به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، هر آنچه درباره مطلق زیارت حضرات معصومین(ع) در کلام اهل بیت(ع) و بیانات اولیای الهی وجود دارد، مسلماً در زیارت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) رهگشا و شناخت آفرین است، ولی شناخت ویژگی‌ها و مختصات امام هشتم(ع) می‌تواند امام‌شناسی عمومی و درک زائر را ارتقا بخشیده و در یک دیدار روحانی و ملاقات آسمانی فرد را تا اعلی علیین بالا برد.امام باقر(ع) از جدش از امیرالمؤمنین(ع) نقل کرده است که پیامبر(ص) فرمود: پاره‌اى از پیکر من در خراسان دفن خواهد شد، هر گرفتارى که او را زیارت کند، خدا ناراحتى او را برطرف سازد، و هر گناه‌کارى که به زیارت او رود، خداوند گناه او را ببخشد لذا در این خصوص باحجت الاسلام «امیر علی حسنلو» استاد حوزه علمیه قم و مدیر گروه تاریخ وسیره مرکز پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه به مناسبت ولادت امام رضا (ع) در گفتگو با این خبرگزاری می باشد که در ادامه تقدیم می شود.
اهمیت زیارت علی بن موسی الرضا (ع) در چیست؟
موضوع زیارت یکی از موضوعات مهم فرهنگی واجتماعی ومعنوی و عرفانی در جوامع بشری است ؛ ملاقات ودیدار از همدیگر جايگاه تعریف شده در ادیان دارد ؛زیارت قبور و مراقد بزرگان ، پیشوایان و اولیاء در دین اسلام نشات آور وفرح انگیز است ؛ خداوند در قرآن زیارت خانه خود را واجب دانسته وشرایطی برای وجوب آن قرار داده است ؛ از اینروی حرمت وزیارت خانه كعبه بر هيچ مسلمانی پوشيده نيست،رسول الله (ص) چه قبل از بعثت وچه بعد از آن به زیارت وطواف خانه کعبه می شتافت ؛ در آيات و روايات زيادی به خوبي وصف اين مكان مقدس و سرزمين وحی را بيان داشته اند، از طرف ديگر قبور و حرم اهل بيت (علیهم السلام) جايگاه خاص خود را داشته و به طور مستمر و دائم، پذيرای هزاران زائر دلداده و عاشق و محبّ بوده كه حرم امن و شايسته‌ای براي مردم و زائرين می‌باشند. بنابراين هر يك از اين دو حرم امن الهی و ولايی از اهميت ويژه مخصوص به خود برخوردار بوده و هستند.
زیارت امام رضا علیه السلام چه آثار ونتایج معنوی به دنبال دارد؟
زيارت قبور ائمه (عليهم السلام)، ضمن دارای فضيلت و ثواب معنوی بسيار رفیع است از نظر روحی نیز نشاط انگیز وآرم بخش ومفرح است .زیارت امام رضا علیه السلام در این میان آثار و نتایج بسیار زیبا و معنوی زیادی دارد ؛ کاهنده آلام روحی است ؛ چراکه من بارها افرادی که مشکلات مادی ومعنوی وروحی داشتند ومصیبت زده بودند، جهت مشاوره وکمک خواستن مراجعه می نمایند ؛ اولین توصیه به آنان شتافتن در اولین فرصت به زیارت حضرت امام رضا(ع) بوده ونتیجه ی آن را نیز از افراد پرسیده ام بدون استثنا همه آنها از حل مشکل و اضطراب های مختلف خبر داده اند.بنابراین می توان به یقین براین باور بود که زیارت این بزرگان بویژه زیارت امام رضا (ع) یکی راه حل ها و یک کلید گشایش و رسیدن به آرامش است به شرط اینکه باورمندی و شوق درونی وایمان به منزلت معنوی امام در دل قرار گرفته باشد .
