به گزارش خبرگزاری شبستان از قم،مراسم سالگرد ارتحال آیت الله العظمی حاج شیخ محمد تقی بهجت(ره)امشب (پنج شنبه ۲۹ اردیبهشت) بعد از نماز مغرب و عشا در مسجد آیت‌الله بهجت (مسجد فاطمیه گذرخان) برگزار خواهد شد.
آیت الله العظمی محمدتقی بهجت فومنی در اواخر سال 1334 ه.ق. در خانوادهای دیندارو تقوا پیشه، در شهر مذهبی فومن واقع در استان گیلان، چشم به جهان گشود. هنوز 16 ماه از عمرش نگذشته بود که مادرش را از دست داد و از اوان کودکی طعم تلخ یتیمی را چشید.
کربلایی محمود بهجت، پدر آیت الله بهجت از مردان مورد اعتماد شهر فومن بود و در ضمن اشتغال به کسب و کار، بهرتق و فتق امور مردم میپرداخت و اسناد مهم و قبالهها به گواهی ایشان میرسید. وی اهل ادب و از ذوق سرشاری برخوردار بوده و مشتاقانه در مراثی اهل بیت علیهمالسلام به ویژه حضرت ابا عبدالله الحسین علیهالسلام شعرمیسرود، مرثیههای جانگدازی که اکنون پس از نیم قرن هنوز زبانزد مداحانآن سامان است.
آیت الله بهجت در کودکی تحت تربیت پدری چنین که دلسوخته اهل بیت علیهمالسلام به ویژه سیدالشهداء علیهالسلام بود، و نیز با شرکت در مجالس حسینی و بهرهمندی از انوار آن بار آمد. ازهمان کودکی از بازیهای کودکانه پرهیز میکرد و آثار نبوغ و انوار ایمان در چهرهاش نمایان بود، و عشق فوق العاده به کسب علم و دانش در رفتارش جلوهگر.
نحوه تحصیلات ایشان
تحصیلات ابتدایی را در مکتبخانه فومن به پایان برد، و پس از آن در همان شهر به تحصیل علوم دینی پرداخت.
به هر حال، روح کمالجو و جان تشنه او تاب نیاورد و پس از طی دوران مقدماتی تحصیلات دینی در شهر فومن، به سال 1348 ه.ق. هنگامی که تقریباً 14 سال ازعمر شریفش میگذشت به عراق مشرّف شد و در کربلای معلّی اقامت گزید.
بنا به گفته یکی از شاگردان نزدیک ایشان، معظّم له خود به مناسبتی فرمودند: «بیش از یک سال از اقامتم در کربلا گذشته بود که مکلّف شدم.»
بدین سان، آیت الله بهجت حدود چهار سال در کربلای معلّی میماند و از فیوضات سیدالشهداء علیهالسلام استفاده نموده و به تهذیب نفس میپردازد و در طیاین مدت بخش زیادی از کتابهای فقه و اصول را در محضر استادان بزرگ آن دیار مطهّر می‌خواند.
در سال 1352ه.ق. برای ادامه تحصیل به نجف اشرفمشرّف میگردد و قسمتهای پایانی سطح را در محضر آیات عظام از آن جمله مرحوم آیت الله آقا شیخ مرتضی طالقانی به پایان میرساند.
یکی ازشاگردان آیت الله بهجت میگوید: در سالهای متمادی که در درس ایشان شرکت میجویم هرگز نشنیدهام که جز در موارد نادر درباره خود مطلبی فرموده باشد. از جمله سخنانی که از زبان مبارکش درباره خود فرمود، این است که درضمن سخنی به مناسبت تجلیل از مقام معنوی استاد خود حضرت آیت الله نائینی(ره) فرمود: «من در ایام نوجوانی در نماز جماعت ایشان شرکت مینمودم، و از حالات ایشان چیزهایی را درک میکردم.»
ویدر زمره شاگردان حضرت آیت الله سید علی قاضی(ره) در آمده و در صدد کسب معرفت از ایشان بر میآید، و در سن 18 سالگی به محضر پر فیض عارف کامل حضرت آیت الله سید علی آقای قاضی بار مییابد، و مورد ملاطفت و عنایات ویژه آن استاد معظّم قرار میگیرد و در عنفوان جوانی چندان مراحل عرفان راسپری میکند که غبطه دیگران را بر میانگیزد.
