به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان ، «دکتر وحید شالچی»، عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در لایو اپیزود چهارم با عنوان« کرونا و نیکوکاری» که به همت استودیو نیک سو( وابسته به مرکز فرهنگ نیکوکاری) برگزار شد، گفت:خوشبختی و بدبختی امور فردی نیستند. در دنیایی هستیم که از انواع روانشناسی موفقیت تا ساختار اجتماعی به ما القا کردند که موفقیت ، فردی است.در صورتی که خوشبختی و بدبختی جمعی هستند. خوشبختی و بدبختی ما انسانها در بدن های مان تمام نمی شود.
دکتر شالچی اظهار داشت: کسانی که دچار درد می شوند این حس درد را به ما منتقل می کنند . از طرفی اگر کسی احساس خوشبختی کند، ما هم خوشحال می شویم. در جامعه ای زندگی می کنیم که از روانشناسی تا نظام اقتصادی به ما می گویند که موفقیت ، فردی است. باید به این جو و توهم زمانه توجه کنیم. خوشبختی را بر مبنای مسایل کیمت پذیر به ما معرفی کردند. ما انسانها با هم «هم سرنوشتی» داریم بر این اساس توجه به اجتماع و سنت اهمیت دارد. خوشبختی را به تنهایی نمی توانیم بدست آوریم و از آن لذت ببریم.
وی با بیان اینکه خوشبختی و بدبختی یک امر جمعی است، عنوان کرد: اگر از همه چیز بهره مند باشیم اما مردم شهر از نابرابری، بیکاری و بیماری رنج ببرد نمی توانیم زندگی مناسب داشته باشیم.در مواقعی که حس جمعی خوشبختی رخ می دهد مثل پیروزی انقلاب یا موفقیت تیم ورزشی می بینیم که خوشبختی همه ما را در بر می گیرد. اگر مشکل مالی و سلامتی نداشته باشیم و کودکی را ببینیم که از سطل، زباله جمع می کند، نمی توانیم احساس خوشبختی کنیم. افراد خوشبخت و بدبخت صرفا به خاطر تلاش یا اشتباه خود دچار خوشبختی و بدبختی نشدند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه بسیاری از هموطنان را به خاطر کرونا از دست دادیم، بیان کرد: سال ها قبل هم در دوران دفاع مقدس از دست رفتن هموطنان را داشتیم با این تفاوت که آن دوره یک فضای ارزشی و فرهنگی حاکم بود که به خانواده های داغدیده تسلی می داد. مجموعه های محل همدردی می کردند، سازمانهایی مانند بنیاد شهید خانواده ها را تحت پوشش قرار می داند. در کرونا خیلی ها یتیم و بسیاری بیکار شدند اما به لحاظ اجتماعی نظام های خدمات رفاهی نمی تواند آنها را پوشش دهد.
دکتر شالچی تصریح کرد: اینکه مسایل را مبتنی کنیم بر دوگانگی ساده که بخش دولتی ناسالم و بخش خصوصی کارآمد و سالم است، درست نیست. اینکه همه مشکلات را از بخش دولتی ببینیم به نظرم درست نیست. ما در هر دو سو مشکلاتی را داریم و همچنین دوگانگی وجود ندارد که یک طرف سلامت و یک طرف ناکارآمد باشد. مشکلاتی که در حوزه ناکارآمدی داریم فقط مخصوص بخش دولتی نیست. ما کم نداریم مجموعه های غیر دولتی که هم ناکارآمدی دارند و هم فساد. به عنوان مثال در شوراهای روستا ناکارمدی و فساد را دیدیم.
وی با بیان اینکه دولت قوی با جامعه قوی پیوند دارد و دولت ضعیف با جامعه ضعیف،گفت: مشکلات اینگونه نیست که با اعتماد بخش دولتی به بخش خصوصی، حل شود. اعتماد را باید ساخت.اگر در دوگانه دولت و ملت حرکت کنیم از واقعیات فاصله می گیریم زیرا در هر دو ناکاآرمدی و فساد هست. سئوال اصلی این است که چه کنیم که اعتماد شکل بگیرد. اول باید شفافیت وجود داشته باشد. در سازمان های خیریه و نیکوکاری تمام فعالیت ها باید شفاف باشد. ملت وقتی توسعه می یابد که هر کدام از ما مسئولیت پذیر باشیم. نهاد ها چه عمومی، خصوصی و دولتی بپذیرند در موفقیت و عدم موفقیت چه نقشی دارند.
