به گزارش خبرگزاری شبستان، کتاب «زبان‌شناسی چامسکیایی و رقیبان آن» نوشته پیوس تن‌هاکن با ترجمه پارسا بامشادی از سوی سازمان سمت در ۴۸۶ صفحه با شمارگان ۳۰۰ و قیمت ۷۷ هزار تومان منتشر شده است.
مترجم اثر، درباره این کتاب نوشته است: «کتابِ پیش‌رو کتابی کم‌مانند، یا شاید بی‌مانند، در تبیینِ بُن‌مایه‌های نظری و سیر تحولات زبان‌شناسی چامسکیایی و رقیبان آن است و به خواننده، درباره نزدیک به چهار دهه تطوّر زبان‌شناسی زایشی، نگاهی تحلیلی و درکی ژرف می‌بخشد. نویسنده کتاب با رهیافتی نقادانه و استدلالی، با بهره‌گیری از منابع بسیار، و با نقل‌قول‌های پرشمار از چامسکی و دیگر پژوهشگران همسو یا ناهمسو با او، روند پیدایش و دگرگونی زبان‌شناسی چامسکیایی، فراز و فرودها و کشاکش آن با نظریه‌های رقیب، همانندی‌ها و ناهمانندی‌ها میان آنها و نیز خاستگاه‌ها و هدف‌های هریک را به‌خوبی بررسیده است.
کلیدی‌ترین مفهوم در این کتاب مفهومِ «برنامه پژوهشی» است که دلالت بر فرضیاتی درباره چیستیِ زبان و چگونگیِ مطالعه آن دارد و تن‌هاکن آن را بدیلی برای مفهوم «پارادایمِ» تامس کوهن در کتاب «ساختار انقلاب‌های علمی» (۱۹۶۲) گرفته و به اتکای آن، نشان داده است که چگونه مراحل گوناگون نظریه چامسکیایی را می‌توان متعلق به یک برنامه پژوهشی واحد و منسجم دانست. او سپس برنامه پژوهشی زبان‌شناسیِ چامسکیایی را با برنامه‌های پژوهشی زبان‌شناسی پسابلومفیلدی، «دستور واژی ـ نقشی»، «دستور ساختِ گروهیِ تعمیم‌یافته»، «دستور مونتاگیو» و «دستور ساختِ گروهیِ هسته‌بنیان» مقایسه کرده، و اهمیت آن را در مطالعه فراگیری زبانِ اوّل و دوم، فرگشتِ زبان، رشد زبان، و تغییر و به‌کارگیری زبان بازنُموده است.»
نویسنده در درآمد این کتاب آورده است: «زبان موضوعی است که بسیاری از دانش‌پژوهان و دانشجویان به آن علاقه دارند. بااین‌حال، بیشتر آنان زبان‌شناسی زایشی را یک حوزه پژوهشی نسبتاً عجیب‌وغریب و بسیار تخصصی می‌دانند. آنچه از اصطلاح زبان‌شناسی زایشی بیش از همه در ذهن تداعی می‌شود صورت‌گراییِ بسیار پیچیده، تمایز میان ژرف‌ساخت و روساخت و نیز نام نوام چامسکی است. اگر پیچیدگیِ این صورت‌گرایی نتواند آنها را منصرف کند، به‌زودی درخواهند یافت که برچسب «زبان‌شناسی زایشی» طیفی از نظریه‌های صورت‌گرای گوناگون و ناسازگار با یکدیگر را شامل می‌شود. چامسکی در طی فعالیت‌های خود نظریه‌های متفاوتی ارائه داده است که حاوی فرضیه‌های متفاوتی درباره چگونگی صورت‌بندی دستور زبان‌اند. دیگران نیز با ارائه نظریه‌های بدیل یا رقیب به تشریح و بسط ایده‌های چامسکی یا تعارض با آنها پرداخته‌اند. دستاوردهای دستور زایشیِ برآمده از این‌چنین مجموعه پیچیده و سردرگم‌کننده‌ای از نظریه‌ها را چگونه می‌توان در حوزه‌های مجاور به کار گرفت؟»
وی در همین راستا می‌نویسد: «رایج‌ترین شیوه آشنایی افراد با زبان‌شناسی زایشی از طریق کتاب درسی است. برای دانشجویان دوره کارشناسی، روش ایدئال آن است که درس موردنظرشان را با استادی بردارند که [کتاب درسی و] رویکرد خودش را تدریس می‌کند. این دانشجویان ناگزیرند تعدادی فرضیه را بپذیرند و اگر بتوانند در چارچوب گونه خاصی از دستور زایشی پژوهشی انجام دهند جایزه می‌گیرند. با وجود این، به نظر بسیاری از دانشجویانِ اهل پژوهش یا پژوهشگران در حوزه‌های مجاور، کتاب‌های درسی مناسب‌ترین منابعِ آشنایی [با نظریه] نیستند. پژوهشگران تمایل دارند که فرضیه‌های پس‌زمینه‌ای خودشان را درباره زبان دنبال کنند و می‌خواهند بدانند چه چیزی نظریه‌های گوناگون را از هم متمایز می‌سازد. این‌گونه مسائل حتی اگر در کتاب‌های درسی آشکارا مطرح شوند، معمولاً به‌صورت مختصر و مقدماتی است. کتاب پیش‌رو برای چنین پژوهشگرانی نگاشته شده است. این کتاب برخی از فرضیه‌های بنیادینِ مطرح‌شده در دستور زایشی را توضیح می‌دهد و به این پرسش می‌پردازد که رویکردهای متفاوت در دستور زایشی را چگونه می‌توان دسته‌بندی کرد.
