خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- لیلا ضامنی: در سپهر هنر ایرانی خوشنویسی را باید سرآمد همه هنرها و شناسنامه هنری ایران خواند چرا که این هنر از یک سو با ادبیات وازسوی دیگر با باورهای ایرانی و اسلامی پیوند نزدیک دارد، این هنر در روزگار معاصر دستخوش تغییر و تحولات فراوانی شد و بسیاری از هنرمندان تحصیکرده تحت تاثیر آموزش های آکادمیک از این هنر سنتی به عنوان دست مایه برای خلق شیوه جدید استفاده کردند و «نقاشیخط» ابداع شد، در واقع «نقاشیخط» مکتبی نوپا در هنر معاصر ایران است که تلفیقی هنرمندانه از نقاشی و خطاطی و آرایشی هنرمندانه از فرم حروف و کلمات در قالب یک طرح نقاشی است، هنری که در واقع ابداع آن یک نوع ساختار شکنی از پیروی از سنت ها در میان هنرمندان معاصر بود. بابد به این نکته اشاره کرد که مکتب سقاخانه در نقاشی معاصر ایران خاستگاه اصلی خوشنویسی و پیدایش نقاشیخط بوده است و هنرمندانی چون صادق تبریزی، رضا مافی، فرامرز پیلارام و محمد احصایی در پیدایش و گسترش آن نقش تاثیر گذار داشته اند. درباره تحولات نقاشی در دوران معاصر و تاثیر آن بر توسعه و گسترش هنر نقاشیخط با دکتر «حجت امامانی»، هنرمند نقاش و خطاط و پژوهشگر هنر اسلامی درباره این هنر به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
تغییر و تحولات نقاشی در دوران معاصر چقدر در توسعه و گسترش نقاشیخط اثر گذار بوده است؟
در جهان اسلام با توجه به تجربیات متنوعی که در برابر با هنر مدرن غرب انجام دادند و نمی توانستند با معیارهایی که خود غرب برای هنر مدرن داشت برابری و به اصطلاح حرفی داشته باشد هنرمندان این حوزه به دنبال این بودند که با میراث گذشته خود به کارهایشان هویت دهند. اما چگونه می توانستند با آموزه های غربی و آموزش های آکادمیکی که گذرانده بودند شکل خلاقانه دیداری تازه ای به وجود آورند؟ بدین ترتیب در تلاش برای جایگزین کردن شیوه های غربی بودند و بررسی مؤلفه های تمدن گذشته خودشان را از سر گرفتند که برخی از جریان ها و جنبش های محلی را شکل دادند که در قالب این جنبش ها از خطوط بهره بردند از این رو این گروه هنرمندان بدنبال توسعه خوشنویسی نبودند بلکه از خوشنویسی به عنوان نقش مایه ای جهت هویت بخشی استفاده کردند.
آیا خلاقیت و نوآوری هنرمندان نقاش منجر به ابداع نقاشی خط شد یا رویگردانی آنها از شکل سنتی خط؟
اصطلاح خط نقاشی و یا نقاشیخط اصطلاحی ناکارآمد است چرا که اگر خط و خوشنویسی است؛ تعریف مشخصی دارد اما می توانیم بگوییم ژانری در نقاشی مدرن خاورمیانه شکل گرفته است که از خط به عنوان عنصر یا المانی در جهت تشخص بخشی به هنر منطقه روی آورده اند نه با هدف توسعه و رشد خوشنویسی چرا که آنچه امروز میبینیم با خوشنویسی فاصله زیادی دارد.
اقتضائات زمانی چقدر در روی آوردن هنرمندان و نسل جوان تر به این هنر تاثیر گذار بودند؟
این جریان در سایر کشورهای خاورمیانه شروع شد و پس از آن در ایران نیز بدنبال گفتمان ملی گرایی قبل از انقلاب با عنوان سقاخانه هنرمندانی به استفاده از خوشنویسی در کارشان روی آوردند که برخی از آنان خوشنویس نبودند و با بینشی که نسبت به نقاشی و هنر مدرن غرب داشتند از خط به عنوان عنصر ی بصری در آثارشان استفاده کردند وگرنه سقاخانه نیز بدنبال اعتلای هنر خوشنویسی نبود، بلکه زیر سایه گفتمان ملی و تاثیرات کاربرد خط در هنر مدرن خاورمیانه و احیانا جنبش لتریست ها بدین سمت حرکت کردند.
هنر خوشنویسی به عنوان هنر سنتی ایرانی یکی از کاربردی ترین هنرها در ایران بود چرا امروز آموزش این هنر کمتر مورد توجه قرار می گیرد؟
خوشنویسی در ذات خود بدلیل تجریدی بودن همواره زاینده است و در طول حیات خود جلوه های متنوعی از آن متجلی شده است از این رو آنچه امروز با عنوان خلاقیت در خط دیده می شود تحمیل زیباشناسی مدرن و غرب بر خوشنویسی است وگرنه خلاقیتی افزون تر از آنچه هست ایجاد نشده است.خوشنویسی سنتی بدلیل اینکه هنری است مستلزم زمان زیاد و مشاقی فراوان، شاید کمتر از سایر هنرها مورد توجه نسل پر جنب و جوش امروزی قرار گرفته است همچنین توسعه رایانه ها و نرم افزارها در کاربری امروزه خوشنویسی نیاز آن را در جامعه کمتر از گذشته ساخته است.
چرا خانواده ها بیشتر فرزندان شان را به آموزش هنرهای دیگر ترغیب می کنند و سهم خوشنویسی در این بین ناچیز است؟
خوشنویسی شکسته نستعلیق ایرانی به عنوان نوعی خوشنویسی خلاقانه همچون خوشنویسی سنتی چین می تواند به یک ضرورت در نگارش هنری و کاربردی بدل شود که هنوز فرصت کافی برای ایرانیان در این زمینه فراهم نشده است که مانند خطوط کوفی قابلیت های متنوعی از آن بیافرینند
نظر شما