ضرورت رسیدن به هویت یابی همدلانه در راستای وحدت

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، آیت الله «احمد مبلغی» در نشست علمی و تخصصی با عنوان تعاملات بینا مذهبی از دریچه امر اجتماعی؛ زیست جمعی مذاهب و اقوام در ایران اسلامی که توسط معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی به مناسبت هفته وحدت ظهر امروز (18 مهر) برگزار شد، گفت: مسلمانان باید بر روی مشترکات تاکید کرده و در حرف و عمل به زیست جمعی برسند.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تعایش یک کلمه معاصر است، افزود: باید بر لزوم اتخاذ ساز و کارهای فعال و پویا تاکید کنیم. نبود سازوکارهای فعال و پویای مشترک باعث می شود که فعل و رفتار ضعیف داشته باشیم و اقدامات کم کارآمد باشد. زیست مشترک بدون سازوکارهای حرکت مشترک به ظهور شرایط اجماع بر اختلاف منتهی می شود.

این صاحب نظر در حوزه تقریب مذاهب اسلامی افزود: قرآن دارای دو کلیدواژه اساسی است که چتر پوشش دهنده دارند و ذیل این دو می شود سازوکارهای خیلی مهم اجتماعی را فعال کنیم که شامل تعارف و تسابق می شود. قرآن در سیاق وضعیت تعددی و تنوع اجتماعی مطرح کرده است. اینها برش ها و هویت های اجتماعی از نظر پیشینه، اندیشه و فرهنگ هستند.

وی با اشاره به آیه ۴۸ سوره مائده «وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ ۖ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ ۚ لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ ۖ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ ۚ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ» خاطرنشان کرد: در فضای تنازع نمی توان تعارف پیدا کرد و هرچه وجود دارد خشونت و اختلاف است. وقتی تعارف وجود دارد در ذیل آن بسیاری از اندیشه ها را می توان قرار داد و از آن استفاده کرد.

آیت الله مبلغی تصریح کرد: مورد دیگر تسابق است که در سیاق تنوع و تعدد آمده است که در آنجا یعنی در تعارف به مباحث تنوع نژادی، نسلی، جغرافیایی و فرهنگی می پردازد و در اینجا تنوع شیوه و روش مطرح است.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه نکند این منهاج های مختلف و شیوه های مختلف رودرروی هم بایستند و همدیگر را از بین ببرند. ما در پیشگاه خدا مسئول هستیم و در مقابل دینی که انتخاب می کنیم باید پاسخگو باشیم، گفت: سه تفسیر درباره منهاجا وجود دارد؛ در تفسیر اول آمده است که شرعه و منهاج که در آیه ۴۸ سوره مائده به آن اشاره شده است مربوط به پیامبران است. اگر این باشد برای مذاهب باید از قاعده اولویت استفاده کنیم. ملاصدرا در تفسیرش می گوید: این شرعه و منهاج هم برای پیامبران است و هم برای داخل شریعت و مجتهدان را داخل این آیه قرار می دهد و در اینجا همه باید استباق الخیرات داشته باشند. در تفسیر دیگر آمده شرعه مربوط به پیامبران است و منهاج مربوط به درون شرعه است.

آیت الله مبلغی تاکید کرد: اگر فاستبقوا الخیرات را بخواهیم در نظر بگیریم به معنای آن است که به جای نزاع می خواهید مسابقه بدهید، مسابقه را در جهت از بین بردن هم و یا تضعیف همدیگر قرار ندهید بلکه در جهت خیرات و خیر بیشتر بروید چراکه خیرات مشترکی بین شما وجود دارد.

وی افزود: جامعه دارای خیر است و به سمت خیر انعکاس های بیشتر دارد و یک امر انسانی و فطری است و اگر در برخی آداب اختلاف دارند، وقتی به سمت آن می رویم، به سمت نور بیشتر می رویم. در این حالت اگر زمینه هایی برای نزاع وجود دارد از بین می رود و خیر با چتر فراگیرتر و مسابقه زیباتر می شود.

استاد حوزه و دانشگاه تاکید کرد: خداوند در قرآن می فرماید: بروید فاستبقوا الخیرات داشته باشید در حوزه های معنوی، فرهنگی و دنیوی و باهم نزاع نکنید. اگر قرآن امکانات این فاستبقوا  را به رسمیت نشناسد و دستورهایی بدهد و این دستورها را به جان هم بیندازد، اصلا فاستبقوا  رخ نمی دهد. در حالت مطلوب و طبق آیات قرآن کریم؛ در جامعه اسلامی نه شیعه باید احساس اقلیت کند یا در جایی بیشتر شیعه هستند، اهل سنت نباید احساس اقلیت کنند.

