حضرت سید امیر احمد (ع) ملقب به شاهچراغ (ع)، فرزند بزرگوار امام موسی کاظم (ع) هستند که مادرشان «ام احمد» بود که بانویی دانا، پرهیزگار و گرامی نزد امام موسی کاظم (ع) بودند و حضرت اسرار خود را به وی می گفتند و امانتشان را نزد وی به ودیعه می گذاشتند.
در وصف مادر حضرت شاهچراغ (ع) همین بس که بگوییم که زمانی که خبر شهادت امام موسی کاظم (ع) در مدینه پیچید، مردم گمان کردند که پس از وفات امام هفتم شیعیان، امام بحق و خلیفه آن حضرت فرزندش «احمد» است به خانه «ام احمد» رجوع کردند و با حضرت احمد بن موسی (ع) بیعت کردند اما حضرت احمد ابن موسی (ع) در مسجد بر منبر رفت، خطبه ای در کمال فصاحت و بلاغت قرائت فرمود و اعلام کردند که پس از پدر، برادرشان حضرت امام رضا (ع) امام و خلیفه بحق و ولی خداست.
حضرت شاهچراغ (ع) نماد ولایت پذیری
حضرت احمد ابن موسی (ع) به دلیل اینکه ولایت برادر خود، امام رضا (ع) را به عنوان جانشین و امام بحق پس از شهادت پدرشان پذیرفتند از جایگاه خاصی برخوردارند، سرپرست مجمع جهانی «سادات» در استان فارس با اشاره به 17 رجب به عنوان سالروز شهادت حضرت شاهچراغ (ع) می گوید: شاخص ترین صفت حضرت احمدبن موسی «ولایت پذیری» ایشان است.
حجت الاسلام «سید مرتضی شیرازی» ادامه داد: مرقد مطهر و منور حضرت شاهچراغ (ع) در شهر شیراز واقع شده و به همین میمنت، مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، شیراز را سومین حرم اهل بیت (ع) نامگذاری کردند.
استاد حوزه و فقه و حقوق دانشگاه اضافه کرد: نام مبارک ایشان، «احمد» است و فرزند بزرگ حضرت موسی ابن جعفر، امام کاظم (ع) و برادر بزرگتر امام رضا (ع) هستند و مادر مکرمه ایشان نیز به همین سبب ملقب به «ام احمد» بودند که ایشان نیز در شیراز و در منطقه ای به همین عنوان مدفون هستند.
وی ضمن تسلیت شهادت حضرت احمد ابن موسی (ع) بیان کرد: از القاب ایشان می توان به «شاهچراغ» و «سید السادات الاعاظم» اشاره کرد و از تاریخ دقیق ولادت این امامزاده واجب التکریم، اطلاعات چندانی در دست نیست اما در تاریخ آمده است که ایشان توسط پدر ارجمندشان همواره مورد توجه و تکریم خاصی قرار می گرفتند و حضرت موسی ابن جعفر (ع) ایشان را مقدم می داشتند و به ایشان بسیار علاقمند بودند.
حجت الاسلام شیرازی عنوان کرد: لیکن تاریخ شهادت ایشان طبق قول مشهور در هفدهم رجب سال های 203 تا 218 هجری قمری به دست حاکم وقت شیراز و به فرمان مامون عباسی (لعنت الله علیه) عنوان شده است.
وی ادامه داد: هرچند که درباره آن حضرت مطالب زیادی گفته شده است لیکن 2 جریان ایشان را در بین امامزادگان شاخص نموده است، یکی آنکه بعد از شهادت پدر بزرگوارشان، امام کاظم (ع)، شیعیان با توجه به احترام خاصی که پدر بزرگوارشان برای ایشان قابل بودند به ایشان به عنوان امام بعدی مراجعه کرده و اصرار کردند.
این کارشناس مذهبی اضافه کرد: لیکن چون ایشان امام رضا علیه السلام را هر چند که برادر کوچک ترشان بودند امام بعدی می دانستند، همگی را به اطاعت از امام رضا (ع) سوق دادند و در یک حرکت بسیار زیبا و به یاد ماندی در طول تاریخ و زمانی که عده زیادی از شیعیان جهت بیعت با ایشان به عنوان امام هشتم (ع) به آن حضرت مراجعه و گرد ایشان اجتماع کرده بودند با به راه انداختن آن جمعیت کثیر و پیشگامی خودشان به سمت امام رضا (ع) در حضور جمعیت دست بیعت خود را به امام رضا (ع) دادند و از همه خواستند که با برادر کوچکترشان امام رضا (ع) بیعت کنند.
