خبرگزاری شبستان از استان اصفهان - روح اله باقری؛
آيين سوگواري سنتي و مذهبي شهيد اردهال معروف به آيين قاليشويان جلوه‌اي از عشق و ارادت مردم منطقه كاشان است كه هر سال در دومين جمعه مهرماه در منطقه اردهال از توابع اين شهرستان برگزار مي‌شود.
اين آيين بر خلاف ساير مناسبت‌هاي مذهبي كه بر اساس سال قمري در گردش است، تنها آيين سنتي و مذهبي ايران است كه به تاریخ شمسي برگزار می شود و این مناسبت در تقویم رسمی کشور به ثبت رسیده است.
اردهال در فاصله ۴۰ كيلومتري غرب شهرستان كاشان، نام سرزمين مقدسي است كه سمبل حماسه‌اي بزرگ و نمادي از عشق و ارادت مردم اين ديار به اهل‌بيت(ع) است.
مشهد اردهال شهادت گاه سلاله‌اي پاك از خاندان عصمت و طهارت (ع) حضرت سلطانعلي (ع) فرزند بلافصل امام محمدباقر (ع) است. آن حضرت به دعوت مردم خطه فين كاشان، براي ارشاد مردم و تبليغ دين به اين ديار هجرت كرد، اما پس از چندين ماه همچون جدش حسين (ع) به دست دشمنان به شهادت رسيد.
پس از رسيدن خبر شهادت امامزاده سلطانعلي (ع) به فين و چهل حصاران (كاشان فعلي) مردم اين مناطق پياده و سواره و با چوب و چماق خود را به قتلگاه شهيدان اردهال رساندند.
اين عاشقان ولايت و امامت پيكر پاره پاره شده حضرت را براي غسل دادن از قتلگاه به سوي نهري كه اكنون به نهر «شاهزاده حسين» معروف است حمل كردند و پس از تشييع و اقامه نماز بر پيكر آن حضرت وي را با احترام به خاك سپردند.
فيني ها پس از خاكسپاري براي خونخواهي حضرت قيام كردند و با چوب و چماق به تعقيب قاتلان و دشمنان آن حضرت پرداختند و با خود عهد كردند كه هر سال در دومين جمعه فصل پاييز كه مصادف با روز خاكسپاري امامزاده سلطانعلي(ع) است به پابوس آن حضرت آمده و اين واقعه را با برگزاري مراسم قاليشويان زنده نگه دارند.
در مراسم قاليشويان پس از سخنان خطيب اين مراسم، يكي از ريش سفيدان فيني اعانه اي را كه از اهالي اين محل جمع كرده است به عنوان هديه و شيريني به متولي يا سرپرست خادمان آستان مي دهد و درخواست آوردن قالي مخصوص امامزاده شهيد را از آستانه مبارك حضرت امامزاده سلطان علي(ع) مي كند. خادمان يك تخته قالي پيچيده شده در پارچه اي سبز را از داخل حرم امامزاده بيرون مي آورند و به بزرگان فيني مي سپارند.
جوانان فيني با ديدن قالي به شور و هيجان مي آيند و با بانگ و فرياد يا حسين، يا حسين آن را از بزرگان فيني مي گيرند.
جوانان در پناه انبوه مردان چوب به دست قالي را از صحن صفا به صحن پاپك مي برند. تشييع كنندگان از همان راهي كه آمده بودند با «قدم سعي» (گام هايي تند و شتابان و گاهي دوان دوان و با هياهو و ولوله) قالي را به سرچشمه نهر شاهزاده حسين، در ميدان مقابل زيارتگاه مي برند.
اين گونه حمل قالي به سر آب تمثيلي است از كوشش هاجر به رساندن اسماعيل به چشمه آبي در صحراي خشك و تفتيده مكه. آنها پس از پايان آداب شستشوي، قالي را دوباره به دوش مي گذارند و از گذرگاهي در پاي كوه اردهال كه به در شرقي آستانه امامزاده منتهي مي شود، به صحن سردار يا صحن فيني ها مي برند.
در صحن سردار مردم چوب به دست چند دور در حياط صحن و در پيرامون چوب مي گردند. بعد، قالي را به بالاي صفه در ايوان بقعه مي برند. در ايوان، چند تن از بزرگان مردم فين و خاوه كه انتظار قالي را مي كشند به سوي حاملان قالي پيش مي روند كه قالي را بگيرند، ليكن جوانان از تحويل دادن قالي سرباز مي زنند و با تكان دادن چوب هايشان بزرگان فيني و خاوه اي را از نزديك شدن به قالي دور مي كنند.
سرانجام پس از كشمكش هاي بسيار و در لحظه هايي حساس و پرهياهو و در زير بانگ و فرياد «حسين، حسين» و «الله اكبر، الله اكبر»، بزرگان فيني قالي را از جوانان مي گيرند و به نمايندگان خاوه اي تحويل مي دهند. خاوه اي ها قالي را با تشريفات و احترامي خاص به داخل حرم مي برند و به خدام آستانه تسليم مي كنند.
جمعه قبل از مراسم قاليشويان به جمعه جار و هفته بعد از مراسم هم به جمعه طوغ معروف است و جمعي از اهالي نشلج كاشان در مشهد اردهال آيين عزاداري برپا مي‌كنند.
مريم برجار آراني در كتاب تذكره سلطانعلي امام محمدباقر (ع) آورده است: حمل قالي آستانه يا تابوت تمثيلي شهيد اردهال به سرچشمه و پاشيدن آب با چوب بر روي آن و شست‌وشوي نمادين آن از سويي اشاره به رسم كهن باران خواهي از طريق تابوت شويي تمثيلي در حوزه آداب مذهبي شيعيان حاشيه كوير دارد و از سويي ديگر، خاطرات مصائب شهيد اردهال از طريق شست‌وشوي تابوت تمثيلي را زنده نگه مي‌دارد و آرمان دين‌خواهي و شهادت‌جويي را در ذهن جمعي از تشييع كنندگان تابوت برمي‌انگيزند و روحيه ستيزندگي و استقامت را در آنها تقويت مي‌كند.
منابعی نظیر ارشاد شیخ مفید، حدیقةالشیعه مقدس اردبیلی، الشجرةالمبارکة فی‌النساب‌الطالبیة امام فخر رازی، تذکرةالخواص علامه ابن جوزی و صدها اثر معتبر مکتوب دیگر از جمله اسنادی هستند که بر این واقعه تاریخی مذهبی صحه گذاشته‌اند.
در قدیمی‌ترین مأخذ تاریخی که به سال ۹۳۳ هجری قمری تألیف شده و ملاعبدالرسول مدنی کاشانی هم آن را به سال ۱۲۸۰ با مقدمه خویش به چاپ رسانده اشاراتی به این رویداد بزرگ دارد و شرح بیشتر این تاریخ سراسر عشق و حماسه سینه به سینه تا به امروز رسیده است.
در سال ۱۳۸۹ به پشنهاد پژوهشکده مردم شناسي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري کشور مراحل آماده سازي پرونده ثبت جهاني اين آئين در دستور کار قرار گرفت و در آذر ماه سال 91 آئين سنتي- مذهبي قاليشويان کاشان در يونسکو به ثبت جهاني رسيد.
حضرت سلطانعلي بن امام محمّدباقر (ع) يكي از چهار امامزاده معلوم‌النسب مدفون در ايران است.
نظر شما