در ادامه این نشست دکتر «صالح الدین قادری» گفت: جامعه شناسی به دنبال حفظ پایداری اجتماعی است و جامعه شناس ناقد است و آنچه که پایداری اجتماعی را بخواهد خدشه دار کند و آنچه را که گروهی را بر گروه دیگری.

استاد دانشگاه خوارزمی با اشاره به تفاوت امر اجتماعی و امر مذهبی و دستاوردهای آنها افزود: باید بررسی کنیم نگاه از دریچه امر اجتماعی به تعامل بین مذهبی چه نوع نگاهی است؟ نسبت امر اجتماعی و امر مذهبی چیست؟ مولفه های اجتماعی موثر بر آن چیست و دستاوردهایش چه می تواند؟ ضرورت های زیست جمعی مذاهب و اقوام در ایران اسلامی چیست؟

متخصص حوزه اقوام و مردم شناسی در ادامه با ارائه تعاریفی از کلیدواژه های مطرح شده، گفت: تفاوت امر اجتماعی و امر مذهبی  می توانند به چند شکل باهم نسبت داشته باشند؛ نسبت همزیستی، نبست بهره بردارانه و نسبت تقابلی. حال مسئولان و دولتمردان چگونه از این ها استفاده کنند و در گام بعدی نحوه اولویت گذاری هاست و این اولویت گذاری به معنای نفی دیگری نیست، تفاوت در عرصه میدان دادن.

وی خاطرنشان کرد: دین به پرسش ها و سوالاتی پاسخ می دهد که هیچ علمی نمی تواند به آنها پاسخ دهد و به زندگی معنا می دهد و جامعه شناسی به رفتارها و کردارها در جامعه می پردازد.

قادری با بیان اینکه از دریچه امر اجتماعی، هستی اجتماعی انسان ها، اصلی ترین راهبرد است، تصریح کرد: فرهنگ را نباید به مذهب یا قومیت تقلیل دهیم، بنابراین عدم تقلیل فرهنگ به مذهب یا قومیت ها می تواند راهگشا باشد.

استاد دانشگاه با تاکید بر معنابخشی به زندگی از طریق دین، گفت: هویت سازی های انجام شده در کنار دین و مذهب، برجسته سازی تنوع قومیت ها به عنوان فرصت نه تهدید از جمله اقداماتی است که می تواند انجام شود تا تعاملات بین مذهبی از دریچه امر اجتماعی صورت پذیرد.

وی با بیان اینکه داعش محصول افراط و کنار گذاشتن زیست اجتماعی است، خاطرنشان کرد: از تنوع زیستی و قومیتی می توانیم به عنوان یک فرصت برای تعاملات بین مذهبی استفاده کنیم.

قادری با بیان اینکه اسلامیت و ایرانیت را داریم که به عنوان چتر گسترده ای است که می تواند عاملی باشد برای در کنار هم قرار دادن تنوع ها، تاکید کرد: تقویت همبستگی و زیست جمعی ذیل دولت- ملت مهم ترین دستاوردی است که می توانیم داشته باشیم.

استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت های زیست جمعی مذاهب و اقوام در ایران اسلامی، گفت: توسعه و رشد مبتنی بر اشتراک گذاری توانمندی ها و ظرفیت ها فارغ از توجه قومیت ها، مذهب و نژاد و جغرافیا، هویت یابی همدلانه، ضرورت های پرداختن بین مذهبی از دریچه اجتماعی و زندگی جهانی شده امروز و عصر اطلاعات و عصر کارآفرینی و نوآوری، برجسته شدن ابعاد گوناگون فرهنگ از جمله برجسته کردن ادبیات، هنر، میراث فرهنگی و مبارزات، مسجل شدن تنوع و تکثر در مقابل همسان سازی؛ در دنیای جدید مبتنی بر پیچیدگی ها و تفاوت هاست و اینجا همسانی ضد ارزش است همانطور که در گذشته تفاوت ضد ارزش بود.

وی با بیان اینکه پایداری اجتماعی و توسعه اجتماعی در جامعه ارگانیک رخ می دهد، خاطرنشان کرد: تنوع و تکثری که وجود دارد می تواند به ما پویایی بدهد. تعامل بر وزن تفاعل؛ تعامل به منزله همکاری، شراکت و گذران زندگی روزمره ما است.