به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، «امر به معروف» و «نهی از منکر» دو فریضه بزرگ و دو فرع از فروع ده‌گانه دین مبین اسلام محسوب می‌شوند. گذشته از عنایت خاص قرآن کریم به این موضوع و نیز سیره نظری و عملی پیامبراکرم(ص) و دیگر اولیای دین، در نگاه امیرالمؤمنین علی (ع) امر به معروف و نهی از منکر جایگاه ممتاز و ویژه‌ای دارد. آن حضرت امر به معروف و نهی از منکر را عنایت دین، قوام شریعت و با فضیلت‌ترین اعمال بندگان خدا توصیف می‌نماید که حتی از جهاد در راه خداوند نیز بالاتر است. از دیدگاه آن حضرت این دو فریضه برکات فراوانی در جامعه اسلامی به دنبال دارد و در مقابل ترک آنها مستوجب نزول بلا و خطرات زیادی است. مراتب سه‌گانه امر و نهی(قلبی، لسانی، یدی) خصوصیات آمر و ناهی، رابطه امر به معروف و نهی از منکر با جهاد و اقامه حدود و نیز لزوم نصیحت کردن و نصحیت پذیرفتن، همچنین فضیلت امر و نهی عوام نسبت به خواص، و رعایا نسبت به حکام، از دیگر فرازهای بیانات علوی در تبیین جایگاه و ارزش امر به معروف و نهی از منکر است.
خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام والمسلمین «سامان هادی پور» کارشناس مذهبی گفت و گویی در خصوص روش های ارتباط گیری اولیه در اجرای امر به معروف و نهی از منکر انجام داده است که در ادامه می خوانید.
چرا امر به معروف و نهی از منکر در جامعه مهم است؟
دین اسـلام، در کـنـار برنامه های سازنده فردی و اجتماعی از مسلمانان می خواهد نـسـبـت بـه آنـچه از دیگران می بینند، بی تفاوت نباشند. مسلمانان را به خوبی فراخوانده و از بدی بازدارند. که این امر یعنی دعوت به خوبی و کارهای نیک و جلوگیری از بدی ها به عنوان دو وظبفه اصلی مسلمانان به « امر به معروف و نهی از منکر» شناخته می شود.
«مـعـروف » در لغـت به معنی شناخته شده و «منکر» یعنی ناشناخته؛ با توجه به اینکه کارهای خوب با فطرت الهی انسان آشنا و سازگار است با عنوان معروف و کارهای بد که با فطرت و سرشت انسان بیگانه است با عنوان منکر ر اسلام از آنها یاد می شود.
قرآن کریم از امر به معروف و نهی از منکر به عنوان دو وظیفه مهم امت اسلامی یاد می کند و می فرماید: در آیه ۱۰۴ سوره آل عمران آمده است «وَلْتـَکـُنْ مـِنـْکـُمْ اُمَّةٌ یـَدْعـُونَ اِلیَ الْخـَیْرِ یَاْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اوُلئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» بـایـد گـروهی از میان شما به نیکی دعوت کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند و اینان همان رستگارانند. یا در آیه ۴۱ سوره حج انجام امر به معروف و نهی از منکر را از مهمترین اهداف و آرمانهای مجاهدان راه خدا و یاری کنندگان دین او دانسته، می فرماید: «
الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ» هـمـان کـسـانـی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا می دارند، زکات می پردازند، امر به معروف و نهی از منکر می کنندو (از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند چون می‌دانند که) عاقبت کارها به دست خداست.
امیرمؤمنان حضرت علی (ع) نیز درباره اهمیت امر به معروف و نهی از منکر می فرمایند: «قِوامُ الشَّریعَةِ الاَْمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ» ـ تضمین کننده ـ برپایی شریعت و نظام دین، امر به معروف و نهی از منکر است.
چه شیوه هایی در انجام امر به معروف و نهی از منکر باید به کار بگیریم؟
روش های ارتباط گیری اولیه در اجرای امر به معروف و نهی از منکر شامل موارد زیادی است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم. روش مقدمه چینی و روش ترک سوال که در آن می توان سخن را با طرف مقابل آغاز کرده و یک ارتباط اولیه موفق را داشته باشیم تا زمینه ساز امر به معروف و نهی از منکر تاثیرگذار باشد. آشنایی دادن و ایجاد نقاط مشترک با طرف مقابل روش بهانه گویی و به در بگو تا دیوار بشنود، روش غیر مستقیم گویی (العاقل فی هو بالاشاره)، برطرف کردن نیاز طرف مقابل از جمله روش های ارتباط گیری اولیه در اجرای امر به معروف و نهی از منکر است.
روش تحسین خوبی ها از دیگر شیوه های ارتباط گیری اولیه در اجرای امر به معروف و نهی از منکر است. در مباحث روان شناختی ارتباطات یکی از نکاتی که مطرح می شود، این است که افراد وقتی عاطفه مثبت در آنها ایجاد می شود و احساس خوب در آنها ایجاد می شود و حال شان خوب است خیلی راحت تر نسبت به انتقاد و اصلاح رفتار پذیرش دارند. اگر می توانید در شرایطی با افراد اشکالات شان را در میان بگذاریم که حالش خوب است، سر صحبت را با شوخی باز می کنیم و لبخند بر لبش می آید، خوراکی تعارف می کنید یا سوار ماشین کرده و به مسیرش می رسانید و در بین مسیر مطلب مورد نظر را با وی در میان می گذاریم.
