لزوم استفاده از اساتید و نخبگان دانشگاهی در مدیریت حوزه های قرآنی/ قوانین حوزه قرآنی ضمانت اجرایی ندارند

« محمد حسین بهبودی»، در گفت و گو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان در خصوص مصوبه انتصاب مدیران امور قرآنی گفت: موضوع انتصاب مدیران قرآنی چند سالی بود که در دستور کار شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود ولی به دلایل مختلف مورد بررسی قرار نمی گرفت. اصل بر این است که در موضوع قانون گذاری نباید این شائبه به وجود بیاید که قانون گذاران بر اساس ویژگی های خودشان قانون را تدوین، تنظیم و وضع می کنند.

مدیر کل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم تصریح کرد:باید یک ضابطه ای وجود داشته باشد تا کسانی که قانون را وضع می کنند، خود نیز واجد شرایطی باشند. در بسیاری از شوراهای تصمیم گیری از جمله حوزه قرآنی تعداد بسیار کمی با شاخصه های مشخصی از بین فرهیختگان به عنوان عضو شورا انتخاب می شوند که آنها هم در اقلیت می باشند. مابقی اشخاص حقوقی هستند، یعنی نمایندگانی که عضو آن کمیته یا مجمع هستند. معلوم نیست فردی که به عنوان نماینده به دستگاه یا سازمان مربوطه معرفی می شود، خودش چقدر در این موضوع مهارت و آشنایی دارد لذا طبیعی است فردی که خود بر هیچ چیزی تسلط ندارد، وقتی به عنوان واضع قانون معرفی می شود، موفقیتی هم حاصل نمی شود به خاطر همین مسئله است که شاید بسیاری از قوانین ما اجرایی نمی شوند یا مصوباتی که در خیلی از مواقع به بن بست می خورند یا یک چالش و تنشی ایجاد می کنند در مقام اجرا یا عملا هیچ وقت آن قانون را در کف میدان یا میدان عمل نمی بیننیم.

وی ادامه داد: مثلا در همین شاخص های انتصاب مدیران امور قرآنی یک سری مسایل کلی عنوان شده است که ادعای مشارکت پذیری نخبگان است. به نظر من واقعیت امر مشارکت پذیری مدیران و نمایندگان دستگاه ها است نه نخبگان، کدام نخبگان؟ سوال اینجاست چه تعداد از اعضای مجمع مشورتی خود شورای توسعه فرهنگی و قرآنی و کمیته های وابسته آمده اند از میان علمای اهل فن، اساتید و خبرگان انتخاب شدند؟ عرض کردم بیشترشان از نمایندگان دستگاه ها می باشند.

بهبودی بیان کرد: نکته دیگر اینکه قانون یا آنچه که به عنوان مصوبه لازم الاتباع در صحن جامعه به صورت عمومی منتشر می شود، حتما باید شفاف باشد و خیلی هم نیازی به تفسیر نداشته باشد، اگر هم در جایی نیاز به تفسیر داشته باشد باید در خود قانون پیش بینی شده باشد و کسی مفسر آن قانون باشد که اعلم از قانون گذار باشد. مثلا در مجلس شورای اسلامی یک قاونی وجود دارد که نمایندگان فارغ از این که دارای ویژگی هایی هستند و از 10 تا فیلتر رد شدند و خود قانون را وضع می کنند ولی در جایی اگر قانونی نیازمند تفسیر باشد آن را به شورای نگهبان می سپارند تا افرادی که اعلم تر و توانمند تر هستند این کار را نجام دهند در حالی که در حوزه قرآنی  این گونه نیست. و به گونه ای قانون را وضع می کنند که مثلا که به خود من برنخورد، خود من را از شمول خارج نکند و خود من، حتما درون این قانون باشم. بعد هم از یک مفاهیم و واژه های کلی استفاده کنیم که کاملا قابل تفسیر باشد. در حال حاضر واژه هایی مثل اشتهار به اهلیت قرآنی که مطرح شده است، چه کسی باید آن را تشخیص دهد؟ در واقع تشخیص این صلاحیت کیست؟ شما می دانید که به هر چیزی می توان آن را تفسیر کرد.

