به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان؛ هم زمان با شروع قرن سوم هجری ، مامون حضرت رضا علیه السلام را از مدینه ، به مرو فرا خواند و امام با اکراه و اجبار به سوی مرو حرکت داده شدند . تمام تلاش در این حرکت اجباری بر این بود که حضرت به عنوان امام معصوم و بزرگ شیعیان شناخته نشوند ، مامون به گونه ای سفر حضرت را از دور مدیریت می نمود که بعد رهبری معنوی و امامت امام مخفی بماند اما امام علیه السلام این تحدید را به فرصت تبدیل نمود و از آن به بهترین شیوه در مسیر گسترش فرهنگ اسلام ناب بهره جست لذادر این خصوص با حجت الاسلام «محی الدین احمد شریفی» کارشناس مذهبی گفتگویی انجام دادیدم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
در خصوص چگونگی شهادت امام رضا (ع) توضیح دهید؟
مأمون که برای حفظ حکومت خود امام رضا علیه السلام را از مدینه به مرو آورده بود و با ترفندهای خود و اطرافیان به اهداف خود نرسیده بود، وقتی که رفتار و قاطعیت آن حضرت را دید، دریافت که گفتار و رفتار آن حضرت در نهایت موجب ضعف و تزلزل حکومت او می شود و از سوی دیگر عباسیّان همواره در مورد ولایت عهدی امام رضا علیه السلام مأمون را تهدید می کردند و به او هشدار می دادند. در نتیجه وی تصمیم گرفت که آن حضرت را به گونه ای از میان ببرد. ولی کاملاً مراقب بود که این عمل به طور کاملاً محرمانه انجام گیرد تا مسئله جدیدی برای حکومتش پیش نیاید. لذا با مسموم کردن آن حضرت به هدف خود رسید. امام علیه السلام در روز آخر صفر بر اثر زهر مسموم و دعوت حق را لبیک گفت و به اجداد پاکش پیوست.
حضرت رضا (ع)، بنا به قول بسیاری از مورخان، در روز یازدهم ذی‌القعده و در مدینه منوره متولد شدند و از قول مادر ايشان نقل شده است كه:"هنگامیكه به حضرتش حامله شدم به هيچ وجه ثقل حمل را در خود حس نمی‌كردم و وقتی به خواب می‌رفتم, صداي تسبيح و تمجيد حق تعالي و ذکر «لااله‌الاالله» را از شكم خود می‌شنيدم، اما چون بيدار می‌شدم ديگر صدايی بگوش نمي‌رسيد؛ هنگامي‌كه وضع حمل انجام شد، نوزاد دو دستش را به زمين نهاد و سرش را به سوی آسمان بلند كرد و لبانش را تكان می‌داد؛ گويي چيزی می‌گفت".
شهادت امام رضا علیه السلام بنا به قول مشهور در بین شیعه در روز ۳۰ صفر سال ۲۰۳ هجری قمری واقع گردیده است و این، گفتار شیخ مفید در ارشاد نیز می باشد.آن حضرت توسط مامون خلیفه عباسی و با خورانده شدن انگور یا انار مسموم در ۵۵ سالگی به شهادت رسیدند. رویداد شهادت امام رضا علیه السلام بوسیله زهر در شهر طوس، در روایاتی از پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام، پیش بینی شده بود.
از «محمّد بن اسماعیل بن فضل هاشمیّ» چنین روایت شده است که گفت:بر امام موسی کاظم(ع) وارد شدم در حالی که ایشان به شدّت مریض بودند، به حضرت عرض کردم:اگر خدای ناکرده برای شما اتّفاقی بیفتد و خدا آن روز را نیاورد به چه کسی رجوع کنیم (امام بعد از شما کیست)؟ فرمود: «به فرزندم علیّ، نوشته او، نوشته من است، و او وصیّ و جانشین من بعد از مرگم خواهد بود».
حدیث شریف «سلسلة الذهب» که توسط امام رضا (ع) بیان شد، در حقیقت مبیّن چه چیزی است؟
حدیث مشهور سلسلة الذهب در سفر به خراسان، در نیشابور از امام رضا(ع) نقل شده است. این حدیث درباره توحید و شرایط آن است. پس از ورود امام رضا(ع) به خراسان، مأمون برای زیر سؤال بردن مقام و علم او، مناظراتی میان وی و بزرگان ادیان و مذاهب تشکیل داد که برخلاف میل مأمون، سبب برتری امام رضا و اقرار به دانش او شد. بخشی از این مناظرات در کتاب الاحتجاج اثر طبرسی نقل شده است. کتاب‌های متعددی نیز درباره امام رضا(ع) به زبان‌های مختلف همچون فارسی، عربی، انگلیسی نگارش یافته و منتشر شده است. در کتاب «کتاب‌شناسی امام رضا(ع)» اثر سلمان حبیبی، بیش از هزار کتاب معرفی شده است. الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع) تألیف سید جعفر مرتضی عاملی، حیاة الامام علی بن موسی الرضا(ع): دراسة و تحلیل، اثر باقر شریف قرشی و دانشنامه امام رضا(ع) از جمله این کتاب‌هاست.