امر به معروف و نهی از منکر در فریضه الهی مهم است و مهم تر از آن اجرای آنچه که مرضی رضای خدا و اهل بیت (ع) در جامعه اسلامی است. در آیه 108 سوره یوسف آمده است: قُلْ هَٰذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ ۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي ۖ وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛ بگو: طریقه من و پیروانم همین است که خلق را به خدا با بینایی و بصیرت دعوت کنیم، و خدا را از شرک و شریک منزه دانم و هرگز به خدای یکتا شرک نیاورم.
امر به معروف و نهی از منکر چه آثار و پیامدهای اجتماعی به دنبال دارد؟
«امر به معروف و نهی از منکر» پدیده ای اجتماعی بوده و ارزنده ترین آثار آن هم در اجتماع نمود پیدا می کند. اجرای احکام اسلامی، ایجاد عدالت اجتماعی، امنیت، استواری نظام اسلامی، خیر و سلامت مردم و جامعه، قدرتمندی مومنان از جمله کارکردها و دستاوردهای اجرای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است.
امر به معروف و نهی از منکر به عنوان «اصل نظارت عمومی» یا «ضمانت اجرایی» قوانین اسلام مطرح است یعنی خداوند حکیم برای اجرایی شدن قوانین حیات بخش اسلام، در کنار همه پیش بینی ها و قوانینی که دارد، وظیفه نظارت بر حسن اجرای این قوانین را ر عهده تک تک افراد جامعه گذاشته است. امام محمد باقر (ع) می فرماید : «ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر سبیل الانبیاء و منهاج الصلحاء ، فریضه عظیمه بها تقام الفرائض» امر به معروف و نهی از منکر راه پیامبران و روش صالحان است، فریضه بزرگی است که به سبب آن واجبات (اسلامی) بر پا می شود.»
همانطور که گفته شد، آثار امر به معروف و نهی از منکر تنها به فراهم شدن زمینه عمل به واجبات الهی و اقامه آنها محدود نمی شود بلکه آثار اقتصادی، اجتماع ، امنیتی و سیاسی نیز دارد. امام باقر (ع) می فرماید : «علت این که این آموزه در همه این زمینه ها کارساز است علاوه بر ارتباط و به هم پیوستگی همه حوزه های اجتماعی (به معنای عام ) این است که این فریضه، فریضه ای عام است که همواره و در همه زمینه ها وجود دارد و تنها محدود به بعد دینی و مذهبی (به معنای اخص ) نمی شود؛ بایستی با ناهنجاری و زشتی در هر بخش مقابله کرد.»
امر به معروف و نهی از منکر چه مراحلی دارد؟
فریضه امر به معروف و نهی از منکر، فقط در تذکرات افراد عادی نسبت به بعضی از گناهان جزئی خلاصه نمی شود بلکه قیام برضد حکومت ستمگر و تلاش برای اصلاح ساختار سیاسی جامعه و تشکیل حکومتی بر اساس حق و قرآن نیز از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر است به طوریکه امام حسین (ع)، حماسه عاشورایی خود را بر این اساس دانست و فرمود:«اُریدُ اَن آمُرَ بالمعرُوف و اَنهی عن المنکرِ».
اما باید بدانیم امر به معروف و نهی از منکر مراحلی دارد که باید به آن توجه داشته باشیم. اولین مرحله امر به معروف این است که انسان در درون، دوستدار خوبی ها و معروف ها باشد و از منکرات و مفاسد و گناهان بیزار باشد. این محبت و نفرت قلبی، به زبان هم جاری می شود و در عمل هم تجلی می یابد. در مرحله بعدی فرد به امر به معروف و نهی از منکر زبانی می پردازد. مرحله سوم، مرحله عملی است که انسان با عمل و اقدام خویش، در راه گسترش خوبی ها و صفات و کارهای نیک و اجرای احکام دین تلاش کند و به طور عملی جلوی مفاسد و زشتی ها و انسان های خطاکار و اعمال خلاف و گناه را بگیرد.
باید بدانیم که کمترین مرحله امر به معروف و نهی از منکر، همان مرتبه قلبی است. اگر کار ناپسندی انجام گیرد، و ما در دلمان راضی باشیم، ما نیز در همان گناه شریکیم. خداوند، در قیامت کسانی که برخی از گناهان را مرتکب نشده اند، ولی چون دیگران انجام داده اند و آنها هم راضی به کار آنان بوده اند، عذاب می کند. به طوریکه امام علی (ع) می فرمایند: الرّاضی بِفِعلِ قَومٍ کالدّاخِلِ فیهِ مَعَهُم؛هرکس به کار جمعی راضی باشد؛ همچون آنان است.
نظر شما