به گزارش خبرگزاری شبستان از همدان، شهر تاریخی همدان به دلیل قرار گرفتن در مسیر عبور و مرور به کشور عراق از دیرباز پذیرای خاندان سادات به ویژه فرزندان حضرت امام کاظم(ع) بوده است.
افرادی که به قصد زیارت امام رضا(ع) یا دوری از حاکمان ستمگر زمان به ایران سفر کرده و امروز مزار مطهرشان چشم و چراغ همدان است. شهر همدان هم به آستان مقدس تعدادی از فرزندان و نوادگان ائمه اطهار(ع) مزین شده که همچون نگینی تابناک در بافت قدیمی شهر می‌درخشند.
امامزاده اسماعیل(ع)
حضرت امامزاده اسماعیل(ع) از امامزادگان بزرگواری است که مرقد مطهر ایشان در یکی از محله‌های قدیمی همدان واقع‌شده است. بقعه زیبا و آجری، اما کوچک این امامزاده و ضریح چوبی قدیمی(تا چند سال پیش) از قدمت این مکان حکایت کرده و در ورودی آن هم چند مزار به چشم می‌خورد.
این بقعه در منطقه‌ای از همدان واقع شده که بنا بر اسناد در روزگار قدیم، گورستان بوده، اما امروز خبری از آن نیست و دور تا دور امامزاده را خانه‌های مسکونی فراگرفته است. آستان مقدس امامزاده اسماعیل(ع) با نقشهٔ مربع شکل به ابعاد هشت در هشت متر ساخته‌شده و گنبدی بر فراز آن قرار دارد. در ضلع غربی آن برجستگی محدبی به صورت نیم استوانه وجود دارد که به دلیل وجود طاق‌نما و صفه داخل بنا است.
لوحه‌ای از سنگ مرمر هم بر بالای در ورودی نصب‌شده که در قسمت مثلت شکل بالای این لوح رقم 1135 و کلمات "یا فتاح" و "یا غفور" به خط نستعلیق برجسته خوش‌نویسی شده است.
در حاشیه درب ورودی گچ‌بری گل ستاره و شکل‌های هندسی گچی نقاشی شده و در بالای این حاشیه، مقرنس‌کاری یا قطار بندی با گچ تزئین‌شده است. تنها تزئین داخل حرم، حاشیه‌ای به خط کوفی بنایی به رنگ قرمز بر زمینهٔ سفید است که آیت‌الکرسی را بر آن نقاشی کرده‌اند.
بنابر کتیبه قدیمی کشف شده در بقعه و نوشته روی سنگ مزار، صاحب بقعه فرزند بلافصل حضرت امام موسی بن جعفر(ع) است. کتیبه از مرمت بنای امامزاده پس از حمله ویرانگر افغان‌ها خبر می‌دهد.
متن آن به شرح پیروزی و فراهم آمدن اسباب فتح در مقطع مهم تاریخی پس از فتنه افغان‌ها اشار دارد. تاریخ آن به سال 1135 هـ.ق اشاره داشته و بر تکه‌ای سنگ مرمر کنده کاری شده است تا یادبودی باشد از ارادت مردم همدان به آستان این امامزاده لازم التکریم.
امامزاده اسماعیل(ع) بنا به روایت مرحوم آیت الله عندلیب زاده، نسب شناس معروف همدان، فرزند بلافصل امام موسی ابن جعفر(ع) است. این بقعه در قرن نهم و دهم هجری قمری یکی از مزارهای معتبر همدان بوده و در منابع تاریخی مهمی از آن یاد شده است.
مرحوم عندلیب زاده ضمن اشاره به این کتیبه متن آن را خوانده و به جزئیاتش پرداخته است، اما سال‌ها پس از درگذشت آن عالم تبارنویس از کتیبه خبری نبود و امروز پس از بازیابی به عنوان یکی از مدارک باستان شناختی و اسناد ارزشمند بقاع متبرکه همدان در موزه وقف این استان نگهداری می‌شود.
