به گزارش خبرگزاری شبستان، تاریخ دفاع مقدس بخشی از هویت ملی و دینی ما و وصیت‌نامه شهدا بخشی از اسناد تاریخی این ملت است و مطالعه اسناد تاریخی هم اهمیت دارد، چرا که تاریخ گذشتگان، آیینه‌ای است برای آیندگان است و می‌تواند الگویی را برای آیندگان ترسیم کند و رزمندگان به عنوان بازیگران اصلی جنگ تحمیلی که آگاهانه به شهادت رسیدند، بخشی از هویت تاریخی ما هستند. درواقع شهدا برای خود یک رسالت فرازمانی قائل بودند. شهدا نسبت به شهادتشان آگاهی داشتند، آینده را دیدند و آگاهانه جنگیدند، به همین دلیل وصیت‌نامه نگارش کردند، بنابراین وصیت‌نامه شهدا، میراث گرانبهایی در دست ماست که از شهدا به یادگار مانده و آنها در این وصیت‌نامه‌ها، درس‌هایی را غیر مستقیم به ما القاء می‌کنند.
شهدا شناخت، دیدگاه و جهان‌بینی داشتند که مبتنی بر تفکرات خاص خودشان بوده و اداره کل بانوان سازمان تبلیغات اسلامی به منظور بررسی فرایند تفکر شهدا، در نظر دارد وصیت‌نامه‌ها را جمع‌آوری کرده و متون آنها را مورد بازخوانی قرار دهد و برای بازخوانی متن وصیت‌نامه شهدای جنگ تحمیلی، روش تحلیل گفتمان را مد نظر قرار داده است.
با مریم شمس، استاد دانشگاه، کارشناس امور بانوان و مسئول این پروژه به بررسی این پژوهش تحلیلی پرداخته‌ایم که شرح آن در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
چرا روش تحلیل گفتمان را در این پژوهش انتخاب کردید؟
تحلیل گفتمان یک روش کیفی و تکنیکی است که در مطالعه متون، رسانه، فرهنگ‌ها، علوم سیاسی، اجتماعی و غیره کاربرد دارد و درواقع برای کشف معنایی که در متن بکار رفته تلاش می‌کند. سوژه تحلیل گفتمان می‌تواند یک متن یا یک گفتار شفاهی باشد و هدفش این است که رفتار اجتماعی و فرهنگی در حفظ حرمت عفاف و حجاب که در متن نهفته را پیدا کند.
در تحلیل گفتمان به طور مستقیم با مقاصد، انگیزه و نیت‌های افرادی که متن را خلق کرده‌اند سرو کار نداریم، بلکه عقاید، بینش و نقش‌ها را از درون متن کشف می‌کنیم؛ یعنی کاری به الفاظ نداریم و به فضای متن می‌پردازیم؛ یعنی انگیزه‌های پنهان که در پس متن نهفته است را آشکار می‌کنیم و اهمیتش در این است که شرایط اجتماعی و فرهنگی که متن تحت تأثیر آن تولید شده را مطالعه می‌کنیم و با تحلیل گفتمان وصیت‌نامه شهدا، زمینه‌ها و بافت‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و معرفتی که شهدا در آن قرار داشتند و آن متن و وصیت‌نامه را تولید کردند، بدین وسیله کشف می‌کنیم.
اقداماتی که تاکنون در زمینه تحلیل وصایای شهدا انجام شده، چه تأثیری در روند پژوهش شما خواهد داشت؟
پژوهش‌های محدودی در این زمینه انجام شده که وصایای شهدا را از زوایای محدودی، تحلیل کرده‌اند و در کتاب‌های موجود که با محوریت وصیت‌نامه شهدا منتشر شده، بخش محدودی از وصیت‌نامه‌ها بیان شده، به همین منظور اداره کل بانوان سازمان تبلیغات اسلامی در نظر دارد تمام وصیت‌نامه‌های شهدای جنگ تحمیلی با محوریت عفاف و حجاب که اسنادش در بنیاد شهید موجود است با یک ترتیبی تحلیل گفتمان و بررسی شود تا به شکل یک دایرة‌المعارف درآید.
لطفا در رابطه با روند انجام پژوهش بفرمایید.
به‌طور کلی ابتدا باید آمار شهدای دفاع مقدس را بدست بیاوریم و بعد اطلاعات موجود از جنبه‌های مختلف شامل درگیری با دشمن، جایگاه موقعیت شهدا، سال شهادت و ویژگی فردی شهدا از هم تفکیک شوند و بعد به چند محور بپردازیم، نخست اینکه محورهای اصلی وصیت نامه شهدا چه بوده و چه نشانه‌های ممتازی در این متون وجود دارد. وقتی عناصر وصیت‌نامه و محورهایی که مد نظر است در رابطه خاص با هم قرار می‌گیرند، مشخص می‌شود که شهدا در نظر داشتند چه معانی و مفاهیمی را تثبیت و چه مفاهیمی را رد کنند.
محور دیگر که قرار است به آن پرداخته شود و از اهداف این پژوهش است، این است که مشخص کنیم آیا وصیت‌نامه‌های شهدا خود واقعی رزمندگان را بازنمایی می‌کند یا خود ایده‌آلی داشتند و این وصیت‌نامه‌ها آنها را مشخص می‌کند. درواقع محور اصلی ما در پژوهش این است که ببینیم پیام شهدا و دغدغه اصلی آنها در آن فضای فکری، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و معرفتی چه بوده و به ما چه پیامی می‌رساندند و از چه مواضعی ما را نهی و منع می‌کردند.
نظر شما