دولت در پی تحقق هدفمندی یارانه ها/یارانه پرداختی ۴۰ درصد کل هزینه های سال ۱۴۰۱ را پوشش می دهد

کارشناس اقتصادی درباره توزیع عادلانه و هوشمند یارانه ها گفت.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، محمدرضا فرزین، کارشناس اقتصادی شب گذشته (چهارشنبه 21 اردیبهشت) در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما به بررسی موضوع «توزیع عادلانه و هوشمند یارانه ها» پرداخت و با بیان اینکه دولت در پی تحقق هدفمند کردن یارانه هاست، گفت: منطق دهک بندی از 10 سال گذشته شروع شد یعنی با پرداخت یارانه بحث این بود که آیا ما یارانه ها را یکسان و به همه بدهیم یا به گروه های پردرآمد ندهیم به این دلیل دولت باید نظامی را طراحی می کرد که در این نظام بتواند به طور دقیق افراد پر درآمد و کم درآمد را شناسایی و هدفمندی یارانه ها را محقق کند.

وی با بیان اینکه بهترین روش این بود که دولت بتواند درآمدها را تشخیص دهد، گفت: معمولاً نظام های «پی آی تی» یعنی کشورهایی که نظام مالیاتی شخصی دارند می توانند به طور دقیق درآمد افراد را تشخیص بدهند اما در کشورمان «پی آی تی» نداریم و نمی توانیم به طور دقیق درآمد افراد را تشخیص دهیم بنابراین در کشور از روش «پِراکس مین تِست» ، یعنی از طریق یکسری متغیرها می توانیم درآمد اشخاص را تشخیص دهیم استفاده می شود.

فرزین با اشاره به اینکه یکی از شاخص ها درآمد ثابت افراد است، گفت: یکی از معیارها خودرو و ارزش آن است، یکی دیگر از معیارها میزان خرید از سیستم شاپرک است و شاخص دیگر حساب بانکی آنهاست که چند معیار دارد از جمله میزان پولی که واریز شده، برداشت شده، سودی که دریافت کردند که بر اساس آن مردم دهک بندی شده اند. جمعیت کشور ما حدود 85 میلیون و 300 هزار نفر است که از این تعداد 78 میلیون نفر یارانه دریافت می کنند البته افراد بسیاری در صف نام نویسی بودند.

وی با بیان اینکه با شناسایی 10 دهک به 9 دهک یارانه پرداخت می شود البته بسیاری افراد هستند چون فرصت ثبت نام نداشتند اگر ثبت نام کنند در یکی از این دهک ها قرار خواهند گرفت و یارانه دریافت خواهند کرد، گفت: اگر قرار است ما به 9 دهک بدهیم یعنی تقریباً باید به هشت و نیم میلیون نفر یارانه ندهیم و به بقیه مردم که حدود 76 و نیم میلیون باید یارانه بدهیم بنابراین اگر به 72 میلیون یارانه می دهیم افراد بسیار زیادی دوباره مشمول دریافت یارانه خواهند شد.

این اقتصاددان با بیان اینکه منطقی که محاسبه می شود مثل تراز کنکور است یعنی شاخص های مختلف هر کدام یک وزنی دارند و بر اساس آن وزن فرد یک امتیاز می گیرد و بر اساس آن امتیاز تشخیص داده می شود کدام دهک است، افزود: دولت اطلاعات 85 میلیون ایرانی را به طور کامل دارد اما اطلاعات ریز ترکیب خانوار را ندارد بنابراین فرد باید ثبت نام کند خودش و ترکیب خانوارش را معرفی کند و اطلاعات آنها را تکمیل و درخواست کند من متقاضی یارانه هستم.

وی با اشاره به اینکه در سال های گذشته این سایت کامل نشد چون خواستند تعداد افراد افزایش پیدا نکند ثبت نام های جدید صورت نگرفته است، افزود: کمک معیشتی به حدود 64 میلیون نفر و یارانه ها به حدود 78 میلیون نفر داده می شود یعنی فاصله ای بین این دو وجود دارد چون کمک معیشتی منطقش این است که بر اساس بعد خانوار داده می شود یعنی مثلاً یک نفر 55 تومان می گیرد، دو نفر 105 تومان می گیرند، بر اساس بُعد خانوار است تا پنج نفر می گیرند.

فرزین با بیان اینکه آن چیزی که دولت اعلام کرده این است که من دهک دهم را حذف می کنم و به بقیه یارانه 45 و 500، معیشتی و یارانه جدید خواهم داد، افزود: دولت در حال طراحی سامانه هاست ، سامانه ی نخست سامانه نان است، اگر سامانه نان طراحی شود و در آزمایش و بررسی هایش، دقیق باشد قاعدتاً بخشی از این منابع در بخش نان اختصاص پیدا می کند.

