پرداختن به مسئله عاشورا برای هنرمند کاری سخت و پیچیده است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان،« محمد مهدی رسولی» امروز سه شنبه 18 مرداد در نشست «عاشورا در ادبیات نمایشی» ششمین نشست از سلسله نشست های فرهنگی تکیه کتاب که در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد، گفت: وقتی با پدیده نمایش سر و کار داریم با عنصر کشمکش روبرو هستیم. کشمکش را به عنوان اتفاق بزرگ در درام و نمایش، پدیده شخصیت شکل می دهد.

این نویسنده و کارگردان با بیان اینکه کشمکش حاصل رویارویی است، عنوان کرد: در درام چندین وضعیت رویارویی داریم. درگیری یک فرد با فرد دیگر، درگیری شخص با جمع، درگیری شخص با خودش، درگیری جمع با جمع، درگیری شخص با مسایل ماورای الطبیعی، درگیری شخص با مسایل طبیعی از جمله انواع رویارویی است. در صحنه عاشورا اکثر این موارد را داریم.

وی با اشاره به اینکه صحنه عاشورا عرصه کشمکش هاست، بیان کرد: عرصه نمایشی چون محدود است، فقط به بخشی از عاشورا پرداخته است. واقعه عاشورا خط قرمزهایی دارد برای همین نمی شود تمام عاشورا را در صحنه اجرا کرد. پرداختن به مسئله عاشورا کار را برای هنرمند سخت و پیچیده می کند زیرا هنرمند ابتدا با یک گفت و گوی درونی با خویش مواجه است و بسیاری از افراد از جمله خودم در وهله اول می مانیم و به سمت جلو حرکت نمی کنیم.

رسولی اظهار داشت: مقدماتی برای ساخت فیلم و نمایش در مورد عاشورا لازم است. حضور هنرمند مسئله دیگر است. اگر گفت و گویی با خود صورت نگیرد به هیچ وجه محصول به جهت اثری حاصل نمی شود. 12 سال است که درگیر مجموعه ای در حوزه هنرهای تجسمی هستم. سفری به کربلا داشتم و در حرم امام حسین (ع) گفتم که عنایت فرمایند تا در هر اثری که خلق می کنم چیزی از مولا باشد. یک و نیم سال بعد اثرم با عنوان مجموعه «هوای ماریه ابری است» از سوی انتشارات خیمه منتشر شد. نمایشنامه ای را نیز شروع کردم که هنوز تکمیل نشده است. عنصر زیست هنرمند به اثرش منتقل می شود.

این نقاش و پژوهشگر هنر خاطرنشان کرد: اتفاق دیگری که در 12 سال اخیر افتاد، مجموعه 72 اثر نقاشی است که در حال حاضر به مرز 50 اثر رسیده است. این کار سخت و بزرگی است، دقت می کنم که اثر تکرار مکررات نباشد. از طرفی گاهی کاری را که به عنوان مثال هفت سال پیش تمام کردم، دوباره بازسازی می کنم و به همین علت مسیر طولانی شده است. در ابتدا کار را با خواندن نامه های کوفیان و مقاتل شروع کردم، از دل آنها سربازهایی از اشقیا آمدند. به عوان مثال تابلوی دو متری از یک سرباز نیزه به دست کشیدم، احساس کردم از سمت اولیا ورود سخت می شود اما از سخت اشقیا می توان کار را پیش برد. پیش رفتم و دیدم حدود 1700 اتود دارم.

رسولی با بیان اینکه هنرهای نمایشی به طریق اولی در مورد عاشورا کار نکرده است، افزود: نمایش تمهیدات زیادی دارد و ما در این حوزه با ابزار متنوعی سر و کار داریم. اتفاق نهایی بیشتر در گروی رویارویی هنرمند با اصل خبر است. متاسفانه کسانی که در این حوزه مانع ایجاد می کنند از نظر درون مایه و تکنیکی تخصصی ندارند. ما ممیزی را قبول داریم اما می گوییم ممیزان باید تخصص داشته باشند، حداقل چهار کتاب مطالعه کرده باشند، با تکنیک ها آشنا باشند، حداقل مبانی نمایش را بخوانند و اطلاعات داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه زمانی با سید مهدی شجاعی کاری را شروع کردیم، بیان کرد: قرار شد من در مورد حضرت عباس (ع) رمانی بنویسم یک سال تحقیق کردم. مقاتل را خواندم در مورد تولد حضرت عباس در مقاتل کمتر از 10 سطر داریم. دیدم باید کاری بنویسم که بر پایه خیال باشد و واقعا وحشت کردم. این همان گفت و گوی با خود است. پله اول اگر سست باشد، قضیه به مقصد نمی رسد. به آقای شجاعی گفتم نمی توانم این کتاب را بنویسم، من یک فصل نوشته ام و اگر بخواهم ادامه دهم بقیه اش می شود تخیل و به خودم اجازه نمی دهم در مورد حضرت عباس (ع) این گونه بنویسم.

این نقاش و پژوهشگر هنر تصریح کرد: ورود از سمت اشقیا یکی از مفرهای ما هنرمندان است، باید این مفرها را جست و جو کرد. حرف های ناگفته زیادی در مورد عاشورا وجود دارد. در عرصه هنر سهمی برای نهضت عاشورا دیده نمی شود. هیاهو زیاد است اما وقتی نزدیک می شویم می بینیم سهمی در نظر نگرفته اند. ما در این عرصه فقیر هستیم و حرف های ناگفته زیاد است.

رسولی یادآور شد: سال ها پیش اثری با عنوان کرگدن کار کردم. می خواستم با این اثر بگویم انسان معاصر تنهاست و به بن بست رسیده است. بر روی بدن این کرگدن الفاظ پشت کامیونی نوشته شده بود. این اثر در موزه هنرهای معاصر همراه آثار دیگر هنرمندان به نمایش گذاشته بود. در یکی از روزها دیدم دور این اثر جمع شدند. یکی از نوشته ها بر روی این کرگدن این بود: ذلیل عشق فاطی. یکی از اساتید بزرگ هنرهای تجسمی به من گفت شما با این اثر به مقام حضرت فاطمه (س) توهین کردید و اثر را پایین آوردند و از نمایشگاه حذف کردند. من دیدم او چقدر سطحی به این کار نگاه کرده است و از آن به بعد دیگر عهد کردم در هیچ نمایشگاهی شرکت نکنم و همین طور هم شد. حال اگر هنرمندی بخواهد در مورد عاشورا و امام حسین (ع) کار کند ببینید چقدر با ممنوعیت و خط قرمز مواجه می شود.

مریم داوری