بدین جهت است که دراین باب روایاتی زیاد وارد شده وگاهی از آن به حج فقرا یاد کرده اند در اینجا به چند نمونه اشاره می شود :
«وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّي بِخُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَكْرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ كَرْبَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَه» رسول الله صلی الله علیه وآله فرمود: پاره تن من در سرزمین خراسان دفن می شود هر گرفتاری اورا زیارت نماید، خداوند گشایشی برای او ایجاد می کند و گناهانش را می بخشد. «عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع أَنَّهُ قَالَ سَيُقْتَلُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي بِأَرْضِ خُرَاسَانَ بِالسَّمِّ ظُلْماً اسْمُهُ اسْمِي وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمُ ابْنِ عِمْرَانَ مُوسَى ع أَلَا فَمَنْ زَارَهُ فِي غُرْبَتِهِ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذُنُوبَهُ ...» امام علی (ع) یکی از فرزندانم در سرزمین خراسان کشته می شود هم نام من است پدرش همنام موسی بن عمران(ع) هرکس اورا در غربت زیارت کند گناهان پاک می شود بخشیده می شود .
امام کاظم فرموند: «مَنْ زَارَ قَبْرَ وَلَدِي عَلِيٍّ كَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ كَسَبْعِينَ حَجَّةً مَبْرُورَةً. قَالَ قُلْتُ: سَبْعِينَ حَجَّةً؟ قَالَ: نَعَمْ وَ سَبْعِينَ أَلْفَ حَجَّةٍ قَالَ قُلْتُ: سَبْعِينَ أَلْفَ حَجَّةٍ؟ قَالَ رُبَّ حَجَّةٍ لَا تُقْبَلُ ...» «كسى كه قبر فرزندم را زيارت كند براى او نزد خدا ثواب هفتاد حجّ مقبول مىباشد. راوى مىگويد: گفتم: ثواب هفتاد حج؟! حضرت فرمودند: بلى، بلكه ثواب هفتصد حج؟! عرض كردم: هفتصد حج؟! فرمودند: بلى، بلكه ثواب هفتاد هزار حج. عرض كردم: هفتاد هزار حج؟! فرمودند: بلى، از اين گذشته بسا حج مقبول واقع نمىشود ...»
سندی که برای این روایت در کتاب کافی و کتب دیگر آمده به علت مجهول بودن راویان آن ضعیف می باشد. در کتاب های مرحوم شیخ صدوق مانند امالی و عیون اخبار الرضا سند دیگری برای آن ذکر شده که آن سند هم به علت راوی آخر که مجهول است، ضعیف می‌باشد. در يک بيان ديگر از امام کاظم ـ عليه السلام ـ نقل شده است «هر که قبر پسرم علي را زيارت کند، همانند آن است که همراه ما قبور همه ائمه ـ عليهم السلام را زيارت کرده باشد؛ زيرا بالاترين مقام براي زوّار قبر پسرم علي ـ عليه السلام ـ است» شيخ صدوق(ره) علت اين برتري را همان غربت ذکر کرده است.
بزنطی می‌گوید: «قَرَأْتُ فِي كِتَابِ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا: أَبْلِغْ شِيعَتِي أَنَّ زِيَارَتِي تَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ أَلْفَ حِجَّةٍ قَالَ فَقُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍأَلْفَ حِجَّةٍ قَالَ إِي وَ اللَّهِ وَ أَلْفَ أَلْفِ حِجَّةٍ لِمَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ» ؛ «نامه امام رضا را خواندم كه نوشته بودند: برسان به شيعيان من ؛ زيارت من نزد خداوند برابر است با هزار حج ، بزنطی می‌گوید: چون به خدمت امام جواد رسيدم عرض کردم: هزار حج حضرت فرمودند: آرى و اللَّه كه چنين است و با هزار هزار(یک میلیون) حج برابر است، برای كسى كه حق حضرت را خوب شناخته باشد(یعنی مقام امام را بشناسد).»
امام حسن عسگري عليه السلام فرمودند: ثواب زيارت امام رضا عليه السلام بيشتر از زيارت امام حسين (ع) است از نظر اين که تمام ائمه اطهار( عليهم السلام) يک حقيقت و يک نور هستند، جاي هيچ شک و ترديدي نیست. چنان که در ثواب زيارت آنها، مشترکاتي وجود دارد و برای ثواب زيارت هر يکي از آنان آثار مشترک است، مانند اعطاي بهشت، جوار اولياء الله، شفاعت در روزي که دست از هر طرف کوتاه است، و چندين حج مقبول، و... با اين وصف، از امام کاظم ـ عليه السلام ـ درباره ثواب زيارت امام حسين عليه السلام و ديگر امامان سؤال مي شود، آن حضرت در پاسخ مي فرمايد: "زيارت الحسين ـ عليه السلام اجمع و اعظم اجرا؛ زيارت ابا عبدالله الحسين عليه السلام جامع تر و اعظم تر از نظر اجر و ثواب است.
