خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ قدیمی ترین ساختمان مدرسه ای که به سبک نوین ساخته شده، در رشت قرار دارد. مدرسه دخترانه فروغ رشت، از هر لحاظ که بررسی کنیم، استثنایی و شاخص است؛ بنای آن به قصد مدرسه ساخته شد و سازه و مدیریت آن در ابتدا بر عهده یک گروه خیریه آمریکایی بود. هدف از تاسیس آن شکستن تابوی جنسیت در فضای آموزشی بود. دانش آموختگان این مدرسه بعدها مصدر خدمات بسیار بزرگی شدند و خود از موسسین دیگر مدارس دخترانه شدند. اما این بنای تاریخی پس از ۲ دهه تلاش رسانه ها برای احیا و تغییر کاربری در حال حاضر چه سرنوشتی دارد؟!
نگارنده به عنوان یکی از این فعالان رسانه ای، شخصا از سال ۱۳۹۶، پیرامون این مدرسه بارها و بارها گزارش نوشته ام و نتیجه آن تنها بازدیدهای تبلیغاتی مقام های کشوری و استانی و وعده های توخالی برای احیا و مرمت بوده است. نظیر چنین مدارسی در گیلان که جزو نخستین استان های پیشرو در حوزه آموزش های نوین درسی بودند، کم نیست. ولی سرنوشت بقیه هم دست کمی از فروغ ندارد.
خانه ای که نصرت اعظم سمیعی به آموزش و پرورش گیلان هبه کرد، چند سال پیش از سوی اداره کل آموزش و پرورش گیلان، به قصد مرمت و انجام فعالیت های فرهنگی، اجاره داده شد. اما با اتمام موعد اجاره، گویا مستاجر نه قصد تخلیه دارد و نه تاکنون فعالیت های فرهنگی در این مدرسه چشمگیر بوده است. از همه تاسف بار تر، تبدیل بخشی از حیاط بزرگ این مدرسه به تولید و پرورش ماکیان توسط یکی از اهالی ساغریسازان است و مطمئنا مالک محترم یعنی آموزش و پرورش خبر ندارد در حوزه مدیریتی اش آن هم در مرکز استان چه خبر است. لازم به یادآوری است، در بخشی از حیاط این مدرسه سالهای گذشته سازه جدیدی به قصد مدرسه جدید ساخته، ولی نیمه کاره رها می شود. حالا علت عدم تکمیل این سازه خود داستان دیگری است. در همین سازه نیمه کاره یک نفر مرغداری راه انداخته است!
هرچند یکی از مدارس قدیمی انزلی اخیرا کاربری خانه صنایع دستی پیدا کرد، ولی مدرسه قدیمی دیگری در کوچصفهان، بتازگی به اجاره یک گلخانه درآمده است. حالا اگر این تغییر کاربری های عجیب و غریب و رها شدن قدیمی ترین مدرسه دخترانه کشور در رشت را با احیای مدارس استان همجوار مقایسه کنیم، تاسف ها بیشتر می شود. «مدرسه دیانت» در شهر قزوین تا همین چندسال پیش متروکه ای بیش نبود. ایام نوروز فرصتی دست داد تا از این مدرسه که اکنون احیا شده و به عنوان «موزه فرهنگ و آموزش» تغییر کاربری یافته، بازدید نمایم. دبستان دیانت، هفدهمین مدرسه در قزوین است که در سال ۱۳۰۶ شمسی در یک ملک استیجاری تاسیس می شود. البته بنای آن همانند فروغ به قصد مدرسه ساخته نشده بود. سال ۱۳۲۰، یکی از خانه های مسکونی دوره قاجاراجاره می شود تا مدرسه دیانت وارد یک ملک استیجاری جدید شود. حالا این مکان، که از ابتدا ملک مسکونی، تبدیل به موزه شده است.
«مدرسه امید»، نخستین بنای ساخته شده به قصد مدرسه در قزوین است که تاسیس آن مربوط به پهلوی اول است. این مدرسه نیز با مجموعه بناهای تاریخی دولتخانه صفوی، احیا و کاربری مناسبی یافته است. مدرسه فروغ رشت، بعد از مدرسه ای که «طوبی آزموده» در تهران بنا نهاد، دومین مدرسه به سبک نوین است. مدرسه آزموده را چندی پس از تاسیس در مخالفت با آموزش دختران به آتش کشیدند و بعدها مدارس دیگری همچون «ژاندارک» در پایتخت سربرآورد. ولی فروغ ۵۰سال زودتر از ژاندارک در شهری بسیار دورتر از پایتخت زاده شد. به روایتی ۱۱۷سال و به روایتی دیگر، ۱۲۲سال پیش ساخته شده است.