یک تمایز اساسی که باید در توصیف و مقایسه گونه‌های متفاوت دستور زایشی قائل شویم، تمایز میان برنامه‌های پژوهش و نظریه‌هاست. مقایسه زیر به خواننده تصویر اولیه‌ای از این تفاوت و تمایز را نشان می‌دهد.»
فصل اول خلاصه‌ای درباره بستر پیدایش مفهوم برنامه پژوهشی در فلسفه علم است، و آن را به شماری از موضوعات کانونی فلسفی همچون صدق و پیشرفت پیوند می‌زند. فصل دوم برنامه پژوهشی زبان‌شناسی چامسکیایی توصیف می‌شود. در این فصل نشان داده خواهد شد که هر یک از مراحل مختلف تکوین نظری زبان‌شناسی چامسکیایی را می‌توان به عنوان بخشی از یک برنامه پژوهشی واحد تفسیر کرد. در فصل سوم انقلاب چامسکیایی توصیف و تحلیل شده است. این انقلاب فرایندی است که طی آن زبان‌شناسی چامسکیایی پدید آمد و در برابر نظریه پیش از خود، یعنی زبان‌شناسی پسابلومفیلدی، به جایگاه برتری دست یافت.
نویسنده در فصل چهارم تعدادی از رویکردهای بدیل در چارچوب دستور زایشی را توصیف می‌کند. در اینجا یکی دیگر از مزیت‌های شروعِ بحث با زبان‌شناسی چامسکیایی آشکار می‌شود، زیرا تعریف هر یک از آن رویکردها در نقطة مقابل زبان‌شناسی چامسکیایی قرار می‌گیرد. دربارة هر یک از آنها این پرسش مطرح می‌شود که برنامه پژوهشی آن چیست و چه تفاوتی با زبان‌شناسی چامسکیایی دارد. سرانجام، در فصل پنجم شماری از حوزه‌های پژوهشی زبان‌شناسی بررسی می‌شود، حوزه‌هایی که دغدغة اصلی‌شان توصیف زبان نیست، و نشان می‌دهد که این حوزه‌ها تا چه اندازه و چگونه می‌توانند با زبان‌شناسی چامسکیایی درهم‌آمیزند.
در پشت جلد این کتاب آمده است:
«نوام چامسکی را بی‌تردید باید یکی از تاثیرگذارترین و جنجالی‌ترین چهره‌هادر زبان‌شناسی سده بیستم دانست. با توجه به دیدگاه‌های متناقضی که تاکنون درباره چامسکی زبان‌شناس مطرح شده، ترسیم تصویری واقع‌نمایانه و متوازن از بان‌شناسی چامسکایی کاری ضروری و البتهمخاطره‌آمیز است. در این کتاب، هم زبان‌شناسی چامسکیایی و هم نظریه‌های رقیب آن برپایه برنامه‌های پژوهشی آنها توصیف شده‌اند. تن‌هاکن اصطلاح «برنامه پژوهشی» را به عنوان بدیلی برای مفهوم «پارادایم» تامسن کوهن (۱۹۶۲) به کار گرفته و نشان داده است که چگونه مراحل گوناگون نظریه چامسکیایی را می‌توان متعلق به یک برنامه پژوهشی واحد و منسجم دانست. او سپس این برنامه پژوهشی را با برنامه‌های پژوهشی زبان‌شناسی پابلو مفیلدی، دستور واژی- نقشی» و«دستور ساخت گروهی تعمیم یافته» ، «دستور مونتاگیو» و «دستور ساخت گروهی هسته بنیان» مقایسه کرده و اهمیت آن را در مطالعه فراگیری زبان اول و دوم و نیز در تغییر و به کارگیری زبان بازنموده است. کتاب پیش‌رو که با رویکردی انتقادی و با بهره‌گیری از منابع فراوان نوشته شده به خواننده درباره چهار دهه سیر تحول زبان‌شناسی زایشی، دیدی گسترده و درکی عمیق می‌بخشد و برای تمامی علاقه‌مندان به تاریخ تحولات نظری در مطالعات زبانی سودمند و شایان توجه خواهد بود.»
کتاب حاضر به عنوان کتابی مبنایی برای تمامی علاقه‌مندان به رویکردهای نظریِ مطرح در زبان‌شناسی معاصر ترجمه شده است، و مشخصاً دانشجویان رشته زبان‌شناسی می‌توانند از این کتاب، به عنوان منبعی جنبی، در دروس «مکاتب زبان‌شناسی» و «نحو» در مقطع کارشناسی ارشد، و درس «نظریه‌های نحوی» در مقطع دکتری، استفاده کنند.
نظر شما