خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ تیرماه سال ۱۳۹۸ و در چهلمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو- که در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، تشکیل شد- جنگلهای هیرکانی به‌عنوان میراث طبیعی ثبت جهانی شد. از جنگلهای هیرکانی به نام «فسیل زنده» یا موزه طبیعی یاد می شود. این جنگلها نوار سبزی به طول ۸۵۰ کیلومتر هستند که از جلگه گرگان تا قسمتی از کشور آذربایجان کشیده شده است.
این جنگلها را مادر جنگلهای جوان اروپا و شمال آمریکا می‌دانند. زیرا بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگلها امروزه به صورت فسیل در اروپا یافت می‌شود. نام این جنگلها از نام قدیم «گرگان» گرفته شده است. گرگان در گذشته «هیرکان» نامیده می‌شد.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد، این جنگلها مربوط به دوران سوم زمین شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورهاست. همزمان با عصر یخبندان، تمام جنگلهای پهن برگ از بین می‌روند. بخشی از این جنگلها به دلیل قرار گرفتن بین رشته کوه البرز و دریای کاسپین - که از اقلیم معتدل تری برخوردار بودند- باقی می‌ماند. به همین دلیل به جنگلهای هیرکانی فسیل زنده می‌گویند.
گونه‌های گیاهی و جانوری که اکنون در اروپا به عنوان فسیل نگهداری می‌شود، در جنگلهای هیرکانی به صورت زنده موجود است. در حال حاضر جنگلهای هیرکانی در جنوب دریای کاسپین بین ایران و آذربایجان قرار گرفته است. پس از ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی، پایگاهی برای حفاظت از این میراث جهانی در اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تشکیل شد.
اخیرا یک رویداد تحت عنوان «جشنواره عکس جنگلهای هیرکانی»، با هدف حفاظت از این جنگلها از سوی اداره کل میراث فرهنگی گیلان فراخوان شده است. رئیس پایگاه جنگلهای هیرکانی، درباره این رویداد می‌گوید: کمک به حفاظت و پایداری این جنگلها، یکی از اهداف پایگاه میراثی جنگلهای هیرکانی است. پایگاه جنگلهای هیرکانی از تیرماه امسال در اداره کل میراث فرهنگی گیلان تشکیل شد. از آن زمان یک سری برنامه‌هایی برای افزایش سطح اطلاعات عمومی نسبت به این جنگلها -که میراث طبیعی ارزشمندی است- انجام دادیم.
فریده بابایی می‌افزاید: نزدیکترین مناسبت تا پایان سال، «روز درختکاری» است و برهمین اساس برنامه‌های متنوعی برای این جنگلها در نظر گرفتیم. یکی از آنها «جشنواره عکس جنگلهای هیرکانی» است.
وی، با اشاره به پراکندگی جغرافیایی این جنگل ها، اضافه می کند: جنگل های هیرکانی ۱۲سایت هست که در ایران در سطح پنج استان پراکنده است. عرصه ثبتی کل این جنگلها، مساحتی حدود ۱۲۹ هزار هکتار است.سه سایت از این جنگلها با مساحتی در حدود ۴۵ هزار هکتار عرصه ثبتی در استان گیلان هست؛ سایت «سیاه رود» در شهرستان رودبار، سایت «گشت رودخان» در فومن و سایت «لیسار» در شهرستان تالش.
رئیس پایگاه جنگلهای هیرکانی گیلان، یادآور می شود: بیشتر فعالیتی که مربوط به دفتر پایگاه هست، به معرفی، آموزش، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای راهنمایان گردشگری و مردم محلی است. همچنین ارتباط بین سازمان هایی همچون؛ منابع طبیعی، محیط زیست و اداره کل میراث فرهنگی که مدیریت و حفاظت از این جنگل ها را بر عهده دارند.
بابایی با اشاره به درپیش بودن هفته منابع طبیعی و روز درختکاری، ابراز می دارد: جشنواره عکاسی برای جنگل های هیرکانی از اول اسفندماه فراخوان شد و خوشبختانه عکاسان زیادی در این رویداد شرکت کردند و تاکنون بیش از ۳۰۰عکس به دبیرخانه رسیده است و پس از داوری، به ۳نفر از عکس های برگزیده جوایزی اهدا می شود.