این جامعه شناس در مورد مقاومت برخی از افراد در برابر واکسن کرونا خاطر نشان کرد: جمعیت چند میلیونی در ایالت متحده در مقابل واکسن کرونا مقاومت می کنند. باید از ظرفیت های فرهنگی برای ترغیب مردم به واکسن زدن استفاده کرد. در کشور ما در مورد مرکزی که بتوان از آنجا اطلاعات درست در مورد کرونا گرفت، دچار کمبود بودیم. اخبار ضد و نقیض زیاد دریافت کردیم . یک روز می گفتند فلان واکسن اثرگذاری بیشتر دارد و روز دیگر می گفتند که همان واکسن عوارض بسیار مانند لخته شدن خون دارد.
دکتر شالچی با اشاره به اینکه باید تعریف نیکوکاری را گسترده کنیم و وارد فازهای جدید شویم، بیان کرد:در جامعه اطلاعاتی زندگی می کنیم و متخصصان هر حوزه و همچنین متخصصان رسانه که ذی نفع نیستند باید بیایند و اطلاعات درست در اختیار مردم بگذارند. در همه بحران های اجتماعی ، افراد و گروه هایی که سرمایه اجتماعی بالایی دارند، می توانند کمک کننده باشند. به عنوان مثال بخش مذهبی جامعه که سرمایه اجتماعی بالایی دارند در بحران کرونا در کشورمان کمک کننده بود. آنهایی که جایگاه معتبرتری داشتند با سیستم های درمانی همراه شدند. بسیاری از مراسم مذهبی و حتی مکانهان های مذهبی به خاطر کرونا تعطیل شد. البته جریان های رادیکالی همیشه وجود دارند که پادگفتمان عمل می کنند. برخی از مراجع از جمله مرجعیت نجف اعلام کردند که اگر احتمال رود با برگزاری مراسم مذهبی، شیوع بیماری کرونا بیشتر می شود این مراسم نباید برگزار شود.
وی اظهار داشت:یک مشکل کشور ما این است که چالش های سیاسی و شکاف های سیاسی وجود دارد که این شکاف ها وارد فرهنگ نیکوکاری می شود و فلج کننده است. سیاست باید در جا و میدان خود باشد. یک سری می گویند که مذهب مانع پیشرفت و سلامت هست. اگر 200 مرجع بگویند واکسیناسیون انجام دهید و یک فرد مذهبی درجه دو عکس این را بگوید فقط روی همین مورد مانور می دهند. نهاد علم و دانش یقینی به ما می دهد اما کارایی خود را نشان می دهد که می توانیم از آن استفاده کنیم. این تسری سیاسی به حوزه نیکوکاری یک چالش است. عمده نهاد دین در دوران کرونا همکاری خوب و زیادی با جامعه پزشکی و نیکوکاری داشتند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد:معتقد نیستم که در شمال شهر استقبال از کارهای نیکوکاری بیشتر است. استقبال از نیکوکاری بستگی به نوع ترویج نیکوکاری دارد. اتفاقا میزان همبستگی اجتماعی در طبقات پایین اجتماع بیشتر است. اگر دایره نیکوکاری را گسترش دهیم، می بینیم که نمی توانیم جنوب شهر و شمال شهر کنیم. همیاری را در طبقات پایین تر بیشتر داریم. ما گاهی دایره نیکوکاری را تنگ می گیریم. شغل در دنیای جدید مساله است. در همه دنیا ایجاد شغل در قالب باشگاه های کارآفرینی با فعالیت های نیکوکاری می تواند پیوند بخورد.
بر اساس این گزارش، «دکتر محمد رضا پویافر» ، عضو هیات علمی گروه اجتماعی دانشگاه علوم انتظامی امین گفت:دکتر سعید مدنی در کتاب «جامعه مدنی و کرونا» تجربه و تاثیرگذاری بخش سوم اجتماعی یعنی انجمن های مردم نهاد روی کاهش اثر گذاری بحران های زیستی را مطالعه کرده و نشان داده است که چطور این شبکه ها می توانند در کنترل بحران موثر باشند. درک می کنم چرا دکتر مدنی این زاویه دید را انتخاب کرده است.
دکتر پویافر در مورد نهادینه شدن امور اجتماعی و فرهنگی اظهار داشت: ما دچار غلظت فرایند های نهادسازی هستیم.دولتی شدن امر اجتماعی و فرهنگی از طریق سیستم سازی و قانون گذاری است. ما سالهاست حرف از مشارکت مردم می زنیم که فرایندها غیر دولتی شود.دیگر مصادیق مشخص را مردم می دانند و جای بحث نیست. در این نوع خصوصی سازی فقط اسامی عوض شده است. این موضوع در رویدادهای اجتماعی و فرهنگی تسری یافته است. در حوزه کنشگری اجتماعی هم همین طور است.
