زبان و فرهنگ فارسی، محدود در جغرافیایی مرزهای سیاسی نیست

به گزارش خبرگزاری شبستان از زنجان، ترانه سرا و پژوهشگر زبان و ادب فارسی در آیین شب شعر «شعر و ادبیات، هویت ایرانی فرهنگی» با بیان اینکه هویت و زبان امروز ما مدیون جان‌فشانی فردوسی است، اظهار کرد: انتخاب روز پاسداشت فردوسی بزرگ برای پاسداشت زبان فارسی انتخاب شایسته‌ای است، فردوسی و جایگاه او در نگه‌داشت زبان فارسی بر هیچ کسی پوشیده نیست.

سید عباس سجادی با بیان اینکه بعضی از شاعران و ادیبان ما با یک اثر در تاریخ ادبیات باقی مانده‌اند، افزود: هر نقطه جغرافیایی زبان خاص خود را داشته و پارس‌ها و فارس‌ها هم زبان خود را دارند؛ اگر ما اراده بلند و آهنینی همچون فردوسی نداشتیم امروز شاید ما هم به زبان فارسی سخن نمی‌گفتیم.

این ترانه‌سرا و پژوهشگر با بیان اینکه فردوسی در نقالی‌ها آنچه قدرت نقالی و هنر دراماتیک و نقاشی را به نقالان می‌دهد، جوهره دراماتیک خود شاهنامه است، تصریح کرد: در موسیقی دستگاهی خود کمتر به شاهنامه پرداخته‌ایم، به دلیل اینکه وزن شاهنامه بر اساس ردیف موسیقی دستگاهی ما، اجرای ساده‌ای نیست و وزن آن اجازه و مانور موسیقیایی و جمله‌بندی موسیقیایی را نمی‌دهد و تنها کسی قدرت اجرای شاهنامه به شکل موسیقی را دارد که تبحر داشته باشد، البته در زورخانه‌ها مرشدها با ریتم زیبایی شاهنامه را می‌خوانند و نقالان اجرا می‌کنند.

سجادی با بیان اینکه یکی دیگر از دلایل توفیق نیافتن خوانندگان در خواندن شعر فردوسی این است که در مثنوی گاهی ۱۰ تا ۱۵ بیت مقدمه‌چینی می‌شود تا در بیت بعدی معنا وقوع پیدا کند و جمله‌بندی شعری با جمله‌بندی موسیقیایی متفاوت است، ادامه داد: در شاهنامه می‌توانیم اجزا و تقسیمات امروزی ادبیات نمایشی حتی طراحی لباس را ببینیم و به راحتی با شعر فردوسی می‌توان لباس آن دوره را تصور کرد، این در حالی است که شاهنامه حتی آرایش و پوشش پهلوانان آن دوره را نیز ذکر می‌کند.

این شاعر و منتقد ادبی با بیان اینکه خوشحال هستیم که امروز در سفره شاهنامه نشسته و درباره فردوسی سخن می‌گوییم، ادامه داد: زبان و فرهنگ فارسی محدود در جغرافیای مرزهای سیاسی نیست؛ جغرافیای فرهنگی ایران خیلی فراتر از آن‌ چیزی است که امروز مشاهده می‌کنیم، گستره ادبیات فارسی از چین تا مرز اروپا است. امروز ایران به عنوان کشور محوری در زبان فارسی، جایگاه ویژه و وظیفه مهم‌تری برای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی دارد که در این راستا شاعران روزگار ما نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند.

سجادی با بیان اینکه ای کاش ما کارخانه یا پالایشگاه فرهنگی داشتیم تا ادبیات و فرهنگ ما را درست مطالعه و امروزی کرده و نیز به ما درس گفتار می‌داد، همانند دیگران که این کار را کرده و بهره برده‌اند و بسیاری از شخصیت‌های ما را به نفع خود مصادره کرده و به نفع خود استفاده کرده‌اند، عنوان کرد: مولانا برای کسی است که او را بفهمد، فردوسی جهانی بوده و متعلق به کسی است که بتواند از او استفاده کند. ما فرهنگ خود را نمی‌شناسیم، حسین منزوی در شهر خود غریب است، همه ما متولیان فرهنگی وظیفه داریم از امیال شخصی و نگاه شخصی دست برداریم و تصور داشته باشیم که برخی از شخصیت‌های ما فراشهری و فراکشوری هستند و باید با دیدگاه کلان‌تر نگاه کرد تا بتوانند عرضه شوند. همچنین یکی از چیزهایی که اهمیت شعر و ادبیات در دنیای امروز را زیاد می‌کند، خطری است که فضای مجازی همه ما را در حوزه فرهنگی تهدید می‌کند و اگر بدون فرهنگ و پیشینه وارد این فضا شویم، برای ما و فرزندان ما خطرناک است.

این هنرمند با بیان اینکه فضای مجازی یکی از عواملی است که خط فارسی را تهدید می‌کند، زیرا ما دیگر نمی‌نویسیم، گفت: ادبیات باید مهم‌ترین، کاربردی‌ترین، فرهنگی‌ترین و تاثیرگذارترین رشته در کشور باشد، عقب‌ماندگی ما از همان روز شروع شده که فرهنگ و علوم انسانی خوار و خفیف شد. یک زمانی در کشور ما به اکتشاف و حفاری پرداخته و موزه‌های خود را پر می‌کردند و الان موزه‌های مهم دنیا پر از آثار باستانی ما است ولی ما خودمان، خودمان را نمی‌شناسیم. ما باید به بچه‌های‌مان یاد دهیم که شعر و ادبیات خیلی مهم است.

وی با بیان اینکه آنچه باعث عقب‌ماندگی ما در طول قرون گذشته شده، بی‌توجهی به فرهنگ و ادبیات است. ما هیج نیازی نداریم به اینکه از دیگران تقلید کنیم، همه چیز در فرهنگ ما وجود دارد ولی فرهنگ خود را نمی‌شناسیم، اظهار کرد: بسیاری از منظومه‌های ما در فرهنگ محلی و اقوام ما منظومه‌ها و داستان‌های خوبی است ولی فراتر از قومیت و زبان خود نرفته‌اند، زیرا کاربرد و گستره آن زبان جهانی نیست. در مثل‌های آشیقی آذربایجان نقل‌های زیبایی داریم ولی چرا آن‌ها لیلی و مجنون و خسرو و شیرین نشده‌اند، چون آن‌ها به گویش‌های رایج‌تر روایت نشداند و خیلی از نقل‌های عاشقانه و حماسی وجود دارند که خیلی معروف نشده‌اند، چون ما نتوانستیم از این ظرفیت‌ها در زبان‌های رسمی استفاده کنیم.

سجادی با بیان اینکه زبان فارسی پرچمی است که همه ما زیر او می‌بالیم و اول باید تلاش کنیم ایرانی باشیم و ایرانی بمانیم و بعد زنجانی و آذربایجانی و ... باشیم زبان رسمی ما فارسی و افتخار ما است، خاطرنشان کرد: بزرگ‌ترین شاعران کشور و دنیا کسانی بودند که خاستگاه‌شان آدربایجان بوده و زبان مادری‌شان آذری بوده‌است. زبان فارسی و اهمیت به آن یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که باید تلاش کنیم در آن سهم داشته و به آن اصافه کنیم و فقط از زبان فارسی خرج نکنیم.

نرگس سعادتی- زنجان