وی با بیان اینکه این پایگاه قرار است نمایشگاهی از محصولات فرعی جنگل، برپا کند می‌افزاید: ما نیاز داریم برای این جنگلها مدیریت پایدار داشته باشیم. یعنی اینکه مردم محلی، سازمان های مردم نهاد و سازمان های دولتی در کنار هم در امر حفاظت مشارکت داشته باشند. حفاظت تنها بر عهده سازمان های دولتی نیست و تلاش ما فرابخشی و فراسازمانی نمودن این همکاری هاست.
بابایی با بیان اینکه وظیفه ما اطلاع رسانی است اظهار می دارد: یک سری از فعالیت هایی که باعث می شود ارزش این جنگل ها نشان داده شود این است که جنگل صرفا یک اثر طبیعی نیست. هزاران سال تاریخ تکاملی انسان در این جنگل ها وجود دارد.ترکیب فرهنگ و طبیعت است. به همین دلیل می خواهیم این جنبه های فرهنگی را هم نشان دهیم.
وی اضافه می کند: در این نمایشگاه، صنایع دستی برآمده از این جنگلها و دیگر محصولات فرعی بدست آمده از دل جنگل های هیرکانی به نمایش گذاشته می شود. بجز صنایع دستی، گیاهان دارویی این جنگل ها و یا معرفی انواع دوشاب هایی که تنها در استان گیلان شناخته شده است. معرفی و برندسازی محصولات فرعی، مدیریت زباله و پسماند، آئین ها و آداب و رسومی که طی هزاران سال در دل این جنگل ها شکل گرفته، برنامه ریزی برای کاشت نهال، برخی از اقدامات پیش روست که رئیس پایگاه جنگل های هیرکانی گیلان توضیح داد.
بابائی با تاکید بر الگوسازی و فرهنگ سازی به کمک مردم محلی، مسئولان و سازمان های مردم نهاد، می گوید: هدف غائی ما گسترش فرهنگ زیست محیطی است. برخی از گونه های گیاهی و جانوری موجود در این جنگل ها، شاید برای ما گیلانیها عادی باشد. ولی این گونه ها در واقع فسیل های زنده هستند و در جهان نمونه آن وجود ندارد. وظیفه ما این است که اینها را نشان دهیم.
وی ادامه می‌دهد: یک سری گونه‌های حیوانی و جانوری داریم که درحال از بین رفتن هستند. تلاش ما این است که به شیوههای جدید این گونهها را معرفی کنیم. بدین منظور از ظرفیت هنرمندان استفاده کردیم و هنرمندان با هدف الگوسازی، طرح های هنری روی لباس، صنایع دستی و ... ایجاد کرده‌اند. کارهای اولیه آن انجام شده و بزودی از این طرح های ترکیبی رونمایی می‌شود.
گفتنی است، جنگل های هیرکانی در ایران بین چهار استان گیلان، مازندران، گلستان و سمنان قرار گرفته است. تاکنون در این جنگل ها، بیش از ۸۰ گونه درختی پهن برگ، چهار گونه سوزنی برگ و ۵۰ گونه درختچه‌ای شناسایی شده است. از مهم ترین گونه های گیاهی در جنگل های هیرکانی؛ راش، ممرز، بلوط، توسکا، انجیلی، افرا، نمدار، بارانک، نارون، زبان گنجشک، انجیر، لرگ و سرخدار و بین گونه های درختچه ای ؛ آلوچه وحشی، انار، شمشاد، ولیک، ازگیل، جل، خاس، گالش انگور، سیاه تنگرس طبی و خردمندی است. از میان گونه های جانوری؛ پلنگ، گراز، خرس، گرگ، مارال، روباه، شغال، سمور، سیاه گوش، خرگوش، موش جنگلی، راسو، قوچ، سنجاب، شوکا، کل، بز. و از میان پرندگان؛ توکا، دارکوب، سار، سینه سرخ، سسک، چرخ ریسک، قرقاول، سهره، بلدرچین، قوش، دال (کرکس)، کبک، اردک نوک پهن و اردک اره، کبوتر جنگلی، عقاب و جغد شناسایی شده است.
نظر شما