ایلام سرزمین قلعه ها

خبرگزاری شبستان_ ایلام: استان ایلام، سرزمین طلوع آفتاب در غربی‌ترین گوشه جغرافیایی این سرزمین پهناور و در مجاورت کشور عراق و استان های لرستان و کرمانشاه جای گرفته است.

این استان، در طول حیات تمدن های مختلف همواره به عنوان دژی محکم در مقابل تهاجم بیگانگان در غرب کشورف نقش مهم ایفا کرده است و به همین دلیل قلعه های زیادی در این منطقه در طول دوران مختلف، ساخته شده است در شرح ذیل به معرفی این قلعه ها، پرداخته می شود.

قلعه هزارانی:

در امتداد جاده آبدانان به مورموری در ابتدای روستای هزارانی در بخش شمالی جاده بقایایی قلعه ای بر روی یک تپه طبیعی دیده می شود، ارتفاع این تپه حدود 10 متر می باشد که آثار بجای مانده معماری آن به صورت یک قلعه بوده که با مصالح سنگ و گچ ساخته شده است.

پلان بنا به شکل دالان هایی مستطیلی شکل و طویلی است که متاسفانه به طور کامل تخریب و به صورت مدفون و نیمه مدفون مشاهده می شوند و مربوط به دوران ساسانی است.

قلعه سه کسان:
در جنوب غربی دره شهر و بر روی ارتفاعات صخره ای حد فاصل ارتفاعات کبیر کوه و دشت دره شهر در بالاترین منطقه قلعه ای بزرگ موجود است که به نام سه کسان یا سه کسون خوانده می شود.

این قلعه یکی از بزرگترین و گسترده ترین قلعه های دوره ساسانی اسلامی در منطقه بوده که دسترسی به آن بسیار مشکل بوده و مصالح ساخت آن قلوه سنگ و گچ است.

دیوارها جهت غیر قابل دسترس بودن بر روی صخره ها ساخته شده و این قلعه دارای آب انبار به صورت کنده کاری صخره ها بوده است.

قلعه سام:
محوطه باستانی قلعه سام در شهرستان شیروان چرداول، در نزدیکی روستا چم بور از توابع بخش هلیلان واقع شده است و این مجموعه از سه بخش مرتبط به هم در عین حال با فاصله و مستقل شکل گرفته است.

این مجموعه از نظر دوره ای در یک دوره از تاریخ که حد فاصل اوخر دوره پارت ها و اوایل دوره ساسانی تخمین زده می شود، ایجاد شده است.

معماری این قلعه جنبه نظامی و دفاعی داشته، زیرا قلعه در صعب العبور ترین بلندی های کوه بنا شده و طرح و نقشه ای از پیش نداشته است.

طراح یا معمار برج ها، اتاق ها و ورودی ها را با توجه به موقعیت طبیعی صخره ها احداث کرده و به طور کلی معماری قلعه به سبک معماری دوره ساسانیان ساخته شده و مصالح ساختمانی از جمله سنگ، گچ، ساروج، ملات، گچ و در بعضی جاها نیز گل برای ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته است.

پشت قلعه آبدانان:
در 5 کیلومتری جنوب شهرستان آبدانان و در میان روستا پشت قلعه، بر بلندی تپه ای منفرد که رودخانه جاری آبدانان از پای آن می گذرد، آثار بنای قلعه ای به چشم می خورد.

مصالح به کار رفته در قلعه قلوه سنگ،گچ و ساروج است، این قلعه مذکور دارای بخش های متعددی از جمله باروی قلعه، برجک های دیده بانی و نگهبانی، ورودی قلعه اماکن مسکونی و شاه نشین، تونل و پلکان متعلقه بوده است.

این اثر فرهنگی و تاریخی مربوط به دوران ساسانیان است.

قلعه اسماعیل خان:
قلعه و استحکامات معروف به اسماعیل خان بر فراز ارتفاعات انبار آب و مشرف به شهر ایلام ساخته شده و محدوده ای که اثر بر روی آن ایجاد گردیده به طور کامل کوهستانی است و از سه جهت صخرهای و صعب العبور دارد.

مسیر ارتباطی قلعه فقط جبهه جنوب شرقی بوده و مصالح به کار رفته در کل بنا، سنگ های کوهستانی با استفاده از ملات گچ است.

قلعه چکر بولی چوار:
این قلعه باستانی در روستای چکر واقع در کوهستان بولی از توابع بخش چوار شهرستان ایلام در نزدیکی مرز با کشور عراق ایجاد شده است.