مدیر کل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم گفت: مشابه همین مسئله در خصوص دانش، مهارت و امثالهم در امور قرآنی عنوان شده است که باز هم یک صفر تا صدی است؛ مثلا فردی که شش ماه سابقه دارد، می توانیم بگوییم وی دارای تجربه و مهارت است و یک فردی هم که 30 تا 40 سال سابقه دارد و استخوان خورد کرده به او هم می گوییم دانش و مهارت دارد در صورتی که این درست نیست یا مفاهیم مشابه همین تجربه و مهارت اینها قابل تفسیر است لذا هر آدمی را هم که بخواهیم برای حوزه قرآن انتخاب کنیم در بین 80 میلیون جمعیت افرادی واجد چنین شرایطی هستند به هر حال از کودکی در مدرسه قرآن خوانده اند، در کلاس های آموزش قرآن شرکت کردند یا خانواده های قرآنی داشتند که از آنها آموختند، بنابراین نمی شود با این شاخصه برای حوزه قرآنی مدیر انتخاب کرد چون شما در حد یک معاون وزیر پیشنهاد می کنید لذا شرایط این مدیران خیلی باید بالاتر از این شاخص ها باشند.

وی بیان کرد: قابل ذکر است که شل و سفت کنی برخی از این قوانین هم تاثیر گذار است. من خودم به عنوان کسی که در مظان اتهام هستم و انشاءالله بتوانیم با جهاد تبیین کمی روشنگری کنم. مشکل اینجاست که ما برای صدور یک مجوز برای یک متقامی حقیقی که می خواهد یک خانه قرآنی تاسس کند یا در یک دوره تربیت معلم شرکت کند یا از بیمه فعالان قرانی برخوردار شود را با انبوهی از شرایط عمومی و تخصصی الزامی پیشگیری می کنیم تا یک نفر بخواهد به این خواسته خود در حوزه قرانی برسد، یعنی به قدری سخت گیری می کنیم تا خدایی نکرده به ساحت مقدس قرآن کریم خدشه ای وارد نشود یا طرف فاقد شرایط لازم نباشد این مساله تا حدی قابل قبول است ولی چطور برای کسی که می خواهد این مجوز را امضا کند یا می خواهد ویژگی ها، مهارت و دانش این فرد صالح را تشخیص دهد یا پای گواهی نامه تربیت معلم را امضاء کند،ما فقط چند ویژگی کلی لحاظ کردیم که عرض کردم هزاران نفر هم می توانند مشمول این ویژگی باشند. 

بهبودی ادامه داد: لذا به نظر می رسد که این شدت و غلظته زیاد با یکدیگر تطبیق ندارد. یعنی این فراز و فرودها و این سخت گیری ها برای فعالان حوزه قرآن درست نیست لذا باید قوانین را طوری تدوین کنیم که اگر زمانی یک وزیری به هر دلیلی خواست من را به عنوان معاون  انتخاب کند، من هم در آن بگنجم به نظر بنده، وجود همین مسایل است که موجب می شود خیلی در مقام عمل قرار نگیریم؛ مثلا همین طرح انتصاب مدیران امور قرآنی قبلا ابلاغ شده بود در حالی که کسی وقتی برای آن قایل نبود و در انتخاب مدیران کمترین توجه ای به آن نمی شد. با وجود تمام اعتراض ها و نامه نگاری های صورت گرفته کار به جایی نرسید لذا به همین دلیل است که  هم باید در تدوین قوانین از نخبگان و اساتید فن استفاده شود و هم قانونی وضع شود که قابلیت اجرایی داشته باشد.