متن کتیبه که به صورت شعر نوشته شده به این شرح است:
یا فتاح و یا غفار
1135
از مزار و مرقد پرنور فرزند امام آمد از هر سو برای شیعیان اسباب فتح
چون هجوم دشمنان شد بر جوار روضه اش از ضریح عالیش شد روزی احباب فتح
شد مباشر مومن تعمیر این درگاه را یافت او گویا از این در گوهر نایاب فتح
کهکشان زنجیر در شد هفت کوکب میخ او زانکه طالع گشت از این در مهر عالمتاب فتح
خواستم تاریخ تعمیر درش از پیر عقل گفت تاریخش رقم کن شیعیان را باب فتح
در اهمیت بقعه حضرت امامزاده اسماعیل(ع) همین بس که یک دانگ مشاع از روستای حیدره وقف روشنایی آن شده است. این موقوفه به وسیله میرمنتها رضوی در دوران صفوی یعنی سال 1118 هـ.ق ایجاد شده و به موقوفه آقامیرمنتها رضوی شهره است. متن این وقف‌نامه قدیمی هم شخص مدفون در بقعه را فرزند امام موسی ابن جعفر(ع) معرفی کرده است.
امامزاده احمد(ع) و عبدالله(ع)
بقعه متبرکه امامزاده عبدالله(ع) نه‌تنها در همدان و غرب کشور بلکه در بین مسلمانان سایر کشورها جایگاه نیز ویژه‌ای داشته و موردتوجه گردشگران خارجی است.
یکی از میدان‌های شهر همدان، میدان امامزاده عبدالله(ع) است. موقعیت جغرافیایی این میدان نسبت به میدان اصلی(میدان امام خمینی) شمال غربی بوده و با اینکه تنها نزدیک به 800 متر با میدان اصلی فاصله دارد از میدان‌های مرکزی شهر همدان محسوب می‌شود.
دلیل نام‌گذاری این میدان، وجود آرامگاه دو نفر از امامزادگان منسوب به امام موسی کاظم(ع) در این میدان است. این آرامگاه دربرگیرنده مزار امامزاده عبدالله(ع) و پدر بزرگوارش امامزاده احمد(ع) بوده و در شجره‌نامه این دو امامزاده بزرگوار چنین آمده است: " جناب عبدالله بن احمد بن محمد بن ابراهیم بن عبیدا... بن موسی الکاظم(ع)".
نقل کرامات این آرامگاه، محدوده‌های جغرافیایی را نیز پشت سر گذاشته و به دیگر استان‌ها رسیده است به طوری که اشخاصی از شهرهای دیگر برای ادای نذورات خود به شهر همدان و زیارت امامزاده عبدالله(ع) می‌آیند.
کرامات شفاهی درباره این امامزاده بسیار است، اما از سخن‌های معتبر در شأن این امامزاده می‌توان به این دو سخن اشاره کرد: "آیت‌الله علی دامغانی به هنگام بامداد، امام عصر(عج) را ملاقات می‌کند، درحالی‌که از این بقعه خارج می‌شده است".
مرحوم حجت‌الاسلام عندلیب زاده نیز نقل کرده است که "پس از فراغت از شناسایی بقعه و نگارش شجره در عالم رؤیا دیدم از کنار این مزار عبور می‌کنم. دو سید بزرگوار را مشاهده کردم که از این بقعه خارج شدند و یک جعبه پر از شیرینی‌های ویژه به من مرحمت فرمودند و دیدم درون شیرینی‌ها جواهراتی بس زیباست".
آستان مقدس امامزاده عبدالله(ع) دارای تعدادی اشیاء قدیمی همچون سنگ قبری با قدمت 400 سال است که با ساخت موزه به این مکان منتقل می‌شود.
مردم همدان به امامزاده عبدالله(ع)، اعتقاد ویژه‌ای دارند به طوری که گشتن دور این بقعه متبرکه در شب عروسی برای نوعروسان و نو دامادان همدانی به یک رسم تبدیل‌شده است.
