خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ زهرا مهرور: یکی از کارهای خداپسندانه ای که می توان با آن، گره ای را گشود، غبار غمی را از چهره گرفته ای سِتُرد، دلی را شاد کرد و اسباب خرسندی خداوند سبحان را به ارمغان آورد، قرض دادن است. اهتمام بدین مهم به گونه ای است که خداوند، وام دادن به غیر را قرض دادن به خود به حساب آورده است، چنان که می فرماید: کیست که به خدا قرض دهد تا خدا بر او چندین برابر بیفزاید.
قرض الحسنه از نظر اسلام عملی بسیار خوب و پسندیده و مستحبی است که در کنار اعمال واجبی چون نماز و زکات مورد تاکید و تشویق قرار گرفته است. خداوند به سبب اهمیت قرض الحسنه در زندگی مردمان، با بیان پاداش هایی چون پاداش نامحدود و غیر قابل شمارش و جلب شکر و سپاس و حلم الهی به سوی خود بر آن است تا مردم به این عمل اقتصادی و کمک و دستگیری به نیازمندان واقعی و حقیقی تشویق شوند.
قرض دادن معامله با خداست
از آنجایی که قرض دادن به معنای معامله ای است که مال وام دهنده از ملکیت او خارج و به تملک وام گیرنده درمی آید، شخص وام دهنده، برای تامین بازپس گیری مال خویش، ضامن می خواهد و یا گرو و رهنی طلب می کند، اما در قرض الحسنه که شخص تنها برای رضایت و خشنودی خداوند، اقدام به اخراج مال خود از ملک خود می کند و آن را به تملیک دیگری در می آورد، خود خداوند ضامن می شود. البته چنان که گفته شد، زمانی خداوند قرض الحسنه را ضمانت می کند که شخص با اخلاص و بدون هیچ گونه قصد و غرض نفسانی و دنیایی و مادی قرض الحسنه را پرداخت نماید؛ چرا که در این صورت، وام گیرنده، شخص ظاهری وام نیست، بلکه شخص گیرنده خود خداوند است که وام را می گیرد و به دست وام گیرنده می دهد. از این رو، کسی که وام گرفته است خود خداوند است. پس خداوند متعهد و ملتزم به پرداخت وام است.
در روایات چندی این معنا مورد تاکید قرار گرفته که نیازمند واقعی و محتاج حقیقی، ترس و واهمه ای در بازپس دادن قرض الحسنه نداشته باشد؛ چرا که خداوند خود ضامن است و آن را پرداخت می کند. پیامبر اکرم (ص) درباره ضمانت قرض الحسنه از سوی خداوند می فرماید: «خداوند یار قرض دار است تا قرض خود را بپردازد به شرط آنکه قرض وی بر خلاف رضای خدا نباشد».
امام صادق(ع) با توجه به اینکه قرض گیرنده و ضامن پرداخت آن خداوند است، در برخی از امور خاص و ضروری زندگی قرض الحسنه گرفتن را تجویز کرده و می فرماید که وام گیرنده ترس و اندوهی در باره باز پرداخت وام خود نداشته باشد که خداوند آن را می پردازد؛ چنانکه روزی هر روزه او را ضامن است و می پردازد. در اهمیت و ارزش قرض الحسنه همین بس که انسان با این کار خود، فرمان خداوندی را در تعاون و مشارکت در کارهای خیر به جا می آورد و دست های نیازمند و محتاجی را رد نمی کند و با این کار حقی از حقوق مومنان بر خود را ادا می کند؛ چرا که در هر مالی، حقوقی برای دو گروه سائلان و نیازمندان(محرومان) بر شخص دارنده مال است.
نقش قرض الحسنه در زندگی انسان
همچنین، در ارزش این کار باید به این نکته توجه کرد که وام گیرنده، زمانی دست نیاز به سوی دیگری دراز می کند که نیازمند است و آبروی خویش را عرضه می دارد تا مالی قرض گیرد و به زخم خود بزند و بعد آن را پس دهد. نقش قرض الحسنه در زندگی انسان های سالم و مومن بسیار سازنده و مفید است؛ چرا که با تقویت وضعیت اقتصادی و بهبودی آن، عامل قوام فرد و جامعه می شود و شخص را به کار و تلاش و تولید سوق می دهد.