وی از عدم ضمانت اجرایی بسیاری از قوانین حوزه قرآنی گله کرد و افزود: اصل مصوبات شورای انقلاب فرهنگی علیرغم اینکه به فرمان حضرت آقا لازم الاتباع است ولی هیچ مجازاتی برای فرار از اجرا و ضمانتی برای عدم اجرا وجود ندارد و اگر رییس یا دستگاهی هم بخواهد اجرا نکند کما اینکه وقوع این اتفاقات آسیب های جدی هم وارد کرده و کوچکترین اثرش هم بر روی این بود که  بودجه اعتبارات قرآنی را کاهش و در نهایت قطع کردند، چون مدیران جوابگو نبودند با وجود اینکه اعتبار قرآنی را گرفته بودند ولی هیچ کدام پاسخگو نبودند، چون ضمانتی برای اجرای آن وجود نداشت و کسی هم یقه مسئول و  دستگاه مربوطه را نمی گرفت لذا دولت هم راه چاره را در این دید که کلیه اعتبارات قرآنی را قطع کرد لذا فارغ از این شرایطی که به عقل می رسد، شاید این قانون خیلی خوب هم وضع و ابلاغ شود ولی وقتی من رییس دستگاه نخواهم اجرا کنم یا برحسب رابطه دوست یا اقوام خود را به عنوان معاون انتخاب کنم چه اتفاقی می افتد، این مسایل هم باید پیش بینی شود که فکر نمی کنم بشود.

مدیر کل توسعه مشارکت‌های مردمی سازمان دارالقرآن الکریم اظهار کرد:آن چه که در اصطلاح خاص به عنوان قانون و مصوبه مجلس اطلاق می شود حتما عدم اجرای آن جرم تلقی می شود ولی مشخصا در حوزه فرهنگ با وحی و مصوبات شورای انقلاب فرهنگی و مجموعه های وابسته اصلا چنین ضمانت اجرایی از ابتدا پیش بینی نشده است، کسی هم که بخواهد، می تواند اجرا نکند این همه زحمت  و این همه مطالبه حضرت آقا که در رابطه با تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود دارد لذا باید ضمانت اجرا داشته باشد.

وی در پاسخ به این سوال که مهمترین ویژگی ها و شاخص که مدیران قرآنی باید داشته باشند، چیست؟ یکی از ویژگی های مهم این است که فرد تعهد و تخصص داشته باشد. در حال حاضر در علم مدیریت اینها را با هم  تفکیک کردند؛ مثلا می گویند: یک مدیر باید واجد شاخصه ای  باشد که در سه حوزه اندیشه و آگاهی، تمایلات و رفتارها تقسیم می شود،لذا با یک شاخصه نمی تواند مدیر موفقی باشد، هر کدام از این ویزگی هایی که عرض کردم شاخصه های قابل توجهی و جود دارد، شناخت شرایط و مقتضیات زمان و مکان،نظام فکری منسجم،استقلال فکری و قدرت استدلال و استنداج همه اینها باید در حوزه اندیشه و اگاهی وجود داشته باشد البته هر کدام یک ضریب و اولویتی دارند.

وی اظهار کرد: در حوزه تمایلاتی که یک مدیر فرهنگی باید داشته باشد، پایبندی به فرهنگ دینی است، یعنی وجدان کاری و گرایش دورنی به دین داشته باشد، در حوزه رفتاری هم معدی به آداب و اخلاق اسلامی باشد و به اصطلاح اعتماد به نفس داشته باشد و در تحمل مشکلات صبر و استقامت داشته باشد یا دارای وجاهت اجتماعی باشد، در رابطه با این موضوع مقالات و پایان نامه زیادی توسط نخبگان و اساتید نوشته شده است به همین دلیل است که می گوییم در انتخاب مدیران قرآنی از نخبگان دانشگاهی  استفاده کنید، چون آنها در این حوزه ها کار کردند لذا نیاز است در انتخاب مدیران قرآنی از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شود تا با لحاظ یک یا دو شرط مدیری را برای حوزه قرآنی انتخاب نکنیم.