علت برتري زیارت امام رضا (عليه السلام) نسبت به سایر ائمه(ع) چیست؟
امّا در باب افضليت زيارت امام رضا (عليه السلام) از زيارت امام حسين عليه السلام و دليل اين برتري، دو روايت در اين مورد در منابع مختلف روائي آمده است که علت برتري آن را غربت و دوري مکان و کم بودن زوار امام رضا عليه السلام ذکر کرده اند؛
اين روايات اين چنين بيان شده است:
در روايت اول، از علي بن مهزيار است که چنين آمده: «قلت لابي جعفر (ع) جعلت فداک، زيارة الرضا ـ عليه السلام ـ افضل ام زيارة أبي عبدالله الحسين ـ عليه السلام فقال: زيارت ابي افضل، و ذالک أن ابا عبدالله ـ عليه السلام ـ يزوره کل الناس و ابي لا يزوره الا الخواص من الشيعة؛ علي بن مهريار مي گويد: به امام جواد عليه السلام ـ عرض کردم فدايت شوم، آيا زيارت امام رضا عليه السلام افضل است يا زيارت ابي عبدالله الحسين عليه السلام فرمود: زيارت پدرم افضل است؛ براي اين که، همه مردم ابا عبدالله را زيارت مي کنند. امّا پدرم را زيارت نمي کند، مگر عده اي خاص از شيعيان.
روايت دوم از عبدالعظيم حسني عليه السلام نقل شده است: «قال قلت لابي جعفر عليه السلام قد تحيّرت بين زيارة قبر ابي عبدالله و بين زياره ابيک عليه السلام بطوس، فما تري فقال لي: و دموعه تسيل علي خديه، زوّار قبر ابي عبدالله عليه السلام کثيرون و زوّار قبر أبي بطوس قليلون»؛ عبدالعظيم حسني مي گويد: به امام جواد عليه السلام عرض کردم، متحيّر ماندم ميان زيارت قبر ابي عبدالله الحسين ـ عليه السلام و زيارت پدرت امام رضا ـ عليه السلام ـ که به کدام يک بروم. حضرت به من فرمود: در حالي که اشک بر گونه هاي مبارکش جاري شد، زوّار قبر امام حسين عليه السلام زياد است؛ امّا زوّار قبر پدرم به طوس بسيار اندک است. اين روايت اشاره به غربت دارد. يعني هر قبري از ائمه که غريب است و زوّار ندارد، ثواب آن بيشتر است.
در نتيجه: از ظاهر کلام امام عليه السلام چنين استفاده مي شود که علت برتري ثواب زيارت امام رضا عليه السلام بر زيارت امام حسين عليه السلام همان غربت، تنهايي و کم بودن زوّار امام رضا عليه السلام است. چون در آن زمان، بيشترين شيعيان در جايي بودند که به امامشان نزديک بودند. چون در آن زمان طوس و خراسان نسبت به مدينه و عراق نقطه اي دوري بود. و شهر غريب به نظر مي رسيد لذا فرموده است که قبر امام حسين عليه السلام زوّار زياد دارند و امام رضا ـ عليه السلام زوّار کمتري دارند.
زیارت امام رضا(ع) معادل هفتاد هزار حج و حتی یک میلیون حج دانسته شده است، یکی از راه‌های پی‌بردن به عظمت و حقیقت این معنا، توجه به معنای حج و اذکاری است که در مراسم حج اظهار می‌شود.رفتن به حج، نمادی از حرکت انسان به سوی خداست، چون اطاعت از پروردگار ؛ سیر کامل الی‌الله است؛ سفر کاملی است که گویا انسان از آغاز این سفر، همانند سفر مرگ، در عوالم آخرت سیر می‌کند. در معارفی که حول حج، در کتاب‌هایی همچون «معراج‌السعاده»آمده است، به زائر بیت‌الله‌الحرام توصیه می‌کنند که هنگام خروج از منزل به قصد خانه خدا، به‌گونه‌ای حرکت کنید که انگار به سمت آخرت می‌روید! وقتی در میقات، لباس احرام می‌پوشید، احساس کنید که همه لباس‌ها را از تن خود درآورده و کفن پوشیده‌اید.