مردم شهر همدان از دیرباز، آن گونه که نقل‌شده، ارادت خاصی برای این آرامگاه قائل بوده و با جان و دل در حفظ و نگهداری آن می‌کوشیده و برای گرفتن حاجات خود و زیارت به این آرامگاه مشرف می‌شدند.
امامزاده خاتونیه(س)
امامزاده خاتونیه(س) در جنوب‌غربی آرامگاه بوعلی‌سینا محله درودآباد و انتهای بازارچه شریف‌الملک همدان قرار گرفته است. اهالی این منطقه معتقدند که این امامزاده فرزند امام موسی‌بن جعفر(ع) است. این بقعه متبرکه محل برگزاری جلسات مذهبی زنانه و قرائت قرآن است می‌شود. به گفته برخی از اهالی محله، زیارتنامه قبلی این امامزاده و سنگ قبر آن که تاریخ این بقعه بر روی آن نگاشته شده بود به سرقت رفته زیرا این بقعه دارای موقوفاتی بوده که در این اسناد موجود بوده و برخی برای پنهان ماندن موضوع، آن را به سرقت برده‌اند.
بقعه مستطیل شکل امامزاده خاتونیه(س) سال 1369 تجدید بنا شده و نزدیک به 13 در 7 متر مساحت داشته و دیواره‌های بقعه ساده و بدون تزینن است. در گذشته ضریح کوچکی به سبک خانه‌مربع در این بقعه نصب شده بود، اما اکنون ضریح آن فلزی است. گنبد امامزاده هم فلزی است.
امامزاده خانم گرجی(س)
آستان مقدس امامزاده خانم گرجی(س) در نزدیکی میدان آرامگاه باباطاهر واقع‌شده و بر اساس آنچه پژوهشگران معاصر نگاشته‌اند از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) است.
این بقعه شامل اتاق کوچکی است که به صورت چهارطاقی ساخته‌شده و اتاق کوچکی هم در سمت جنوب و متصل به بقعه قرار دارد که مدخل بقعه محسوب می‌شود.
این امامزاده دارای سنگ مرقدی گهواره‌ای از نوع آهکی خاقانی است که قدمت آن به قرن 5 و6 هجری قمری، یعنی نزدیک به 900 سال پیش بازمی‌گردد و بخش‌هایی از متن سنگ در اثر عوامل طبیعی از بین رفته و امکان تعیین هویت، شجره و نام مبارک این آستان مقدس میسر نیست، اما یک مطلب مسلم است که این سنگ مربوط به مدفونی خردسال بوده است. هم‌چنین کرامات و معجزات از این بقعه متبرکه موجود است.
این بنا در بین امامزادگان همدان از نظر معماری وضعیت مناسبی نداشته و در غربت واقع‌شده است، هرچند از سال گذشته بازسازی این بقعه شریف در دستور کار اداره اوقاف قرارگرفته و بخشی از آن انجام‌شده است، اما ادامه کار به دلیل نبود اعتبار متوقف‌شده است.
امامزاده زبیده خاتون(س)
آستان مقدس امامزاده زبیده خاتون(س) از دیگر بقاع متبرکه‌ای است که نسب ایشان به امام کاظم(ع) می‌رسد. این امامزاده دارای بنای آجری ساده مشتمل بر اتاق مربعی با طاق گنبدی کوتاه بود که هم‌اکنون بازسازی‌شده است،
تاریخ‌شناسان بر این عقیده‌اند اصل بنای این بقعه مربوط به عهد مغول بوده و در زمان فتحعلی‌شان قاجار احیا یا تعمیر شده است. آستان مقدس امامزاده زبیده خاتون(س) در محوطه میدان آرامگاه بوعلی، ابتدای بلوار شهید مدنی(ره) و داخل کوچه واقع‌شده است.
گزارش: سمیه مظاهری
نظر شما