خبرگزاری شبستان _رشت، مهری شیرمحمدی؛ تعطیلات نوروز فرصت خوبی است تا با تامل بیشتری جاذبه های تاریخی و طبیعی شهرستان های گیلان را ببینیم. شهرستان لاهیجان، با مرکزیت شهر لاهیجان، یکی از تاریخی ترین شهرهای استان گیلان است. این شهر در گذشته پایتخت، سلاطین کیایی (تا پیش از صفویه) بود. کیائیان نسب خود را به امام چهارم شیعیان می رسانند. ایشان ابتدا زیدی مذهب و سپس مذهب تشیع را پذیرفتند. بر همین اساس این شهرستان به لحاظ داشتن بناهای تاریخی و مذهبی بسیار غنی است. لاهیجان همچنین مرکز تولید ابریشم از گذشته بوده و بیشترین ابریشم در این شهرستان تولید می شد.
به لحاظ ریشه شناسی واژه نیز، لاهیجان برگرفته از «لاهه» به معنی ابریشم است. مهمترین بنای تاریخی مرتبط با ابریشم، «کارخانه فلاطوری» است. این بنا ثبت ملی شده و قرار است به عنوان «موزه ابریشم» تغییرکاربری یابد.
کوه های لاهیجان، نخستین مکانی بود که «محمدخان قوانلو قاجار» ملقب به کاشف السلطنه چایکار، پدر چای ایران، نخستین باغ چای را در باغ فلاحت ایجاد کرد. و آرام آرام لاهیجان مرکز تولید چای شد و چایکاری در سراسر گیلان و بخش هایی از مازندران رشد کرد.
لاهیجان در سال های اخیر به لحاظ شهرسازی نیز بسیار رشد داشته و به «عروس شهرهای گیلان» معروف شده است. مجموعه تاریخی چهارپادشاهان مهمترین بنای تاریخی لاهیجان، مسجد تاریخی و مجموعه تاریخی چهارپادشاهان است. این بنا -که مهمترین زیارتگاه لاهیجان است- درواقع مدفن چهار تن از امرای کیایی یعنی سیدخورکیا (مقتول به سال ۶۴۷قمری) و پسران و نوادگانش است. این بنا معماری بومی ویژه ای دارد و جداره خارجی دیوارهای ایوان نقاشی های دوره قاجار با مضامین مذهبی دارد. از این دست بقعه ها با نقاشی های دیواری در شهرستان لاهیجان به دلیل نفوذ سادات کیایی بسیار زیاد است. نظیر بقعه میراثی سید علی کیا در روستای لیالمان، بقعه دیگری بهمین نام در روستای متعلق محله، بقعه روستای صقل بنه ، بقعه چهلستون در روستای زاکله بر و بقعه میرشمس الدین در روستای لاشیدان حکومتی که همگی در فهرست بناهای میراثی گیلان ثبت شده است.
بقعه امیر شهید و مجموعه تاریخی مسجد، تکیه و بقعه پیرعلی در محله اردوبازار، بناهایی بجامانده از دوره قاجار شهر لاهیجان است که در سال ۱۳۸۰در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است. می گویند ۵پیر دانا از دوره صفویه در لاهیجان زندگی می کردند و اکنون مدفن ایشان در شهرستان های لاهیجان است. بجز بقعه های «پیرعلی» و «میرشمس الدین»، تپه تاریخی پنج پیران ، یکی دیگر از مکان های منتسب به پیران لاهیجان است.
در محلات قدیمی لاهیجان، همچون پردسر، گابنه، اردوبازار و سبزه میدان چندین عمارت شاخص با معماری بومی قرار دارد. خانه های صادقی، اصمعی، محصصی، ظریفی، دوزنده خوشکار، حسینیه پردسر و حسینیه سید ابراهیم و... برخی از این موارد است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
مسجد اکبریه و حمام گلشن مسجد اکبریه، یکی از قدیمی ترین و زیباترین مساجد تاریخی گیلان است. این مسجد در چند دوره تاریخی ساخته و مرمت شده است. قدیمی ترین بخش مسجد، شبستان شرقی و مناره کوتاه آن است. ارتفاع این تك مناره آجری با گل دسته ی زیبای مسجد از سطح زمین ۱۸ متر است و دارای سقفی رک با پوشش بیرونی از كاشی به رنگ آبی آسمانی، زرد، سیاه و سفید است. موقعیت قرار گیری مناره یادآور نوع معماری دوره سلجوقی است که مناره های مساجد در گیلان را منفرد از بنای اصلی و با ارتفاع کمتر می ساختند. بنای اصلی این مسجد در قرن چهارم قمری گذاشته شده و در دوره های بعد نوسازی شده است.