این اقتصاد دان افزود: آن چیزی که قبلاً در سال 97 دولت شروع کرد باعنوان یارانه ارز ترجیحی، این بود که به دلایلی تشخیص داد که بیاید در ابتدای زنجیره تولید به ارز یارانه بدهد، ارز را ارزان اختصاص بدهد، محصول وارداتی ارزان باشد و محصول وارداتی چه نهاده چه محصول نهایی به طور ارزان به دست مردم برسد، منطق دولت این بود اما این طرح از همان ابتدا مرده متولد شد، یعنی بسیاری از اقتصاد دان ها حتی در دولت گذشته از این طرح دفاع نکردند و معتقد بودند که این طرح اشکالات بسیار زیادی دارد یعنی نظام توزیع نمی توانست این ارز را به نقطه هدفش برساند که مصرف کننده بود البته آمار سال ۹۷ هم نشان داد کالاها تورم زیادی دارند که موجب رانت در طول شبکه توزیع شد.

وی با بیان اینکه نظام توزیع کشور در دهه 1390 مثل دهه 1360 نبود که شبکه توزیع دولت کامل باشد و بتوان محصول را تا سر سفره مردم دنبال کرد ، به این دلیل این طرح دچار مشکل بود و خود دولت هم شروع کرد به کم کردن این یارانه، افزود: براساس بررسی ها از ابتدا تا ماه های اخیر حدود 70 میلیارد دلار یارانه ارز ترجیحی از جمله بیش از 50 میلیارد به کالاهای اساسی داده شد.

این اقتصاد دان با بیان اینکه دولت برای این که اثرات ارز ترجیحی را کاهش دهد شروع کرد به حذف کردن یارانه ارز ترجیحی یعنی شمول کالاهای ارز ترجیحی را کاهش داد و قصد داشت کم کم این را کاهش بدهد و می توانست حذف شود، افزود: در طرح جدید به جای حذف یارانه ها ، نوع پرداختش این است که کاملاً به دست مصرف کننده برسد.

وی با اشاره به اینکه سال گذشته حدود 15 و 6 دهم میلیارد دلار یارانه ارز ترجیحی به کالاهای اساسی و دارو داده شد که این به دلار ئی تی اس که حدود 20 تومان ما به التفاوتش است، گفت: حدود ۳۲۰ هزار میلیارد تومان پول می شود، بنابراین اگر دولت بخواهد به هدفش برسد باید بخش عمده این 320 هزار میلیارد تومان را به خانواده هایی بدهد که قصد دارد از آنها حمایت کند.

فرزین با بیان اینکه یکی از اهداف طرح همین است، همین دهک یک، دهک اول شهری بر اساس اعدادی که مرکز آمار اعلام کرده در حدود 23 میلیون تومان در سال مجموع هزینه هایش بوده است، افزود: بر اساس یارانه ای که اکنون پرداخت می شود این یارانه حدود ۴۰ درصد کل هزینه های سال 1401 را پوشش می دهد. یعنی یارانه به گونه ای پرداخت می شود که دهک های پایین نه تنها اثرات این طرح بلکه مبلغ بالاتری را دریافت می کنند چون این طرح باید ضریب جینی را کاهش دهد، اگر این کار را بکند موفق خواهد بود، یعنی فاصله بین دهک های پایین و دهک های بالا را کاهش بدهد.

وی با بیان اینکه بحث تورم مهم است، این که چقدر تورم ایجاد خواهد کرد، عرض کردم 40 درصد کل هزینه هایش، در خانواده روستایی 60 درصد کل هزینه هایش، قطعاً اثرات تورمی این طرح این میزان نیست، اضافه کرد: ما یک طرح داشتیم به اسم ارز 4200 که کم کم داشت حذف می شد الآن دولت به این جمع بندی رسید که ارز را حذف نمی کنم، روش پرداختش را عوض می کنم و در روش پرداخت به گونه ای عمل می کنم که به طور مؤثرتر به خانوارها به ویژه به خانوارهای پایین برسد.

وی با اشاره به اینکه همه اثر تورمی این طرح را عموم مطالعات شامل مؤسسه پژوهش های عالی پژوهش، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و سازمان برنامه ، زیر ۱۰ درصد می دانند ممکن است بخشی از مردم بگویند نه تورم امسال ممکن است بیش از 10 درصد باشد، قطعاً، بیش از 10 درصد نیست، گفت: این طرح نقدینگی ایجاد نمی کند شما ارز 4200 به مردم می دادی، ارز 4200 را حالا می فروشی، پولش را از مردم می گیری و بر می گردانی به مردم، نقدینگی جدیدی ایجاد نمی کند.

فرزین با اشاره به اینکه این طرح باید روی اهداف خود متمرکز شود، هدف این طرح این است که یارانه ای که پرداخت می شود به دست مردم برسد و قدرت خریدشان را افزایش دهد و قدرت خرید طبقات و دهک های پایین را بیشتر افزایش دهد و رانت و فسادی که در شبکه توزیع وجود دارد کاهش دهد، افزود: تفاوت های بسیار زیادی بین طرح ها وجود دارد، طرح های گذشته کاملاً نقدی بود، اما در این طرح دولت در پی این است که به طور متمرکزتر از نقدی خارج شود و بعضی کالاها را به صورت کالابرگی اختصاص دهد. آن چیزی که بسیار اهمیت دارد ، اجرای طرح و توجهش به طبقات پایین جامعه و از بین بردن رانتی است که در شبکه توزیع کشور وجود دارد.