تاریخ حوزه‌های علمیه کشور دارای هویتی بدون گسست است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان اصفهان  آیت الله «علیرضا اعرافی» با بیان اینکه حوزه‌های علمیه مدیون مردم و ملت شریف ایران در خطه‌های گوناگون هستند که مردم عالم پرور نائین نیز از آن جمله هستند، تصریح کرد: نائین شهری از استان اصفهان، به عنوان یک استان تاریخی و صاحب نقش و مهم در تاریخ انقلاب و اسلام است که به روح همه شهدا و عالمان آن درود می‌فرستیم.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به میلاد پیامبر مکرم اسلام(ص) یادآور شد: از مجموع میراث گران بهایی که تحت روایت از ائمه اطهار به ما رسیده است، تقریباً باید نصف روایات را به امام باقر(ع) و امام صادق(ع) اختصاص داد، البته ائمه اطهار(ع) همگی نور واحد هستند و یک خط فکری را دنبال می‌کردند.

وی افزود: تفاوت در باب ائمه اطهار(ع) فقط به اختلاف شرایط باز می‌گردد، در حالی که در مورد ما انسان‌های عادی، این تفاوت در حرکات، مواضع و بیان‌ به دو عامل محیط و شخصیت افراد برگشته است و میراث حدیثی امام صادق(ع) بر همه ابواب فکری مکتب اسلام و شیعه چتر افکنده است

آیت الله اعرافی خاطرنشان کرد: در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) شرایط محیطی به نحوی شد که کل مباحث مطرح شده در این دوران با کل مطالب بیان شده در دیگر دوران ائمه هدی، برابری می‌کند.

وی با اشاره به کتاب مسند الإمام الصادق ۲۲ جلدی، گفت: من آمارها را از این کتاب بیان می‌کنم تا حق امام صادق(ع) و عظمت این امام هدی بر اندیشه اهل بیت(ع) و راهبری فکری بشریت در این مطلب بیان شود، قریب به ۴۰ هزار روایت، مکاتبه و مناظره در این کتاب از این شریف جمع‌آوری شده که این رقم ۴۰ درصد از کل آن چیزی است که در بحارالانوار آمده است.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور یادآور شد: از چهار هزار راوی که از دوران امام صادق(ع) نام می‌برند، حداقل نام ۲ هزار و چند صد نفر در این کتاب آمده که ۵۰۰ نفر از شیعه و سنی آنها، از بزرگان فکری اسلام هستند و  این از لحاظ کمیت است، اما در بُعد کیفیت، میراث به یادگار مانده از امام صادق (ع) برای ما، تقریباً همه ابعاد فکری مکتب شیعه را در موضوعات اعتقادات، اخلاق، فقه و فلسفه پوشش داده است.

وی اضافه کرد: میراث حدیثی امام صادق(ع) برهمه ابواب فکری مکتب اسلام و شیعه چتر افکنده است و در تاریخ حوزه‌های علمیه حتی یک روز هم گسست وجود ندارد و این عالم، عَلَم بزرگ هدایت بود، حوزه‌های علمیه ، تاریخ پر فراز و نشیبی را طی کرده است.

آیت الله اعرافی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی‌های تاریخ حوزه‌های علمیه ما، پیوست و نبود هرگونه گسست در این تاریخ است، هویت و ریشه تاریخی یک بنیاد و نهاد علمی از موضوعات با اهمیت در جهان است که تاریخ حوزه‌های علمیه این کشور دارای این هویت هستند و اگر امروز مدرسه علمیه آیت الله میرزای نائینی را در شهر نائین بررسی کنیم، متوجه می‌شویم این تاریخ بدون یک روز گسست به حوزه‌های علمیه در ایران، نجف، بغداد، کوفه و حتی مدینه اتصال می‌یابد و این تاریخ مشعشع هرگز قطع نشده است.

این روحانی با بیان اینکه  امروز نسل جوان ما باید این تاریخ مشعشع را بداند، این نسل باید آگاه باشد که علوم متعدد رایج روز در پایگاه‌های حوزه‌های علمیه در دوران‌های مختلف تاریخ تدریس شده است. اظهار کرد: گرچه پایگاه‌های حوزه‌های علمیه مختلف بوده و قطب‌های اصلی حوزه‌های علمیه در اعصار متعدد تاریخ، به دلیل شرایط اجتماعی جابجا شده، یک روز اصفهان، یک روز نجف، روز دیگر بغداد و امروز قم است، اما حتی یک روز هم این تاریخ گسست ندارد و قطع نشده است.

