی برای کوکان در نظر گرفته شود. 

او یادآور شد: وجود دیدبان های داوطلبانه در کشور موجب می شود تا افراد حتی کسانی که مجرد هم هستند با آموزش هایی که می بینند ضمن کمک به این کودکان با مهارت های فرزندپروری نیز آشنا شوند و امید بین آنها افزایش یابد.

افزایش تنش های رفتاری

یک آسیب شناس  اجتماعی هم معتقد است: دلایل محیطی تاثیر مستقیم بر افزایش آسیب های اجتماعی و بروز تنش های روحی و روانی دارند.متاسفانه اعتیاد، گرانی، تورم و بیکاری از عوامل تشدید آسیب های اجتماعی هستند.

 مجید ابهری افزود:عوامل یاد شده بر تنش های روحی، افزایش استرس و اضطراب در جامعه اثر مستقیم دارند.۶۵ درصد از جرایم و بزهکاری های خرد به علت اعتیاد در جامعه اتفاق می افتد، جرایم خرد عبارتند ازجیب بری، کف زنی، سرقت لوازم درون خودرو و امثال آن ها هستند.

متخصص علوم رفتاری تصریح کرد: اقشار بیکار، کم درآمد و بازنشسته تاثیر پذیری بیشتری را از گرانی و تورم لجام گسیخته در جامعه خواهند داشت. ۷۰ درصد از اضطراب ها در میان اقشار کم درآمد ناشی از گرانی است. وقتی نان آور خانواده توانایی تامین نیازهای یک خانواده را ندارد، هنگام بازگشت به خانه دچار اضطراب و استرس می شوند. در پاسخگویی به همسر و فرزندان هم این استرس به سراغ آن ها می آید.

ابهری بیان کرد: فشارهای روحی و روانی  باعث بروز تنش های رفتاری می شود، اینگونه افراد با کوچکترین تنش اجتماعی از کوره به در آمده و با خشم  با شهروندان برخورد می کنند. حدود ۸۰ درصد از درگیری های فیزیکی و لفظی ناشی از گرانی ها و فشارهای اقتصادی است.

او افزود: نزاع هایی مانند بوق زدن و جای پارک ناشی از فشارهای روحی و عصبی است و هیچ کسی دلیل خود را مطرح نمی کند.بر سر بهانه های کوچک همانند سوار و پیاده شدن از ماشین، انتظار برای سوار شدن در تاکسی وقتی کسی جای او سوار می شود درگیر لفظی و فیزیکی آغاز می شود.

او ادامه داد: بسیاری از درگیری های فیزیکی به دلیل عوامل گفته شده است که برخی از آن ها منجر به قتل هم می گردد. بسیاری از کسانی که دستشان به خون دیگران آلوده شده است، آمادگی قبلی یا تمایلی به کشتن و آسیب زدن به کسی ندارند اما در هنگام عصبانیت با هل دادن یک شهروند و خوردن سر وی به یک سطح سنگی و سنگین فرد دچار خونریزی مغزی شده و جان خود را از دست داده است و طرف مقابل به قتل محکوم و دو خانواده نان آوران خود را از دست می دهند.

او با بیان اینکه تورم گرانی بر کاهش جمعیت هم اثر گذار است  گفت: بسیاری از زوج ها به ویژه کسانی که نوخانواده هستند به فرزند آوری تمایل ندارند و خانواده های تک فرزند هم به فرزند آوری بیشتر فکر نمی کنند.وقتی اقلام بهداشتی یا شیرخشک نوزادان با قیمت گزاف عرضه می شوند،  خانواده ها حتی اگر پدر و مادر هر دو شاغل باشند نمی توانند از پس تامین هزینه ها برآیند.

ابهری ادامه داد: خانواده های جوان از فرزند آوری خودداری کرده و جامعه با جمعیت سالمند رو به رو خواهد شد. تا بیست سال آینده به دلیل کاهش جمعیت نیروی جوان باید نیروی کار از کشورهای دیگر وارد کنیم.

او با اشاره به فرمایشات حضرت علی (ع)  در باب فقر گفت: مولا امیرالمومنین  می فرمایند زمانی که فقر از در بیاید، ایمان از پنجره خارج می شود یا ایشان فرموده اند که فقر و فساد لازم و ملزوم یکدیگر هستند و باز ایشان فرموده اند از فقر و فساد به خداوند پناه می برم، معلوم می شود که فقر و فساد دو فرایند پدید آورنده یکدیگر هستند.

آسیب شناس اجتماعی گفت:فقر زاینده فساد است ک فساد هم فقر را در جامعه به وجود می آورد.بعضی از سرقت های خرد همانند مواد غذایی مرغ و برنج به دلیل سیر کردن شکم خود و خانواده است. بنابراین میتوان گفت با افزایش تورم آسیب های اجتماعی در جامعه رشد چشمگیری دارند. 

فقر و نیازمندی باعث کاهش ایمان می شود البته درجه ایمان، خلوص و تدین افراد به یک میزان نیست، افرادی هستند در مقابل گرسنگی و فقر مقاومت کرده و دست خود را به فساد و دزدی آلوده نمی کنند اما برخی از افراد ایمان ضعیفی دارند و نمی توانند در مقابل گرسنگی خود و خانواده مقاومت کنند.اینگونه افراد هستند از جاده صداقت و درستی خارج شده و دست خود را به فساد آلوده می کنند برخی از فسادهای اخلاقی ارتباط مستقیمی با نیازها و نداری ها دارد.

او تاکید کرد: برای بالا اوردن ایمان شهروندان باید نیاز آن ها را کاهش دهیم هرچه نیازمندی افراد در جامعه افزایش یابد، خروج آن ها از جاده دیانت، عصمت و عفت قطعی میگردد.

متخصص علوم رفتاری گفت: برای کاهش آسیب های  اجتماعی به علت فقر باید دولت و سازمان های حمایتی و مردم نهاد با پشتیبانی از نیازمند،با فقر مبارزه کنیم.کمک های مقطعی در جای خود و به صورت موقت خوب است اما باید با بالا بردن سطح درآمد و ایجاد کارآفرینی و اشتغال زایی برای خانواده ها هم با آسیب های اجتماعی ناشی از فقر مقابله کرد و هم از فشار اقتصادی خانواده ها کاسته شود.