وی تصریح کرد: ایشان این اقدام را در حالی انجام دادند که همه شرایط برای بیعت با حضرت شاهچراغ (ع) به عنوان امام هشتم (ع) مهیا بود و خود این حرکت زیبا دلالت بر «ولایت پذیری» و «ولایت مداری» ایشان است که در همین راستا دعای معروف امام رضا علیه السلام در حق ایشان معروف است که فرمودند: «خداوند شما را بزرگ بدارد همانگونه که شرط بزرگواری را رعایت نمودی» که استجابت همین دعا باعث شد تا در طول قرن ها، حرم مطهر این امامزاده واجب التکریم (ع) ملجا و پناهگاه عاشقان بسیار از نقاط مختلف داخل و خارج شده و مرقد مطهر ایشان همچون نگینی در شهر شیراز و کشور عزیز ایران درخشیده و پرتوافشانی کند.
حجت الاسلام شیرازی ادامه داد: نکته دوم در خصوص حضرت شاهچراغ (ع)، دفاع از حریم امامت تا حد به شهادت رسیدن بود تا جایی که زمانی که امام رضا علیه السلام در مرو و شهر مقدس مشهد امروز مستقر شدند و ایشان کاروان عظیم اهل بیت (ع) را به منظور حمایت و پشتیبانی از امام رضا (ع) از شهر مدینه به سمت مرو راه انداختند و در اطراف شهر شیراز با دستور مامون راه بر کاروان ایشان بسته شد و از ادامه راه این کاروان جلوگیری شد.
وی اضافه کرد: حضرت احمد ابن موسی (ع) علیرغم یک سری پیشنهادها به ایشان، حاضر به همکاری با حاکم وقت نشدند و در دفاع از حریم ولایت امام رضا (ع) تا حد شهادت خود، فرزندان و بسیاری از افراد کاروان پیش رفتند و حاضر به پذیرش نشدند.
حجت الاسلام شیرازی تاکید کرد: با 2 شاخص مذکور علاوه بر صفات خاصی که حضرت احمد ابن موسی (ع) داشتند، امروز بارگاه منور آن حضرت، فرزندان و برادران ایشان در استان فارس ملجا عاشقان و دلباختگان به اهل بیت (ع) واقع شده و حرم های مطهر این امامزادگان واجب التعظیم، مکان هایی برای زیارت و قضای حاجت حاجتمندان شده است.
سفر حضرت شاهچراغ (ع) به شیراز
زمانی که امام رضا (ع) با ولایتعهدی تحمیلی در «طوس خراسان» بودند، حضرت احمد ابن موسی (ع) به اتفاق سید محمد (ع) عابد و سید علاالدین حسین (ع)، برادران خود و جمعی دیگر از برادر زادگان و اقارب و دوستان به قصد زیارت آن حضرت از حجاز به سمت خراسان حرکت کردند.
در بین راه نیز جمع کثیری از شیعیان و علاقمندان به خاندان رسالت به سادات معظم ملحق شده و به اتفاق حرکت کردند تا جایی که به نزدیک شیراز که رسیدند، تقریبا یک قافله 15هزار نفری از زنان و مردان تشکیل شده بود و خبر حرکت این کاروان را به خلیفه وقت (مامون عباسی) دادند، وی ترسید که اگر چنین جمعیتی از بنی هاشم و دوستداران و فدائیان آنها به طوس برسند، اسباب تزلزل مقام خلافت شود و با صدور امریه ای به تمام حکام بلاد خواست که در هر کجا قافله بنی هاشم رسیدند، مانع از حرکت آنها شوند و آنها را به سمت مدینه بازگردانند و این حکم به هرکجا رسید، قافله حرکت کرده بود مگر شهر شیراز و «قتلغ خان»، حاکم شیراز با ۴۰ هزار لشکر در «خان زنیان» در هشت فرسخی شیراز اردو زد و همین که قافله بنی هاشم رسیدند، پیغام داد که حسب الامر خلیفه، باید بازگردند اما حضرت احمد ابن موسی (ع) فرمودند که «ما قصدی از این مسافرت نداریم، جز دیدار برادر بزرگوارمان» اما لشکر «قتلغ خان» راه را بستند و جنگ شدید خونینی شروع شد اما لشکر در اثر فشار و شجاعت بنی هاشم پراکنده شدند و لشکر دشمن شکست خورده، تدبیری اندیشید و بالای بلندی ها فریاد زدند که خبر رسیده که امام رضا (ع) وفات کرده اند و این خبر موجب متفرق شدن مردمان سست عنصر از اطراف امامزادگان شد و حضرت احمد ابن موسی (ع) شبانه با برادران و اقارب از بیراهه به شیراز رهسپار و با لباس مبدل پراکنده شدند.