در روایات، ثواب قرض دادن بیش از صدقه دادن و انفاق دانسته شده است، چرا که گاه انسان صدقه به کسی می دهد که او نیازی ندارد؛ هم چنین قرض گیرنده با توجه به تعهدی که می سپارد بر آن است تا با تولید و تلاش خود، وام خود را پس دهد و این عمل قرض در گردش سالم اقتصاد و جریان مفید و سازنده پول و مال تاثیرگذار است. البته حکمت های دیگری را می توان برای این قرض برشمرد که در صدقه و انفاقات مستحب نیست. پیامبر(ص) در بیان ارزش گذاری اعمال مومنان، قرض را باارزش تر می داند و می فرماید: «صدقه دادن، ده حسنه؛ قرض دادن، هجده حسنه؛ رابطه با برادران دینی، بیست حسنه؛ و صله رحم، بیست و چهار حسنه دارد.». امام صادق(ع) نیز قرض دادن را بهتر از صدقه دادن می داند و می فرماید: «مالی را قرض بدهم، بیشتر دوست دارم تا آن را ببخشم».
فضیلت قرض دادن
هر کار خیری که انسان انجام می دهد در دفتر الهی به ثبت می رسد و خداوند، نتیجهاش را برای او در روز آخرت حساب خواهد کرد. کسانی که از کمترین فرصتهای پیش آمده، بیشترین استفاده را می برند و قلب بندگان خداوند را شاد می کنند بدون شک برای آخرت خود پسانداز نیکو تدارک می بینند. پیامبر (ص) می فرماید: هر کس به گرفتار و درمانده ای قرض بدهد و در پس گرفتن آن خوشرفتاری کند[گناهانش پاک شده] اعمالش را دوباره شروع می کند و خداوند در برابر هر درهم، هزار قنطار(ثروتی فراوان) در بهشت به او عطا کند. همچنین به فرمایش امام علی(ع) غنیمت بدان کسی را که در زمان توانگریت از تو قرض بخواهد تا در روز تنگدستی ات(قیامت) بپردازد.
چه کسانی حتی بوی بهشت را هم حس نخواهند کرد؟
به یاد داشتن این نکته هم ضروری است که بدانیم اگر برادر مسلمان ما نیاز مالی داشته باشد و ما با وجود داشتن تمکن مالی اصلاً به روی خودمان نیاوریم، بوی بهشت هم به مشام ما نخواهد رسید، چه برسد به اینکه خود بهشت را ببینیم. همانطورکه شیخ صدوق در کتاب امالی حدیثی از پیغمبر اکرم(ص) ثبت کرده که فرموده‌اند: «کسی که برادر مسلمانش در وامی به او نیاز پیدا کند و او بتواند قرض بدهد و چنین نکند، خداوند بوی بهشت را بر او حرام می‌کند.»
سال ۱۳۹۸ برای نخستین بار تقویم رسمی کشور در میانه اسفند روز جدیدی را به خود می‌دید. ۱۴ اسفند به عنوان روز ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه نامگذاری شده بود. البته درست است که در تقویم روزی را به عنوان روز قرض الحسنه نامگذاری شده، اما اگر حتی در تقویم این روز هم نیامده باشد، ما باید نیاز مومنین را برآورده کنم و من نمی توانم نیازش را به این روز موکول کنم.
بهره گیری و فرهنگسازی جهت توسعه مقوله قرض الحسنه در طول سال های گذشته و استفاده از ظرفیت های عظیم نیکوکاران و خیرین و پویاتر نمودن شیوه های دستگیری از نیازمندان همواره مورد توجه جدی مدیران کمیته امداد بوده است. راه اندازی صندوقی با هدف تجمیع و هدایت منابع سازمانی و ظرفیت های مالی و اعتباری هموطنان نیکوکار از یک طرف و گسـترش فرهنگ یاری رساندن به نیازمندان جامعه و در نگاهی وسیع‌تر گره‌گشایی از نیازمندیهای هموطنان ازسوی دیگر نقطه تعالی تحـقق مقوله قـرض الحـسنه به شـمار می رود که بر همین اساس صندوق قرض الحسنه امداد ولایت در سال ۱۳۹۵ گام در عـرصه فعالیت پولی و مـالی با اهـداف غیر انتفاعی و خیرخواهانه گذاشت. در این چندسال پرداخت وام به نیازمندان تحت حمایت برای مصارفی چـون پرداخت هـزینه های درمانی، تحصیلی و معیشتی سبب حفظ عزت نفس هموطنان و افزایش امنیت روانی آنان شده است.