استادان بر جسته فقه و اصول
آیت الله بهجت پس از اتمام دوره سطح، و درک محضر استادان بزرگی چون آیات عظام: آقا سید ابوالحسن اصفهانی(ره)، آقا ضیاء عراقی(ره)، و میرزای نائینی(ره)،به حوزه گرانقدر و پر محتوای آیتِ حقّ حاج شیخ محمد حسین غروی اصفهانی(ره)، معروف به کمپانی وارد شد و در محضر آن علامه کبیر به تکمیل نظریات فقهی و اصولی خویش پرداخت، و به یاری استعداد درخشان و تأییدات الهی از تفکرات عمیق و ظریف و دقیق مرحوم علامه کمپانی، که دارای فکری سریع و متحرک و همراه با تیزبینی بوده، بهرهها برد.
ایشان بعد از تکمیل دروس، در سال 1363 ه.ق. موافق با 1324 ه.ش. به ایران مراجعتکرده و چند ماهی در موطن خود فومن اقامت گزید و بعداً در حالی که آماده بازگشت به حوزه علمیه نجف اشرف بود، قصد زیارت حرم مطهر حضرت معصومهعلیهاالسلام و اطّلاع یافتن از وضعیت حوزه قم را کرد، ولی در طول چند ماهیکه در قم توقف کرده بود، خبر رحلت استادان بزرگ نجف، یکی پس از دیگری شنیده می شد، لذا ایشان تصمیم گرفت که در شهر مقدس قم اقامت کند.
درقم از محضر آیت الله العظمی حجت کوه کمرهای استفاده کرده و در بین شاگردان آن فقید سعید درخشید. چند ماهی از اقامت حضرت آیه الله العظمی بروجردی در قم نگذشته بود که آیت الله بهجت وارد قم شد، و همچون حضراتآیات عظام امام خمینی، گلپایگانی و ... به درس فقید سعید مرحوم بروجردی حاضر شد.
آیت الله بهجت در همان ایام که در درس آیات عظام اصفهانی، کمپانی و شیرازی حضور مییافت، ضمن تهذیب نفس و تعلم، به تعلیمهم می پرداخت و سطوح عالیه را در نجف اشرف تدریس میکرد. پس از هجرت به قم نیز پیوسته این روال را ادامه میدادند. در رابطه با تدریس خارج فقه توسط ایشان نیز در مجموع میتوا ن گفت که ایشان بیش از چهل سال است که به تدریس خارج فقه و اصول اشتغال دارند و به واسطه شهرت گریزی غالباً در منزل تدریس کرده است، و فضلای گرانقدری سالیان دراز از محضر پر فیض ایشان بهره بردهاند.
جایگاه علمی
گواهی استادان و هم دورهایها و نیز شاگردان برجسته که بخشی از آن در ذیلمیآید نمایانگر دقت نظر و نبوغ برجستگی علمی ایشان است: از آن جمله گویند:
روزی ایشان در درس کفایه یکی از شاگردانِ مرحوم آخوند خراسانی به نحوه تقریرمطالب آخوند خراسانی توسط استاد اعتراض میکند، ولی با توجه به این که ازهمه طلاب شرکت کننده در درس کم سنتر بوده در جلسه بعدی پیش از حضور استادمورد اعتراض و انتقاد شدید شاگردان دیگر قرار میگیرد، ولی در آن هنگام ناگهان استاد وارد می‌شود و متوجه اعتراض شاگردان به ایشان میگردد. سپسخطاب به آنان میفرماید: «با آقای بهجت کاری نداشته باشید.» همه ساکتمیشوند آنگاه استاد ادامه میدهد: «دیشب که تقریرات درس مرحوم آخوند رامطالعه میکردم متوجه شدم که حقّ با ایشان است» و پس از این سخن، از جدیتو نبوغ آیت الله بهجت تمجید مینماید.
مرحوم علامه محمدتقی جعفری میگوید: «آن هنگام که در خدمت آقا شیخ کاظم شیرازی مکاسب میخواندیم، آیت الله بهجت نیز که اینک در قم اقامت دارند، در درس ایشان شرکت مینمودند، خوب یادم هست که وقتی ایشان اشکال میکردند آقا شیخ کاظم با تمام قوا متوجه میشد،یعنی خیلی دقیق و عمیق به اشکالات آقای بهجت توجه میکرد، و همان موقع ایشان در نجف به فضل و عرفان شناخته شده بود.»
آیت الله مشکینی میگوید: «ایشان از جهت علمی (هم در فقه و هم در اصول) در یک مرتبه خیلی بالایی در میان فقهای شیعه قرار دارند.»