حضرت احمد ابن موسی (ع) برای امان از گزند حکومت به همراه برادر خود مخفیانه به شیراز رهسپار شدند و در منزل یکی از شیعیان در «سردزک» شیراز (محل کنونی حرم مطهر)، سکنی گزیدند اما جاسوسان حکومتی مکان ایشان را بعد از یک سال پیدا کردند و از طریق شکافی که در خانه همسایه درست کردند وارد پناهگاه این حضرت شدند و با شمشیری بر سر ایشان ضربه زده و سپس به دستور «قتلغ خان» خانه را بر روی ایشان خراب کردند و زیر آوار باقی گذاشتند.
با توجه به تبلیغ گسترده حکومت و ماموران آن زمان بر تشیع و اهل بیت (ع) تعداد زیادی از مردم که از مخالفین تشیع بودند، حرمت بدن شریف نوه پیامبر را نگاه نداشتند و آن را در زیر آوار نگاه داشته و به خاک نسپردند.
پیدا شدن حضرت شاهچراغ (ع)
در اوایل قرن هفتم، «ابوبکر ابن سعد مظفر الدین» که انسانی مومن بود و به نشر دین اسلام علاقه داشت حاکم شیراز شد و دستور داد محلی که حضرت احمد ابن موسی (ع) در آن به شهادت رسیده بودند را آباد کنند و در هنگام خالی کردن آوارها، کارگران به بدن تازه جوانی بلندقد و زیبا روبرو شدند که به علت ضربه شمشیری در سرش به شهادت رسیده بودند که بر روس انگشتر ایشان «العزة لله، احمد بن موسی» حک شده بود.
سپس دستور داده شد در همان جا که بدن ایشان را یافته بودند بر بدنشان نماز بخوانند و همان جا با احترام و تجلیل در حضور علما و بزرگان شیراز به خاک بسپارند و بر روی آن بنایی وسیع و زیبا بسازند تا زائران و عابران آن مزار را زیارت کنند.
روایت دیگری نیز درباره پیدا شدن مدفن حضرت احمد بن موسی (ع) وجود دارد که تا زمان امیر «عضد الدوله دیلمی» کسی از مدفن حضرت احمد ابن موسی (ع) اطلاعی نداشت و آنچه روی قبر را پوشانده بود، تل گِلی بود که در اطراف آن خانه‌های متعدد ساخته شده بود، پیرزنی در پایین آن تل، خانه ای گلی داشت و در هر شب جمعه، می دید که چراغی در نهایت روشنایی در بالای تل خاک می درخشد و تا طلوع صبح روشن است، پیرزن که فکر می کرد شاید در این مکان مقبره یکی از امامزادگان یا اولیای خدا باشد، تصمیم گرفت امیر «عضد الدوله» را از این موضوع آگاه کند و پس از مطلع شدن امیر، وی به تنهایی و بدون خدم و حشم شب جمعه به خانه پیرزن رفت و در آنجا خوابید و وقتی چون ثلث آخر شب شد پیرزن طبق معمول روشنایی پرنوری قوی تر از شب های جمعه دیگر دید و با شادی بر بالین امیر عضدالدوله آمد و بی اختیار سه مرتبه فریاد زد: «شاه! چراغ»، امیر بیدار شد و نور چراغ را دید و پس از آن شخصی را مامور کرد تا مقبره حضرت احمد ابن موسی (ع) را پیدا کرد و بر آن مقبره جایگاهی ساختند که زیارتگاه محبان اهل بیت (ع) شد.