قدیمی ترین بخش مسجد مربوط به دوره صفویه است. ضلع شمالی و بنای اصلی مسجد در دوره قاجار ساخته شده و بخش های الحاقی حیاط در دوره پهلوی احداث شده است. بنای اصلی مسجد که در دوره قاجار ساخته شده، نمای زیبایی در جداره دارد. رنگ سفید جداره بیرونی، پنجره هایی با قوس های بلند، و تزئینات روی جداره به شکل چلیپا و نما رومی دارد. داخل شبستان اصلی مسجد، محرابی است که حاشیه آن با کاشی هایی از آیات قرآن با خط نسخ وجود دارد و نزدیک به محراب، کتیبه سنگی حاوی ۲۱بیت شعر نصب شده که سال ساخت مجدد مسجد در دوره قاجار و بانی آن ذکر شده است. بانی «علی اکبر خان» ، حاکم وقت لاهیجان دردوره فتحعلیشاه قاجار بوده است.
مناره مسجد شعربافان نیز یکی از مناره های تاریخی لاهیجان است. حمام گلشن، بنای تاریخی دیگری است که روبروی مجموعه چهارپادشاهان قرار دارد. بخش هایی از این حمام در سال ۱۳۴۴ و بخاطر تعریض خیابان انقلاب از بین رفته است. خوشبختانه بخشی از این حمام هنوز بصورت سنتی فعال است و بخش هایی از آن به عنوان مغازه فروش عتیقه ، وسایل سنتی و صنایع دستی و رستوران تغییرکاربری یافته است. بانی این حمام نیز ، علی اکبرخان، حاکم وقت لاهیجان بود که در سال ۱۲۳۹ قمری ساخته شد. حمام گلشن در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۵۴ با شماره ۱۴۴۲ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
پل خشتی پردسر پل خشتی لاهیجان، یکی از پل های تاریخی زیبا در محله پردسر لاهیجان است که در قرن نهم هجری توسط «استاد یعقوب بنّای رویانی» بر رودخانه سیمرود بنا نهاده شده است. این پل به طول ۵۰متر و عرض ۴/۵ متر و ارتفاع ۱۱متر، ۲ دهانه فراخ و ۳دهانه کوچکتر دارد و ساخت آن ۴سال طول می کشد. این پل تاریخی در سال ۱۳۵۵ توسط وزارت فرهنگ و هنروقت، و به شماره ۱۴۳۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت می شود.
موزه و کارخانه های چای و باغ فلاحت نام لاهیجان با صنعت چای گره خورده است. وجود باغ های سرسبز چای در کوه های جنوبی شهرستان لاهیجان، وجود چندین کارخانه برای فراوری برگ های سبز چای، همچنین چندکارخانه قدیمی چای همچون هوخ تیف (بعنوان قدیمی ترین و دومین کارخانه چای) و کارخانه چای قوام السلطنه در روستای بازکیاگوراب لاهیجان، این شهر را در حوزه چای ممتازکرده است. از همه مهمتر، وجود تنها موزه تخصصی چای در این شهر است. موزه چای درواقع محل آرامگاه «کاشف السلطنه چایکار» است. «محمدخان قوانلو»، کسی بود که با مشقت زیاد رموز پرورش چای را در هندوستان فراگرفت و بوته ، نهال و بذر چای را با خود به ایران آورد و در باغ فلاحت لاهیجان پرورش داد. این باغ اکنون در فهرست آثار ملی ثبت شده است. باغ فلاحت روبروی موزه چای قرار دارد.
بنای آرامگاه کاشف السلطنه ،در سال ۱۳۳۵خورشیدی به سبك معماری غربی توسط «هوشنگ سیحون» طراحی و به همِت «انجمن آثار ملّی» به شكل كنونی با اسكلتی از بتن و نمای سنگ تیشه‌ای با زیربنای ۵۱۲ مترمربع توسط «غفور گنجه ای» ساخته شد. اداره میراث فرهنگی گیلان ، پس از مدتی با ایجاد تغییراتی در بنا، فضای آرامگاه را تبدیل به «موزه چای» نمود . این موزه ۸ شهریور سال ۱۳۷۵ ، رسما افتتاح شد. بجز مزار کاشف السلطنه، در موزه چای، انواع قوری ، سرویس های چای خوری، سماورهای قدیمی، وسایل سنتی چای خشک کنی و وسایل فراواری چوبی و... به نمایش گذاشته شده است.
نظر شما