وی اظهار داشت: در بحران کرونا بنگاه های اجتماعی ارزش گذاری اقتصادی کردند. در خیلی موراد می خواهیم مشارکت ایجاد کنیم و به خیرین و مردم و بنگاه های مردم نهاد میدان دهیم اما با نگرانی های حاکمیتی که در واگذاری ها داریم،وارد می شویم. سعی می کنیم گروه های مردمی درست کنیم اما آنها را خودمان درست می کنیم. در پس این امر یک بی اعتمادی است، بی اعتمادی از عدم توانایی و عدم انحراف مردم. گویی یک جور سوظن وجود دارد که اگر فلان طور شود، چه می شود و این مساله گاهی فساد آور شده است.
عضو هیات علمی گروه اجتماعی دانشگاه علوم انتظامی امین تصریح کرد: در مدل های ما در مشارکت اجتماعی، بخش زیادی از آنچه از خیریه ها و انجمن های مردم نهاد تعریف می کنیم گویی پیاده نظام هستند. این مدل نادرست باعث می شود که متوجه نشویم که چرا با وجود مردمی کردن مدلها موفق نشدیم. ما صورت فراینده ها را می گیریم و پیاده می کنیم ام واقعا این کار را نمی کنیم. طبق یک چهارچوب مفهومی نسبتا خرد، گویی این نوع رویه که حاکمیت نسبت به مردم به دست می گیرد بر اساس نوعی بی اعتمادی است که من پدر نسبت به فرزند در پیش گرفتم.
وی یکی از ابر مسایل جامعه امروز را بی اعتمادی دانست و افزود: این بی اعتمادی در سطح فرد و اجتماع هست و این نوعی فرسایش است. ما با یک مساله اجتماعی مواجه هستیم که ذاتا پیچیدگی دارد. معتقد نیستم که دولت پر اشکال و زمینه اجتماعی بی اشکال داریم. شفافیت و مدل هایی اعتماد بخش از فعالان اجتماعی لازم است اما رویه های شفافیت عام است.
این استاد دانشگاه بیان کرد: سالهاست در کشور تعدادی از سازمان ها مدعی شدند که پلتفرم راه اندازی کنیم برای شفافیت انجمن های مردم نهاد که اعتماد ایجاد شود. اما هر سازمانی می خواهد خودش پلتفروم راه اندازی کند و بقیه کمک کنند و به نوعی دعوا راه افتاده است. روش شفافیت است.گزاره نهایی چیست؟ بالاخره دولت نقش دارد و دولت ورود پیدا می کند. حداقل نقشی که دولت می تواند داشته باشد تسهیل، نظارت و حمایت است. اگر کسی بخواهد انجمن مردم نهاد راه بیاندازد برای مجوز سخت گیری می کنند و مدت زیادی این پروسه طول می کشد اما بعد از دادن مجوز دیگر با آن انجمن کاری ندارند و نظارتی نمی کنند. قضیه این است که سیستم های رسمی تعریف کنند که جای درست شان چیست و بالتبع کنشگران هم جایشان را تعیین کنند.
وی با بیان اینکه در حوزه کمک های خیریه سنتی تفاوت از نظر فرم و حجم مشارکت مشخص است، گفت: اگر ده های 70، 80 و 90 را مقایسه کنیم می بینیم جایی که وضعیت و شاخص های اقتصادی بهتر بوده، دولت نگاهش به مشارکت اجتماعی فرصت بوده نه تهدید. در شرایط برابر وقتی اوضاع پایدارتر بوده ، مشارکت هم بالاتر بوده است. در حال حاضر در شرایط سختی هستیم البته یک قیدی وجود دارد و آن این است که شرایط نه چندان خوب است که منجر به شرایط خوبی شده است.
دکتر پوبافر ادامه داد: کشور ما در صد سال اخیر در بحران های مختلفی بوده است. بعد از انقلاب ، تجربه جنگ را داشتیم که خاص بود و مشارکت فوق العاده بود. در طی سالیان مردم به تجربه احساس کردند خیلی نمی توانند روی قدرت و اثرگذاری ساختارهای رسمی در بحران ها تکیه کنند. این را در حوادثی چون سیل و زلزله دیدیم که مردم منتظر ساختار حکومتی نشدند و به میدان رفتند و کمک کردند. در خیلی از کشورهای توسعه یافته یک جو حمله برای کالای مصرفی در بحران ها می بینیم و متعجب می شویم. در کشورمان در بحران کرونا مردم به فروشگاه ها حمله نکردند. تاسف می خورم با وجود این درس های خوب از پتانسیل و فرصت ها استفاده نمی شود و کنشگران و سیاستمداران از این فرصت استفاده نمی کنند.
نظر شما