وجود حضرت شاهچراغ (ع) فرصتی برای گردشگری مذهبی
آنچه مسلم است، حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) در شهر شیراز که موجب شده تا این شهر به عنوان سومین حرم اهل بیت (ع) در ایران اسلامی نام بگیرد یک نگین درخشان برای توسعه گردشگری مذهبی است.
نماینده ولی فقیه در فارس و امام جمعه شیراز با اشاره به اهمیت میراث معنوی و فرهنگی می گوید: در سالگرد بزرگداشت حضرت شاهچراغ (ع) اتفاقی که باید در شیراز نیفتاد اما روز شهادت ایشان در جهان می تواند به عنوان یک رویداد گردشگری مذهبی تبدیل شود و با رویدادهای فراوانی در شیراز همراه شود و در زمینه تعزیه به عنوان میراث معنوی نیز باید اقدامات لازم را انجام دهیم.
آیت الله «لطف الله دژکام» می افراید: از محله «گلشن» (کشن) شیراز تا محل شهادت حضرت شاهچراغ (ع) که حرم ایشان قرار دارد، حضرت به کمک مردم چندین روز جنگید و این ۱۲ کیلومتر مسیر، رمز آن است که رهبری معظم انقلاب (مدظله العالی) فرمودند اینجا حرم سوم اهل بیت (ع) است و باید از این روز به عنوان سرآمد برنامه های رویدادی شهر شیراز استفاده کنیم.
ثبت ملی آداب زیارت و صلوات خاصه حضرت شاهچراغ (ع)
اتفاقی مطلوبی که امسال همزمان با فرا رسیدن سالروز شهادت حضرت شاهچراغ (ع) شاهد آن بودیم، ثبت ملی آداب زیارت و صلوات خاصه حضرت شاهچراغ (ع) بود، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس با اشاره به ثبت ملی آداب زیارت و صلوات خاصه حضرت احمد ابن موسی (ع) می گوید: ثبت ملی آداب زیارت و صلوات خاصه حضرت شاهچراغ (ع)، همزمان با ۱۷ رجب، سالروز شهادت حضرت احمد ابن موسی (ع) به انجام رسیده است.
«سید موید محسن نژاد» می افزاید: حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع)، سومین حرم اهل بیت (ع) در ایران اسلامی است و در شهر شیراز مرسوم است، زائرانی که قصد زیارت عتبات عالیات و یا حرم مطهر امام رضا (ع) را داشته باشند، پیش از آنکه شیراز را ترک کنند به زیارت حضرت شاهچراغ (ع) می روند و اجازه و رخصت می خواهند و همچنین سه روز پس از بازگشت نیز دوباره به پابوس حضرت احمد ابن موسی (ع) می روند و ادای احترام می کنند.
وی با تشکر از تولیت آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) برای همراهی در این اقدام ارزشمند بیان می کند: حضرت احمد ابن موسی (ع)، امین ولایت هستند و با توجه به مستندات و تلاش مستمر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، آداب زیارت و صلوات خاصه حضرت شاهچراغ (ع) به ثبت ملی رسید.
یک حرم مطهر و نگینی در بافت تاریخی
بافت تاریخی شیراز، حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) را همچون نگینی در دل خود قرار داده است که مامن دلدادگان به اهل بیت (ع) و زائران و گردشگران فراوانی است و مردم شیراز هر کدام برای ادای دین به این امامزاده واجب التکریم (ع) در ایام فرا رسیدن شهادتشان هر آنچه بتوانند برای بزرگداشت احمد ابن موسی (ع) به عنوان الگوی ولایت پذیری باید به انجام برسانند زیرا اینجا سومین حرم اهل بیت (ع) است و همه ما باید در خور شان این لقب والا باید عمل کنیم.
برای این ایام به همت معاون فرهنگی، اجتماعی و تبلیغات حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) و معاونت فرهنگی شهرداری شیراز، مراسم مرثیه خوانی، تعزیه، تعویض پرچم حرم مطهر، آئین لاله گردانی خدام حرم مطهر و ... در نظر گرفته شده است که فرصت خوبی برای گرامیداشت شخصیت والای ایشان به شمار می رود.
گزارش: مریم شمالیان
نظر شما