سبک معماری و مصالح آن با قلعه یزگرد در استان کرمانشاه قابل مقایسه است و تعداد 11 اتاق در قسمت جنوبی قلعه ایجاد شده که بر حیاط مرکزی تسلط دارند.

مصالح بکار رفته در این قلعه سنگ و گچ بوده و در داخل اتاق ها نیز با گچ اندود شده است و سفال های نخودی و قرمز رنگ با شاموت شن به صورت متراکم در محوطه پیرامونی قلعه دیده می شود.

قلعه تاریخی چوار(قلا):
این قلعه در 12 کیلومتری غرب شهر چوار و 2 کیلومتری شهر ایلام بر سر راه چوار به نواحی مرزی با کشور عراق واقع شده است.

این قلعه یکی از بزرگترین قلعه های منطقه است که بر فراز تپه ای در مسیر چوار به مورت تجریان به سمت دهستان چکر بولی و ناحیه مرزی با کشور عراق ایجاد شده است.

مواد اصلی به کار رفته در بر پایی آثار بنای قلعه، قلوه سنگ ها و لاشه سنگ های محلی و ملات گچ بوده و جزو قلعه های نظامی، مسکونی است.

آثار فرهنگی سطح تپه وسعت و گستردگی بقایایی معماری و نوع مصالح به کار رفته نشان می دهد که این بنا متعلق به اواخر دورن تاریخی و اوایل دوره اسلامی است.

قلعه والی ایلام:
یکی از بناهای مهم دوره قاجاریه در شهر ایلام قلعه والی است که توسط غلامرضا خان والی در سال 1326 قمری بر روی تپه ای به نام چغا میرگ ساخته شده است.

این بنا دارای قسمت های متعدد چون حرم سرا، قسمت شاه نشین، اتاق آیینه و زندان در زیر زمین بوده و مساحت کل قلعه4687 متر مربع و زیر بنای قلعه 1464 متر مربع است.

این قلعه دارای سه در ورودی در قسمت شرق، غرب و جنوب بوده که در اصلی در قسمت جنوبی قرار دارد و دیگر درها خصوصی بوده است.

قلعه پور اشرف:
در 6 کیلومتری ضلع جنوب شرقی شهرستان دره شهر در روستای شیخ مکان قرار گرفته است و مطابق سنگ نوشته نصب شده بر روی دیوار ورودی قلعه، در سال 1335ه.ق به دستور میر صید محمد خان پور اشرف در این منطقه از دره شهر ساخته شده است.

بیشترین مصالح به کار رفته در اسکلت بنا، قلوه سنگ و در مواردی از آجر جهت ترئین از جمله سر در ورودی ها و برجستگی ها روی دیوار استفاده شده است.

این قلعه کاربردنظامی ومسکونی داشته و متعلق به دوران قاجار بوده که در نوع خود بی نظیر است.

قلعه زینل(زبیده) :
این اثر تاریخی در جنوب روستای الیاس آباد چم کلان از توابع شهرستان دره شهر واقع شده است.

قلعه زینل همانند دیگر قلاع محدوده زاگرس بر روی تپه ای بلند ساخته شده و قلعه فعلی یک بنای دوره اسلامی متاخر است که در دوره صفویه ساخته شده و در دوره های بعد مورد استفاده حاکمان محلی قرار گرفته است.

دژ شیخ مکان:
این دژ در داخل تنگه شیخ مکان در هشت کیلومتری شرق دره شهر و در سمت غربی تنگه، آثاری از یک دژ جالب توجه در دل کوه به چشم می خورد که از لحاظ مصالح و سبک معماری، نشانی از دوره ساسانی دارد.

دژ چهار اتاق و تنها یک در ورودی در ضلع شمالی دارد و مصالح اصلی دژ قلوه سنگ و گچ بوده که در انتهای دیواره دژ با اندودی از گچ پوشیده شده است.

قلعه میر غلام هاشمی(سیکان):
قلعه میر غلام هاشمی یکی از بناهای دوره قاجاریه است که به استناد سنگ نوشته نصب شده بر دیواره ورودی بنا، در سال 1303 ه.ق میر غلام هاشمی در روستای فرخ آباد احداث کرده است.

بنای قلعه به سبک دوره ساسانی و به شکل چهار ایوانی و با مصالحی از سنگ و ملات گچ ساخته شده که در زمان خود کاربرد مسکونی داشته است.