مطالعه و تامل در اسرار حج، کلید فهم اسرار زیارت معصومین (علیهم‌السلام) و زیارت امام رضا (علیه السلام) است که در روایات، گاهی معادل هزاران حج برشمرده شده است. اگر انسان در این نکات تامل کند که سرّ «میقات»، «احرام»، «تلبیه»، «طواف»، «سعی»، «تقصیر»، «رمی» و «وقوف در عرفات» چیست؛ آن‌گاه هنگامی که به قصد زیارت علی بن موسی الرضا(علیه‌السلام) از منزل خارج می‌شود، آرام آرام، به زیارتی که از سوی معصومین(علیهم السلام) سفارش شده، راه خواهد برد و بارگاه معصوم را «عارفاً بحقه» زیارت خواهد کرد.
زیارت امام معصوم، یک سفر کامل معنوی است و این ظرفیت را دارد که در هر قدمش، انسان را به رشد برساند. البته این مطلب به این معنا نیست که هر کس به زیارت برود، الزاماً به چنین مقامی برسد! بلکه اشاره به این مطلب مهم است که زیارت امام معصوم، دارای چنین ظرفیت عظیمی است و اگر کسی با شرایط خاصی که در مناسک زیارت بیان می‌شود، بارگاه معصوم را زیارت کند، در هر قدمی که برای زیارت برمی‌دارد، به رشدی معادل رشد یک حج مقبول نائل می‌شود. درست است که سفر ما به سوی خداست؛ اما در این سفر باید از خانه امام رضا(علیه السلام) عبور کنیم. چون امام معصوم، باب الله است؛ کسی که قصد سکنی گزیدن در سرای توحید را دارد، باید از مسیر امام معصوم(علیه السلام) عبور کند؛ جز از این باب نمی‌توان به مقامات توحید رسید. اگر درک مراتب توحید برای انسان ممکن است، این امکان از این باب مقدور می‌شود و لا غیر؛ راه‌های دیگر بن‌بست‌اند و انسان را به بی‌راهه و پرتگاه‌های خطرناک می‌کشانند.
توصیه شما به مسئولان چیست؟
مسئولین کشور اعم از مقننه و مجریه بویژه نهادهای فرهنگی در امر زیارت و تسهیل آن خلاء هارا مد نظر قرار دهند و به این مهم توجه خاص نمایند . اگر خلاء قانونی وجود دارد رفع نمایند اگر نیاز به بودجه دارد توجه بیشتر نمایند .مردم عزیز ایران به زیارت حرم های اهل بیت (ع) اهمیت بیشتری می دهند و بیش از پیش نیز باید توجهشان بیشتر از گذشته باشد ؛ حرم آنها حریم خداوند است آرامش وامنیت روحی در کنار حرم آنان تامین می شود .
نکته دیگر اینکه مسئولین فرهنگی هرچه در زمینه تسهیل زیارت قبور اهل بیت (ع) بویژه حرم امام رضا(ع) وحضرت معصومه و...تلاش و سرمایه گذاری نمایند و هزینه کنند بزرگترین خدمت به مردم نموده اند ؛ این عمل ،کار فرهنگی بزرگی در این زمان است ؛ چراکه در پیشگیری از آسیب های اعتقادی و اجتماعی و خانوادگی بسیار مهم و اساسی و در حقیقت درمان بسیاری از درد هاست ؛ مناطق آسیب پذیر را شاسایی ومتمرکز شوند به این موضوع ، شبهاتی که دشمن در باره زیارت قبور اهل بیت (ع) ایجاد می کند به جهت این است که از این ناحیه شکست خورده است ؛ لذا مسئولین فرهنگی از هزینه های غیر ضروری نهادها به این بخش متمرکز نمایند تا مردم به آسانی دراین مراکز بازیارت به نیازهای روحی ومعنوی برسند.
واقفین و خیرین و بزرگ مردانی که در راه ترویج فرهنگ اهل بیت (ع) و تاسیس مدارس و موسسات فرهنگی هزینه می نمایند به بخش زیارت نیز توجه خاص نموده وازاموال و دارئی خود دراین مسیر هزینه و وقف نمایند ؛ برای زوار این حرمها بویژه امام رضا(علیه السلام) و حضرت معصومه (علیها السلام) امکانات رفاهی و منازل و امکانات پذیرایی تا می توانند فراهم نمایند .
نظر شما