قرض نیکو
دستش به خیر است و هر فرصت و بهانه ای برای کمک به دیگران استفاده می کند. «محمدرضا طاقتی» از خیران قاینی است. وی معاون اجرایی مرکز نیکوکاری غدیر است که در جهت ارائه خدمت به نیازمندان فعالیت می کند. او با اشاره به فعالیت های این مرکز نیکوکاری در سال جاری می گوید: در این مدت ۹۶درصد کمک های جمع آوری شده را در بین نیازمندان توزیع کرده است و در حال حاضر ۳۱ روستا و بخشی از جممعیت شهرستان را تحت پوشش قرار داده است.
طاقتی می افزاید: ۵۲۶ خانوار از مددجویان کمیته امداد و ۲۵۰ خانوار نیز از نیازمندان غیر مددجو را حمایت می کند و خوشبختانه یکی از اقداماتی که مرکز نیکوکاری غدیر داشته در بحث جمع آوری سپرده های خیرین در بانک مهر قرض الحسنه و صندوق امداد ولایت برای ارائه وام به نیازمندان است که در آخرین مرحله ۱۶۰ میلیون وام قرض الحسنه پرداخت کرده است.
سود بُرد - بُرد
«احمد حسن شریف» یکی از پزشکان داروساز خراسان جنوبی است که از سال ۹۷ با دیدن روش کار صندوق امداد ولایت در ارائه تسهیلات قرض الحسنه به نیازمند جذب آن می شود و در حد توان خود در این زمینه همکاری دارد. وی می گوید: اگر فرهنگ قرض الحسنه فراگیر شود و همه بانک ها بتوانند صندوق های قرض الحسنه تأسیس کنند و مردم ترغیب شوند اولین سودی که برای همه دارد کاهش تورم است.
این خیر معتقد است قرض الحسنه حالت سود برد برد دارد هم برای سپرده گذار سود اخروی و دنیوی دارد و همه برای جامعه، چون تورم را پایین می آورد. «محدثه پورسلطان» از کارمندان کمیته امداد دهک حدود ۶ سال است که سرمایه خود را در صندوق امداد ولایت سپرده گذاری کرده تا حداقل با این قرض نیکو بتواند گرهی از زندگی خانواده نیازمندی باز کند. وی از خیر و برکت قرض دادن در زندگی‌اش می‌گوید و با خواندن این بیت شعر «صدها فرشته بوسه بر آن دست می زنند/کز کار خلق یک گره بسته وا کند»، خاطر نشان می کند: حتما نیاز به پول و سرمایه زیادی برای قرض دادن نیست با پس انداز های کوچک هم می توان از کار مردم گره گشایی کرد.
آری قرض الحسنه از عالی ترین برنامه های زندگی ساز مکتب اسلام است که قرآن در یک استعاره بسیار زیبا وام نیکویی را (که بدون منت و در نهایت اخلاص) به خویشاوندان، همسایگان، آشنایان و سایر بندگان خدا می پردازیم، پرداخت به خداوند وانمود می کند. شاید در بین عبادت هایی که برای تقرب انسان به خدا، تدوین شده، هیچ عبادتی به اندازه ی قرض الحسنه تقرب آفرین نباشد.
فرمانده سپاه انصار الرضا(ره) خراسان جنوبی هم در این رابطه می گوید: رفتار ما انسان ها مبتنی بر دستورات متعالی اسلام است و قرض الحسنه در اسلام جایگاه ویژه ای دارد و این فرهنگ می تواند خیلی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی جامعه را حل کند.
