خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ شهرستان تالش، دومین شهرستان پرجمعیت گیلان است. شهرستانی با کوه ها و قله های مرتفع تالش همچون قله تیلار، گیگاسر و رودخانه پرآب کرکانرود و جلگه ای پربار با زمین های برنج و باغات کیوی که به دریای کاسپین مشرف می شود. این شهرستان به مرکزیت شهر هشتپر، دارای تمدن باستانی غنی است. وجود کاخ های سردار امجد، قلعه صلصال، مسجد تاریخی شیرخان، خانه های تاریخی میرمسعود، گورستان های مریان و اسب ریسه و ییلاق های سوباتان و دیزگاه، که بهشت گیلان لقب گرفته است و دریاچه سراگاه، جاذبه های دیدنی این شهرستان است.
«قلعه صلصال» است که اخیرا توسط اداره کل میراث فرهنگی، بخش هایی از آن مرمت شده و اطراف آن بهسازی شده است. این قلعه به دلیل همجواری با شهر لیسار به «قلعه لیسار» هم شهرت دارد. قلعه بر بلندای تپه و مشرف به دریای کاسپین قرار گرفته است و از بلندای قلعه می توان ساحل دریا، شالیزارها و باغهای کیوی تالش را دید. بر اساس یافته های باستان شناسی در این قلعه، قدمت این بنا را به دوره سلجوقی تخمین می زنند. این قلعه در تاریخ ۱۰خرداد ۱۳۸۲ و به شماره ۸۷۸۰ در فهرست بناهای تاریخی کشور ثبت شده است.
نصراله خان عمید السلطنه معروف به «سردار امجد» در دوره ناصرالدین شاه «خان کرگانرود» بود. وی از نیمه دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار تا انقلاب مشروطه حاکم کرگانرود تالش بود. سردار امجد، دو کاخ برای پذیرایی از میهمانان و بزرگان دولتی ساخت؛ یکی کاخ زمستانی در «اطاقسرای هشتپر» و دیگری، کاخ تابستانی در ییلاق «آق اولر تالش». عمارت زمستانی، در سه طبقه ساخته شده است. طبقه اول و دوم به صورت قرینه است. طبقه نخست، دارای دو درب ورودی بزرگ در شمال و جنوب است. هفت پنجره تکرار شونده با طاق های هلالی در هر چهار ضلع بنای مربع شکل می شود. طبقه سوم در واقع کلاه فرنگی با پنجره های بادگیر است. کاشیکاری های آبی و فیروزه ای بکار رفته در طبقه دوم و سوم، چشم هر بیننده ای را خیره می کند. این عمارت در دوره مشروطه دچار آتش سوزی شد. ولی دهه ۴۰مرمت و به عنوان ساختمان هلال احمر مورد استفاده عموم قرار گرفت. کاخ زمستانی خان کرگانرود به شماره ۱۵۲۲۱ و به تاریخ ۲۴اسفند ۱۳۸۴ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است.
کاخ دیگر سردار امجد در ییلاق آق اولر قرار دارد. مجموعه بناهای تاریخی در آق اولر، سالها پیش توسط اداره کل میراث فرهنگی مرمت و به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مریان و آق اولر کاربری اداری داشت. مسجد تاریخی شیرخان در روستای «آق اِولَر»، مسجدی با معماری خانه های بومی کوهستان های غرب گیلان وجود دارد. این مسجد ابتدا ملک مسکونی «شیرخان» نامی بود و مالک آن را وقف حسینیه و مسجد کرده است. مسجد شیرخان، تحت عنوان مسجد آق اولر به شماره ۳۳۶۶ و در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۷۹، در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده است. «آق اولر» واژه ای ترکی و به معنی «گل سفید» است.
در ییلاق تالش، تا دو دهه پیش خانه های بومی با چوب، خشت و کاه گل ساخته می شد و روی کاه گل را با گل سفید می پوشاندند. مسجد شیرخان نیز با کاه گل ساخته شده و روی آن را با گل سفید پوشانده اند و روی این پوشش گچی به‌ویژه در ضلع غربی، قرنیس های گچی با تزئینات خاص دیده می شود.
روستای «مریان» از جمله روستاهای ییلاقی شمال غربی هشتپر تالش و نرسیده به روستای «آق اولر» است. مریان، یکی از مهمترین پایگاه های باستان شناسی گیلان است. محوطه باستانی گورستان مریان، بزرگترین گورستان پیش از تاریخ ایران است و در عرصهای به مساحت ۴۰۰ هکتار، در مناطق ییلاقی مریان، آق اولر و تندبین گسترده شده است. بر اساس فهرست بناهای میراثی گیلان در اطراف روستای مریان و نزدیک به حمام تاریخی مریان تاکنون ۹محوطه باستانی مورد کاوش قرار گرفته است. گورستانهای تاریخی این محدوده مربوط به دوران پیش از تاریخ است. افزون بر آن در نزدیکی مریان روستاهای دیگری همچون؛ «خشکه دشت»، «دیزگاه»، «تول»، «گل باشی» و «آتشگاه» بین سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳هم مورد کاوش قرار گرفته است.
در روستای مریان، حمام تاریخی از دوره قاجار بجامانده که سازنده آن سردار امجد بوده است. حمام مریان در سال های اخیر توسط اداره میراث فرهنگی گیلان مرمت شده و قرار است به‌عنوان کافه موزه تغییر کاربری یابد. تالاب جوکندان و عمارت های خاندان میرمسعودی از دیگر جاذبه های تاریخی و طبیعی تالش، تالاب حفاظت شده شهرستان جوکندان است. این تالاب با وسعت حدود ۶ کیلومتر در اثر پیشروی آب دریای کاسپین در دهه ۱۳۷۰ ایجاد شده است.
ساختمان های تاریخی اعقاب «شیخ صفی الدین اردبیلی» در روستای ترک محله در دهستان جوکندان از دیگر جاذبه های دیدنی تالش است. عمارت «خان جان بیگ میرمسعودی» و تالاب جوکندان در سکانس های مختلف سریال «پس از باران» شهرت ملی پیدا کرد. ییلاق سوباتان و موزه خصوصی عشایر تالش ییلاق سوباتان در ارتفاع ۱۹۰۰متری از سطح دریا قرار گرفته است. دشت های این ییلاق در خرداد ماه پر از گل های شقایق می شود و در شهریور ماه بوته های گلپر این منطقه به بار می نشیند. سوباتان برگرفته از کلمه تالشی، «سوئو تون» به معنی محل رویش گیاه «گلپر» گرفته شده است.
«هفت گنج»، «گورستان قدیمی» و گور کلان سنگی ۲۵۰۰ساله «قوری دره»، کوه ریشگاسر و آبشار ورازان به ارتفاع ۲۰متر از جاذبه های دیدنی این ییلاق است. اما از همه جالبتر، موزه خصوصی عشایر تالش در سوباتان است. در این موزه، اشیا و لوازم چند دهه پیش عشایر تالش جمع آوری و در معرض دید عموم قرار گرفته است. سنگ آسیاب های قدیمی، لباس های سنتی عشایر همچون چاقچور، انواع ظروف دوشیدن شیر از گوسفندان و شیوه های فراوری آن، چرخ و وسایل پشم ریسی و پوری ، به عنوان مسکن های ابتدایی عشایر که با چادری بافته شده از موی بز پوشانده می شد و... نگهداری می شود. موزه خصوصی عشایر توسط بهمن جلیلی، معلم بازنشسته تالشی ایجاد شده است.
نظر شما