امام رضا (ع) چه نقشی در بالندگی و شکوفایی تمدن اسلامی داشتند؟
از عهد امام رضا (علیه السلام)، عصر جدیدی از شکوفایی و بالندگی فرا روی شیعه پدیدار گشت و این به سبب کوشش‌ها و رنج‌های امامان پیشین بود. پدید آمدن پایگاه‌های عظیم مردمیِ شیعه‌گرا از پیامدهای این کوشش‌ها بود. شیعیان به نیرویی رسیده بودند که می‌توانستند حکومت را در دست گیرند. امّا این وضعیت، حاکمان عباسی را به هراس انداخت و به چاره‌جویی واداشت. واگذاری منصب ولایت عهدی به امام رضا (علیه السلام) از چاره‌هایی بود که برای گریز از خطر شیعه یافتند.بدین سان، می‌توان دوران امامت امام رضا (علیه السلام) را به دو دوره پیش و پس از ولایتعهدی تقسیم کرد.مدت امامت ایشان پیش از پذیرش ولایت عهدی، هفده سال بود که ده سال از این سال‌ها را در عصر هارون، پنج سال را در عصر امین و دو سال را در عهد مأمون و در مدینه سپری کرد.
امام خمینی(ره) همه ائمه معصوم (علیهم‌السّلام) از جمله امام رضا (علیه‌السلام) را دارای ولایت تکوینی می‌داند. ایشان بارگاه آن حضرت را محل قدس ملکوتی، مرکز علم، ملائکه و محل فرود فرشتگان خوانده و دعا در زیر قبه آن حضرت را به اجابت نزدیک شمرده است.وی امام رضا (علیه‌السلام) را به عدالت‌طلبی و گشاده‌دستی ستوده است و معتقد است امام رضا (علیه‌السلام) فرزندان خود را به کمک به محرومان تشویق می‌کرد. امام خاطرنشان کرده است که امام رضا (علیه‌السلام) در بیان مسائل ظرفیت عقلی و علمی افراد را در نظر می‌گرفت و گاه برای پذیرش بهتر مطلب برای مخاطبان، از سخنان امامان پیشین شاهد می‌آورد. به اعتقاد ایشان امام رضا (علیه‌السلام) یکی از راه‌های فهم آیات متشابه را در پرتو آیات محکم معرفی نموده و نیز عرضه احادیث بر قرآن را معیار دریافت احادیث صحیح از ناصحیح شمرده است. امام خمینی استوار کردن مبانی اسلام را از مهم‌ترین اهداف امام رضا (علیه‌السلام) دانسته و یادآور شده است، مکتب اسلام با مجاهدت‌های پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) و از جمله امام رضا (علیه‌السلام) که مهمان ایرانیان است، به پیش رفته است و مدعیان پیروی از آن حضرت باید پرتویی از تعالیم و سیرت ائمه (علیه‌السلام) را در خود زنده کنند. ایشان مکتب امام رضا (علیه‌السلام) را هسته مرکزی و حقیقت اسلام می‌داند.
مطابق با برخی روایات، برامکه در تولید گرفتاری ها برای امام کاظم و امام رضا علیهما السلام ، نقش مهمی داشتند زیرا آنها هارون الرشید ستمگر را به کینه جویى نسبت به این دو امام وا داشتند. امام رضا علیه السلام کاملا از طرح توطئه آنها آگاه بود، از این رو بر ضدّ آنها از خدا استمداد کرد. محمد بن فضیل نقل کرده: در سالى که هارون الرشید برامکه را قتل عام کرد و بلا بر آنها نازل شد، ابو الحسن الرضا علیه السلام در عرفات ایستاده بود و دعا مى کرد، سپس سرش را خم کرد. در این باره از او سؤال شد، فرمود: من خدا را علیه برامکه نسبت به آنچه با پدرم کردند مى خواندم، امروز خداى متعال دعایم را در باره آنها استجابت کرد. طولى نکشید که بلا بر جعفر و یحیى فرود آمد و احوالشان دگرگون شد.
مامون از انتخاب امام رضا (ع) به ولایتهدی چه اهدافی را دنبال می کرد؟
مامون را می توان از قدرتمند ترین و دانشمندترین خلفای عباسی دانست. خلیفه‌ای که برخلاف پیشینیان اش که راه عیش و نوش را در پیش گرفته بودند، علاقه‌ی وافری به علم و ترویج آن داشت. با این حال مأمون نیز مانند دیگر خلفای غاصب عباسی می‌دانست که وجود ائمه اطهار علیهم السلام برای بقای قدرت او خطرناک است و باید در برابر آنها اقداماتی انجام داد. اما او برخلاف پدرانش که سعی می‌کردند با زندانی کردن و تحت فشار قرار دادن ائمه آنها را کنترل کنند، راه دیگری را انتخاب کرد و آن راه واگذاری ولایتعهدی به امام رضا علیه السلام بود. با رجوع به سخنان مأمون در جمع معترضان از خاندان عباسی به این اقدام مأمون و نیز سخنان خود امام رضا علیه السلام در این مورد، می توان اهداف مأمون از انجام این عمل را در مواردی چون جذب یاران و شیعیان امام به طرف خود؛ پذیرفتن مشروعیت حکومت عباسیان توسط علویان؛ کنترل اعمال و رفتار امام رضا علیه السلام؛ کاسته شدن مقام و منزلت امام در نزد شیعیانشان و سرکوب قیام های علویان خلاصه کرد.
نظر شما