پلان بنا مربع شکل بوده و این قلعه در دره سیکان به فاصله 8 کیلومتری شمال غرب شهر دره شهر ساخته شده است.

قلعه هزاردر:
این قلعه در شرق شهرستان دره شهر واقع گردیده است که قدمتش به دوره ساسانی می رسد و نمای اصلی این اثر، طاق های هلالی شکل می باشد.

مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه شامل سنگ های تراشیده و قلوه سنگ هایی است که از گچ پخته به عنوان ملات استفاده شده است.

قلعه ارمو:
در روستای ارمو دره شهر بخشی از یک بنا در محل قبرستان باستانی ارمو باقی مانده که به نظر می رسد آثار یک قلعه باستانی باشد.

از دیگر قلعه های شهرستان دره شهر می توان به قلعه کلم، قلعه تیغن، قلعه ماژین اشاره کرد.

قلعه پنج برار مورموری(قلعه تاجمیر):
پنج برار محدوده ای تاریخی بوده که در کوهپایه های جنوبی کوه کاه ماس، مشرف بر دشت مورموری واقع شده و قلعه پنج برار یکی از این آثار محسوب می گردد.

مصالح ساخت قلعه سنگ های بزرگ که از سنگ های رودخانه ای و بومی منطقه است و این قلعه متعلق به دوران اسلامی بوده این قلعه شامل دژ پیرامونی و بناهای داخل محوطه دژ می باشد.

قلعه شیاخ(شهاق):
این قلعه در روستای بردی از توابع بخش زرین آباد قرار دارد و مربوط به دوران ساسانیان است، قلعه بر روی محدوده ای نسبتاً بلند نسبت به زمین های پیرامونی قرار گرفته است.

قلعه میمه زرین آباد:
این قلعه تاریخی در حاشیه شمالی شهر میمه و بر فراز تپه ماهورهای مشرف بر شهر و جاده اصلی ایلام، میمه ساخته شده است.

قلعه شامل پله،زیرزمین، راهرو، برج دیده بانی و تعدادی اتاق است که مصالح به کار رفته در این بنا قلوه سنگ و گچ بوده و نمای داخلی دیوارها با ساروج اندود شده است.

قلعه آسمان آباد دوله شیروان:
این قلعه در فاصله 700 متری جنوب روستای علی آباد وسطی بر روی یکی از تپه ماهورهای کوهپایه ای مشرف بر رودخانه کارزان در حد فاصل بین روستای علی آباد وسطی و علی آباد سفلی قرار گرفته و مصالح ساخت آن سنگ های لاشه و ملات گچ می باشد.

قلعه هره قلوس:
این قلعه باستانی در مسیر جاده سرابله به روستای شباب و در نزدیکی روستای موشکان از توابع شهرستان شیروان چرداول واقع شده و این قلعه مربوط به دوره ساسانی است.

قلعه جوق ملکشاهی:
این قلعه مشرف بر سرزمین هموار و در 4 کیلومتری غرب ارکواز ملکشاهی بر فراز تپه ای بلند بنا شده و نوع معماری و شواهد فرهنگی محدوده قلعه نشان می دهد که این قلعه مر بوط به دوران سلاجقه است.

قلعه کنجانچم:
این قلعه در سال 1326 ه.ق بنا به دستور غلامرضا خان ابوقداره آخرین والی ایلام ساخته شده و دارای اتاق های مرتبط به هم، حمام، برج نگهبانی و قسمت مسکونی و دیوانخانه بوده و به عنوان قلعه زمستانی والی مورد استفاده قرار می گرفته است.

قلعه جهانگیر آباد:
قلعه جهانگیر آباد بنایی است متعلق به دوران پهلوی و والیان پشتکوه که توسط خوانین منطقه (میرهای هاشمی)در جنوب شهر تاریخی دره شهر و حاشیه روستای جهانگیر آباد ساخته شده است.

بنا دارای پلان مربع مستطیل بوده و مصالح به کار رفته در این قلعه قلوه سنگ های رودخانه ای و ملات گچ بوده و به طور کلی دارای 6 اتاق،2 ایوان و یک راهرو و دو زیرزمین است.

از دیگر قلعه های استان ایلام می توان قلعه پبر دمی میمه، قلعه سیس مورموری، قلعه لرغه مورموری، قلعه و محوطه پشته زنجیره، قلعه و و دژ کوه خرمه چرداول را نام برد.

پایان پیام/