سال ۱۲۸۴خورشیدی نخستین بار بانویی آمریکایی بنام«شولر»، به رشت آمد و آموزشگاهی برای تحصیل دختران دایر نمود. ساختمان تاریخی مدرسه ای که بعد از انقلاب ۱۳۵۷، بنام «۱۷شهریور» تغییر نام داد، هنوز برای دانش آموختگانش همان «فروغ» است. «فروغ» دانش آموختگانی همچون «روشنک نوعدوست» و«عزت فروزان» را تربیت کرد که بعدها دومین و سومین مدرسه نوین دخترانه یعنی «سعادت نسوان» و «تربیت نسوان» را در گیلان راه اندازی کردند. براساس نوشته های کتابی با نام «فرهنگ مصور استان یکم» (انتشار ۱۳۸۴)، «شولر»، بعد از تاسیس قدیمی ترین مدرسه دخترانه در رشت، پس از ۶سال به کشور خود مراجعت کرد و بانو «فریم» به جای ایشان منصوب شد.«فریم هم هفت سال بیشتر دوام نیاورد و بانوی دیگری بنام «امرسن» آمد. بانو امرسن قدم خوشی برای مدرسه آمریکایی نداشت و سال بعد از آمدن ایشان انقلاب گیلان شروع و بانوی نامبرده مجبور شد بساطش را جمع کرده و به آمریکا فرار کند و درنتیجه مدرسه تعطیل گشت.»
اگر منظور از انقلاب گیلان، جنبش جنگل باشد، پس قدیمی ترین مدرسه دخترانه در رشت، چندسالی زودتر از سال ۱۲۸۴ تاسیس شده است. به گفته نویسنده(مهدی بشارتیان) چهار سال پس از این وقایع و احتمالا خاموشی جنبش جنگل در آذر ماه سال ۱۳۰۰خورشیدی، مدرسه دوباره کار خود را از سر می گیرد. «همینکه سروصداها خوابید، سر و کله بانو هلن کلارک پیدا شده و گفت من آمده ام هشت نه روز مانده فقط سر و صورتی به این مدرسه بدهم.... بانو کلارک به‌عوض ۹روز، ۹سال در رشت ماندنی شد. در سال ۱۳۱۲ کلپسی از آمریکا آمده و خانم هلن کلارک را روانه آمریکا و خودش بجای او ریاست دبیرستان را در دست گرفت.»
این مدرسه که در ابتدا دروس خانه داری، خیاطی و کودکیاری به دختران می آموخت، در سال ۱۳۱۲ توانست مجوز دبیرستان را دریافت کند. شهریور ۱۳۱۹به موجب فرمان شاه وقت، کلیه آموزشگاه های خارجی تعطیل و وزارت فرهنگ در آن مراکز شروع بکار می کند. پس از آن نام مدرسه آمریکایی با مدیریت «کوکب سهرابی» به «فروغ» تغییر نام می دهد. یکسال بعد بانو «مهکامه محصص لاهیجانی»، شاعره نامی گیلان و دوست پروین اعتصامی مدیریت مدرسه را برعهده می گیرد.
یکی از دانش آموختگان فروغ، «دکتر آذر اندامی» است که با کشف واکسن وبای التور،جلوی فاجعه انسانی و مرگ میلیون ها انسان را در سال ۱۳۴۵ می گیرد. حالا ۲ دهه است، ستاره «فروغ» به خاموشی گراییده است.از همان وقتی که قرار شد مدرسه را نوسازی کنند، با تلاش همان دخترانی که در این مدرسه درس خوانده بودند، خطر تخریب کامل از بیخ گوش فروغ گذشت و دهم اسفندماه ۱۳۸۷ و به شماره۲۴۳۷۹ در فهرست آثار ملی ثبت گردید. با تلاش رسانه ها، فروغ در تمام کشور بر سر زبان ها افتاد. به‌ویژه وقتی اردیبهشت سال گذشته، مستند «فروغ، کوچه بن بست» به کارگردانی فرشته توکلی، در جشنواره فیلم های مستند میراث فرهنگی یادگار، صاحب مقام شد. اما حاصل این تلاش ها تنها بازدیدها و عکسهای یادگاری مدیران گیلان و مسئولان تراز اول کشور بوده که هزار وعده شان برای احیا و تغییرکاربری به موزه آموزش و پرورش و یا یک مرکز فرهنگی وفا نکرده است.
نظر شما