بیش از ۵۰ درصد واقفین حوزه علمیه خواهران هستند

خبرگزاری شبستان، خراسان رضوی/ مرضیه وحدت؛ وقف به عنوان یک سیستم پویا و بازوی نیرومند، کارکردی مؤثر در ساماندهی امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، مذهبی و کالبدی جامعه دارد. بهره گیری بهینه از منابع و توانمندی های این نهاد مردمی می تواند منجر به رشد و توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه شود که نتیجه نهایی آن به یقین دستیابی به عدالت اجتماعی خواهد بود. به مناسبت دهه وقف و اهمیت موضوع وقف در پویایی و توانمندی جامعه این خبرگزاری با حجت الاسلام‌محمد مهدی الهی پور مدیر دفتر موقوفات حوزه علمیه خراسان گفتگویی داشته که در ادامه تقدیم می شود:

در خصوص اصل و ضرورت وقف و چرایی اهمیت آن توضیح بفرمایید؟

اگر بخواهیم از سیره نبی و اهل بیت (ع) تاسی داشته باشیم یکی از مهمترین موضوعات مد نظر آنها، اقتصاد پایدار برای خدمت به مکتب اسلام و مذهب تشیع بوده است. خدای متعال در کنار بعثت پیامبر گرامی اسلام (ص) یک اقتصاد قوی چون ثروت حضرت خدیجه (س) قرار می دهد که مکرر بزرگان ما می فرمایند: اگر ثروت خدیجه نمی بود که در خدمت دین و رسالت پیامبر قرار گیرد شاید آن توفیقات عالی و درجه یکی که پیامبر اکرم به دست آوردند محقق نمی شد و بخشی از آن مدیون ثروت حضرت خدیجه (س) و انفاق ایشان است.

با ورق زدن تاریخ می بینیم امیرالمومنین و حضرت زهرا (س) اهتمام ویژه ای به بحث بازپس گیری فدک که توسط پیامبر (ص) در اختیار ایشان قرار گرفت، داشتند تا این بخش از سرمایه عظیم در خدمت دین و  مکتب تشیع قرار گیرد. همه اینها نشان از ضرورت و اصل یک اقتصاد پایدار در کنار دین است که گاهی در قالب وقف و گاهی در قالب هایی که خیرین در این موضوعات اهتمام دارند، صورت می گیرد.

در هر جایی که یک اقتصاد پایدار و یک سرمایه موقوفه عظیمی همراه با مدیریت خوب وجود داشته، موحب شده آن مجموعه فرهنگی با سایر مجموعه ها قابل مقایسه نباشد و این نشات گرفته از آثار و برکات بسیار عظیم وقف است.

چه اقداماتی به گسترش و ترویج فرهنگ وقف می تواند کمک کند؟

بهترین بلندگو برای برای تبلیغ وقف، خوب مدیریت کردن موقوفات موجود و بدترین بلندگوی تبلیغاتی وقف نیز می توان همین را مثال زد. ما اگر بخواهیم برای موقوفات تبلیغ کنیم سرمایه مردمی برای ما بسیار مهم است. رهبر معظم انقلاب می فرمایند: «افتخار می کنیم مرتزق مردم در تاریخ تاریخ هستیم و مرتزق دولت ها نبودیم». همچنین در مباحث مادی حوزه های علمیه از طریق مردم تامین می شده و این یک اصل است.

چه اقدامی باید صورت گیرد تا وقف در اذهان مردم وجهه خوبی پیدا کند؟

برای اینکه وقف در اذهان عمومی وجهه خوبی پیدا کند، باید ببینیم مدیریت موقوفات چگونه بوده است؛ در بعضی از برهه های زمانی که موقوفات توسط متولیان امر، اوقاف به طور عام و یا متولیان خاص، بد مدیریت شده، موجب تضعیف وقف و بالعکس هر جا توفیقاتی که اداره اوقاف و متولیان خاص داشته اند، در کنار موقوفه ای که خوب اداره شده موقوفات جدیدی ایجاد شده است.

برای تبلیغ وقف باید به سمت حکمرانی و مدیریت صحیح وقف حرکت کنیم؛ نسبت به موقوفات قدیم متاسفانه مدیریت ضعیفی در بعضی از زمان ها رخ داد و قسمت عمده ای از موقوفات حوزه علمیه جز اسم از آن باقی نمانده و تحت عناوین سرقفلی، حق کسب و پیشه و حق تملک اعیان به تاراج رفته است.این اتفاق هم در زمان قبل از انقلاب و هم بعد از آن رخ داده است اما در سالهای اخیر و در مدیریت جدید اوقاف جلو این کار گرفته شده است.

برای احیای این موقوفات هیچ کاری نمی توان انجام داد مانند این است که موقوفه فروخته شده است، فروش موقوفه جایز نیست اما با فروش حق تملک اعیان گویی اصل موقوفه فروخته شده چون آن موقوفه عملا ارزش خود را از دست داده است. وقف و موقوفات یکی از برکات حوزه علمیه است و به قدری دارای اهمیت است که در کتب فقهی بزرگان ما یک باب خاص به نام کتاب الوقف داریم اما در میدان عمل باید دید به این بحث چقدر  اهمیت داده شده و تلاش کردیم.

تعداد رقبات وقف حوزه علمیه خراسان به چه مقدار است؟

حدود 22 هزار رقبه موقوفه که موقوف علیهم آن حوزه های علمیه و طلاب هستند در خراسان بزرگ تاکنون ثبت شده است که مجموعه بسیار عظیمی است؛ موقوفات جدید بسبار خوبی در موضوعات مختلف به ویژه توسط خواهران ایجاد شده و می توان گفت بیش از 50 درصد وافقین با موضوع حوزه علمیه خانم ها هستند.

آیا واقفان بزرگ این حوزه را می شناسید ؟ کمی در مورد این واقفان توضیح دهید؟

موقوفه نواب صفوی مربوط به مدرسه نواب از بزرگتیرین موقوفات ما است و موقوفه عباس قلی خان که بسیار عظیم و وسیع است، در دوره یعد از انقلاب اسلامی نیز آیت الله موسوی نژاد در مشهد مجموعه بسیار خوبی مربوط به حوزه علمیه را وقف کرده اند.

وقف ها با نیت ها مختلفی صورت گرفته است؛ بعضی از وقف ها کاملا مشخص می کنند در چه اموری استفاده شود و برخی نیز در قالب صلح وقف می شود  که می تواند در تمام امور مربوط به حوزه علمیه بنا به تشخبص مدیر حوزه علمیه مثلا آموزش و فرهنگی مصرف شود اما تعداد آن محدود است.

در گذشته یکی از منابع پایدار حوزه وقف و نذر بوده است . فی الحال موقفات حوزه علمیه خراسان  در این امر  چگونه ارزیابی می کنید ؟

باید به سمتی برویم که هدف ما صیانت و حفاظت کامل از موقوفات باشد و در بحث ایجاد وقف جدید تلاش کنیم که راهکارهای خود را دارد و بستر مناسبب می طلبد و دفتر موقوفات در حوزه علمیه نیازمند یک سیستم مستقل و توانمند برای تشکیل ساختار قوی می باشد.