حجت السلام والمسلمین امجد میگوید:«ایشان در علمیت در افق اعلی است. فقیهی است بسیار بزرگ، و معتقدم که بایدمجتهدین پای درسشان باشند تا نکته بگیرند و بفهمند، و حق این است که درس خارج را باید امثال آیت الله بهجت بگویند نه آنهایی که به نقل اقوال بسنده میکنند.»
تالیفات ایشان
حضرت آیت الله بهجت دارای تألیفات متعددی در فقه و اصول هستند که خود برای چاپ اکثر آنها اقدام نکردهاند، و گاه به کسانی که میخواهند آنها را حتی باغیر وجوه شرعیه چاپ کنند، اجازه نمیدادند و میفرمودند: هنوز بسیاری ازکتابهای علمای بزرگ سالهاست که به گونه خطی مانده است، آنها را چاپ کنیدنوبت اینها دیر نشده است.
فهرست عمده تألیفات ایشان که برخی نیز با اصرار و پشتکاری برخی از شاگردانشان به چاپ رسیده، عبارتند از:
الف) کتابهای چاپ شده:
1- رساله توضیح المسائل ( فارسی و عربی)
2- مناسک حجّ
دو کتاب فوق توسط برخی از فضلا بر اساس فتاوی ایشان تألیف و پس از تأیید آقا به چاپ رسیده است.
3- وسیله النجاة
این کتاب در بردارنده نظرات فقهی ایشان در اکثر ابواب فقه است که در متن وسیله النجاه آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی(ره) گنجانده شده و نهایتاًجلد نخست آن با تأیید ایشان به چاپ رسیده است.
4- جامع المسائل
اینکتاب مجموعه حواشی ایشان بر کتاب « ذخیره العباد» استادش آیت الله العظمی محمد حسین غروی اصفهانی، و نیز تکمیل آن تا آخر فقه می باشد، که قسمتهاییاز آن ابتدا با نام « ذخیره العباد» با حروفچینی نه چندان زیبا و در تعدادنسخه اندک در اختیار برخی از شاگردان و خواصّ ایشان قرار گرفت، و بعداًجلد اول از این مجموعه که قرار است در پنج مجلد به چاپ برسد، به خاطر کثرتفروع فقهی که توسط حضرت آیت الله بهجت بر اصل کتاب افزوده شده و جامعیت آن« جامعُ المسائل » نام گرفته و به همت برخی از شاگردان ایشان به چاپ رسید.
ب) تألیفات آماده چاپ و نشر:
1- جلد اول از کتاب صلوة
آیت الله بهجت در این کتاب با سبکی ویژه و تلخیص مطالب به ترتیب مباحث
«جواهر الکلام» به بیان نظریات نو و ابتکاری خویش پرداخته اند.
2- جلد اول از دوره اصول
این کتاب تقریبا" به ترتیب « کفایه الاصول» نگارش یافته است، و بارها توسط ایشان مورد مداقّه و تجدید نظر قرار گرفته، و نظریاتی نو در بسیاری ازمباحث اصول را در بردارد.
3- تعلیقه بر مناسک شیخ انصاری
این کتاب در بردارنده نظرات ایشان درباره مناسک حجّ می باشد.
ج) تألیفاتی که هنوز اقدام به چاپ آنها نشده است:
1- بقیه مجلّدات دوره اصول
2- حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری
کهبه ترتیب مکاسب شیخ انصاری(ره) از اول تا انجام، و پس از اتمام آن ادامهمباحثی که در مکاسب مطرح نشده بر اساس متن « شرائع الاسلام » نگارش یافته است، ایشان در این دوره از مباحث فقهی نظرات جدیدی را ارائه داده اند.
3- دوره طهارت
در این کتاب نیز آیت الله بهجت بسان دوره « کتاب الصلوة » به ترتیب مباحث
«جواهر الکلام» با تلخیص و نو آوری نظرات خویش را مطرح نموده اند.
4- بقیه مجلّدات دوره کتاب الصلوة
همچنین ایشان در تألیف سفینة البحار با مرحوم حاج شیخ عباس قمی (ره) همکاری داشته اند، و قسمت زیادی از سفینة البحار خطی، به خط ایشان نوشته شده است.
آیت‌الله بهجت 27 اردیبهشت سال 88 به لقاء‌الله پیوست و پیکر ایشان پس از تشییع در جوار مرقد کریمه اهل بیت(ع) به خاک سپرده شد.
نظر شما