تقویت کرامت انسانی در قرض الحسنه
سردار«علی قاسمی» با اشاره به توصیه بزرگان دین بر قرض الحسنه دادن، می افزاید: کرامت و عزت نفسی که خداوند برای انسان ها قائل شده است در قرض الحسنه تقویت می شود و امیدواریم همه بتوانیم اعتبارهای خرد خود را به نیازمندان نثار کنیم.
وی به نامگذاری صندوق قرض الحسنخ امداد ولایت اشاره و می افزاید: از نام بسیار خوب این صندوق که به نام ولایت است و در اسلام اساس و مبنای عملکرد ما در دنیا و آخرت است الحمدالله عملکرد بسیار خوبی داشته و به صورت قرض الحسنه و بدون دریافت کارمزد به نیازمندان تسهیلات می دهد که مایه خیر و برکت است.
بهره‌مندی ۱۱ هزار نیازمند از وام‌های قرض الحسنه صندوق امداد ولایت
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) خراسان جنوبی با بیان اینکه صندوق امداد ولایت از ابتدای سال جاری تاکنون ۷۵۳ فقره وام در حوزه اشتغال‌زایی با اعتبار ۱۸۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریال پرداخت کرده است، می گوید:
«محمد عرب» با اشاره به پرداخت هزار و ۹۵۰ فقره تسهیلات مسکن از طریق صندوق قرض‌الحسنه امداد ولایت بیان می کند: این تسهیلات به منظور خرید، احداث و تکمیل مسکن پرداخت شده که ارزش آن ۲۶ میلیارد و ۶۶۰ میلیون تومان بوده است.
به گفته وی در بخش حمایتی نیز ۶ هزار و ۶۲۵ فقره تسهیلات به مبلغ ۴۱ میلیارد و ۷۶ میلیون تومان به عنوان وام‌های ضروری به نیازمندان پرداخت شده است.
عرب به پرداخت ۱۲۳ مورد تسهیلات ودیعه مسکن مددجویان از محل صندوق امداد ولایت اشاره و می افزاید: مبلغ این تسهیلات نیز ۲ میلیارد و ۳۱۷ میلیون تومان است.
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) خراسان جنوبی ادامه می دهد: هزار و ۲۰۱ مورد تسهیلات برای خدمات عمرانی مسکن به مبلغ ۶ میلیارد و ۱۴ میلیون تومان از ابتدای امسال در بخش حمایتی پرداخت شده است.
وی از پرداخت ۱۳۸ مورد تسهیلات درمان به مددجویان این نهاد خبر داد و می گوید: مبلغ تسهیلات درمان یک میلیارد و ۵۵۵ میلیون تومان بوده است.
عرب با اعلام پرداخت ۱۱هزار ۲۳۳ وام قرض الحسنه به افراد تحت پوشش کمیته امداد خراسان جنوبی از محل صندوق امداد ولایت در سال جاری، می افزاید: در مجموع ۱۰۲ میلیارد و ۸۶ میلیون تومان تسهیلات در اختیار خانواده‌های نیازمند و مددجویان قرار گرفته است.
کلام آخر
و اما قرض الحسنه علاوه بر اینکه یک مساله اجتماعی است. یک مساله اخلاقی نیز است. زیرا روح محبّت و تعاون که یک صفت ممتاز اخلاقی است موجب رواج قرض الحسنه در جامعه می‌شود، و این کار نیک، روح برادری و عطوفت را زنده می‌سازد و موجب سلامت جامعه از ربا و پیامدهای شوم و ویرانگر آن می‌شود.
همچنین با سنت قرض الحسنه می‌توان تعادل و توازن اقتصادي در جامعه را بر قرار ساخت و با توسعه روزافزون خود چرخ عدالت در اقتصاد و معيشت انساني را بهبود بخشید و با جریان فرهنگ وام دادن نیکو (بدون سود) به همدیگر و دستگیری بدون نزول ثروت مندان از تهی دستان فاصله بین فقیر وغنی را نیز کوتاه‌تر و کمتر خواهد نمود و برای تعادل اقتصاد جامعه مؤثر خواهد بود.
نظر شما