خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ درخت آزاد وسط گورستان، قرن هاست ساکت و سربلند ایستاده است. این را می شود از تنه بسیار قطور و تنومند آن دریافت و شیارهای عمیقی که به واسطه پرسالی بر تنه درخت دیده می شود. همچون آدمیزادی که هرچه افکارش عمیق تر می شود، شیارهای صورتش هم عمق و معنای بیشتری می یابد. لابه لای شیارها، میخ های بزرگی بر تنه درخت کوبیده اند و پارچه های سبزی که به دور میخ گره زده شده، داخل تنه فرورفته است. اما این درخت کهنسال مظلومانه درد را به جان می خرد و به درگاه خدا دعا می کند که آنکه به جانش زخم می زند، دردش دوا شود. از این دست درختان کنسال در بقعه های گیلان کم نیستند که بسان «آقادار»(شعر معروف شیون فومنی برگرفته از فولکورگیلان) مردم دردهای خود را به او واگویه می کنند.
در سال های دور در حیاط بقعه «سید رضا علی و آقا سید مهرعلی» روستای شالما، پنج اصله درخت تنومند آزاد بود، ولی حالا یکی بیشتر نیست و آن هم نزدیک به مسجدی که وسط گورستان ساخته اند و نمی دانم آیا برای ساخت و توسعه مسجد، درختان قطع شده است یا نه. سکوت گورستان با آمد و شد خودروهای عبوری می شکند و زیارتگاهی که منسوب به پسران امام موسی الکاظم (ع) است، مورد توجه اهالی روستا و مسافران گذری است. ساختمان دو طبقه مسجد، دید منظر بنای بقعه را کم کرده است. با این حال وقتی جلوتر می روم، متوجه می شوم که بنای بقعه را هم همچون مسجد جدید ساخته اند. با اینکه از روی کتیبه نصب شده در ورودی بقعه می فهمیم بنای بقعه حدود ۲۰سال است که از نو ساخته شده، ولی کاشی کاری های مناره بقعه جابجا فروریخته و دیگر مرمت نشده است.
ورودی بقعه ایوانی است که روی دیوار اصلی آن دو کتیبه بزرگ با کاشی های آبی نصب شده است. بر روی این کتیبه ها قصیده بلندی است که با این ابیات آغاز می شود: «اسلام ای مظهر اخلاص و ایمان شالما/ اسلام ای مرکز الطاف یزدان شالما اندرین جا، اعتقاد و زندگانی توامند/ ای دیار عاشقان ملک سلیمان شالما» و در انتها، نام شاعر و سال سروده ذکر شده است «سروده اردشیرعابدی متخلص به دبیر ۲۲/۷/۱۳۸۲).
از درب ورودی که به صحن نگاه می کنم، صندوق بلندی روی مزار قرار گرفته است. صندوقی با شمسه های چوبی بسیار زیبا که دورتادور آن را شیشه گرفته و بر روی ترازه آن ابیاتی از شعر معروف شهریار «علی ای همای رحمت...» حک شده است. زیبایی این صندوق چوبی بی شک هنر دست هنرمندان روستای شالماست. روستایی که شهریور ماه ۱۳۹۹ به عنوان روستای ملی چوب تراشان در کشور ثبت شده است و من که تصاویر قدیمی این بقعه را در کتاب «دکتر منوچهر ستوده» دیده بودم، ترجیح می دادم بنای چوبی و قدیمی بقعه به همان شکل باقی می ماند تا مسافرانی که به قصد خرید صنایع دستی چوبی به روستای شالما می روند، لااقل همین صنعت چوب تراشی را هم در معماری بناهای مذهبی گیلان ببینند.
شالما روستایی ییلاقی در شهرستان ماسال است. بنای بقعه و مسجد روستا درست برکناره جاده اصلی به سمت ییلاقات ماسال قرار دارد و اگر معماری بومی و زیبای بقعه سالم و دست نخورده باقی می ماند، هر مسافری که گذرش به این مسیر می افتد، حتما از این معماری زیبا لذت می برد. همچون بنای چوبی بقعه روستای چسلی، که در مجاورت روستای شالما قرار دارد. حالا اما سادگی آن بقعه چهار ایوانه با دیوار مشبک چوبی اش و سقف واشان کشی، تنها در یاد و خاطره ها باقی مانده است.
داخل بقعه که می روم، کتیبه دیگری جلوی در نصب شده که نشان می دهد شروع تجدید بنا ۱۰شهریور ماه ۱۳۸۰ بوده و پایان نوسازی اول آذرماه ۱۳۸۰ ذکر شده است و من در عجبم که چطور به جای مرمت و احیای یک سازه چوبی، که سادگی و معنویت با بوی چوب های جنگل های شالما گره خورده بود، حالا جای خود را به بتن و سیمان بی روح داده است!
دکتر ستوده- که دهه ۴۰ از بناهای تاریخی گیلان بازدید کرده- سه تصویر از بنای ساختمان بقعه شالما، دیوار مشبک چوبی و صندوق چوبی مزار منتشر کرده است. نوشته های وی سندی است از بی مهری به معماری بومی گیلان حتی در احیای مکان های مذهبی.
ستوده درباره بنای بقعه آقا سید مهرعلی و سید رضا علی روستای شالما اینگونه می نویسد: «دیوار اصلی بقعه چوبین و مشبک ظریفی است. طول و عرض آن ۹۰.۳ متر و ارتفاع آن ۱۰.۲ متر است. در کنج ایوان شمالی دری است که از آن می توان وارد بنای اصلی بقعه شد. صندوقی چوبین در وسط صحن است که طول آن ۱۹۰ و عرض آن ۱۷۰ و ارتفاع آن ۱۳۰ سانتیمتر است. طاق این صندوق گهواری است. سقف از داخل منشور مربع القاعده و روی واشانهای آن پل کوبی با درز پوش زده است. چهار جهت اصلی بنا، ایوان دارد. طول ایوان‌ها ۷۰.۶متر و عرض آنها ۳۰.۱ متر، غیر از ایوان شمالی که عرض آن ۳۵.۱ متر است. جلوی ایوان‌ها دستک تکال است. ستون ها چهارسو و دارای سرستون ظریف است و هر طرف بنا شش ستون دارد. سرنال و بن نال چهارسوست. لبه بنای سابق یک پشته بوده است، پس از حلب سرشدن دو پشته شده است. در محوطه اطراف این بقعه پنج اصله درخت آزاد قدیمی است. به کهن ترین آنها دخیل بسته اند. سیزده بیت شعر با خط نستعلیق بر تخته ای نوشته و به دیوار مشبک بقعه آویخته اند. بیت اول این قصیده چنین است: هست این دو شاهزاده زاولاد مصطفی/ این امام هفتم و ساکن به شالما»
نظر شما