وی با اذعان به اینکه آیت الله میرزای نائینی از حوزه‌های علمیه عصر خود الهام گرفته است، البته جایی مثل نجف علیرغم فراز و فرودهایی، قریب به هزار سال مشعل علمی‌اش فروزان بوده است تصریح کرد: نخستین نکته‌ای که در باب آیت الله میرزای نائینی باید گفت این است که این عالم از حوزه‌های علمیه عصر خود الهام گرفته است، در آن زمان حوزه علمیه اصفهان از قطب‌های اصلی حوزه‌ها به شمار می‌آمد، مکتب اصفهان بر روح و روان این جوان علم اندوز و خوشفکر تأثیر گذاشت و از حضور در محضر عالمان بزرگی چون ابوالمعالی کلباسی، آیت الله محمد باقر نجفی اصفهانی و جهانگیرخان قشقایی بهره برد.

وی متذکر شد: اولین دریافت‌های آیت الله میرزای نائینی، پراستعداد در حوزه علمیه اصفهان شکل گرفت و پایه عقلی در کنار مباحث نقلی ایجاد شد، در آن زمان قطب اصلی حوزه‌های علمیه در سامرا بود که در نزد آیت الله میرزای شیرازی در سامرا حضور پیدا کرد و مراتب عالیه حوزوی را طی نمود،  آیت الله میرزای نائینی در مسیر ترقی علمی خود در پرتو حوزه‌های علمیه سامرا و درس بزرگان آن زمان قرار گرفت و اندیشه و تفکر بلند آیت الله میرزای شیرازی، قامت علمی آیت الله نائینی را پرورش داد؛ آیت الله میرزای نائینی از لحاظ علمی هم یک جامعیت ویژه‌ای دارد، ایشان وقتی وارد حوزه علمیه نجف شد، در کمال علم بود و به عنوان یک مشاور امین برای آخوند خراسانی قرار گرفت، دیگر این زمان، وقت شاگرد پروری آیت‌الله نائینی بود.

 از نقاط پررنگ زندگی آیت الله میرزای نائینی این است که از ارتباط و تعامل با مهمترین حوزه‌های علمیه عصر خود بهره برد و آنگاه در کسوت استاد در حوزه علمیه نجف قرار گرفت.

مرحوم آیت الله میرزای نائینی از لحاظ علمی هم یک جامعیت ویژه‌ای دارد و علی رغم اینکه این عالم سرآمد و مبتکر در قلمرو اصول به شمار می‌آید ولی از دامنه وسیع و عمده علوم اسلامی برخوردار بوده است.

فقه و اصول ستون فقرات حوزه‌های علمیه است که آیت الله میرزای نائینی در اصول، فقه، مبتکر و مکتب ساز است، بنابراین آن عالم در قلمرو فکری و اندیشه حکمی و عقلی، انصافاً بزرگ و عظیم الشأن است.

اصول فقه ما چشمه جوشانی است که قابل وصف نیست، گرچه امروز عده‌ای نقدهای سطحی برای خالی کردن دل طلاب جوان مطرح می‌کنند که کار غلطی است، اما شاید بیست نظریه مهم کلامی در اصول ما وجود دارد که آیت الله میرزای نائینی در آن ورود کرده است.

مایه‌های قوی  فلسفی -کلامی در اندیشه آیت الله میرزای نائینی وجود دارد و همچنین در موضوع تفسیر هم آیت الله نائینی تبحر بالایی داشتند، بر این اساس مرحوم آیت الله نائینی از یک جامعیت فکری در علوم پایه حوزه برخوردار بودند.

نکته سوم حائز اهمیت در سیره آیت الله میرزای نائینی، جمع بین عمل و اخلاق و معرفت است، مرحوم آیت الله میرزای نائینی اهل معنا بوده و دستی بر سیر و سلوک اخلاقی و معنایی داشته است که مورد کمی نیست.

میرزای نائینی دارای رویکرد اجتماعی و سیاسی در کنار جامعیت علمی و اخلاقی بوده است.

رئیس حوزه‌های علمیه کشور گفت: امیدواریم در مجموعه آثار منتشر شده از مرحوم آیت الله میرزای نائینی، بعد روحی، معرفتی، اخلاقی، معنوی و ملکوتی این عالم برای حوزه و دانشگاه معرفی شود.

نکته چهارم از مرحوم آیت الله میرزای نائینی، داشتن رویکرد اجتماعی و سیاسی در کنار جامعیت علمی و اخلاقی است، امروز اگر کسی بگوید حوزه علمیه از سیاست جدا است، در حقیقت با الفبای تاریخ حوزه‌های علمیه آشنا نیست.

به گواه تاریخ، حوزه‌های علمیه مستقلاً سیاسی بوده است، آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی در تأسیس حوزه علمیه قم قطعاً یک شخصیت هوشمند و بزرگ سیاسی بوده است که مقابل چشم فرعون زمانه و در دوران ستمشاهی رضاخان و حکومت انگلیسی چنین کاری را انجام می‌دهد.

آیت الله اعرافی با بیان اینکه مرحوم میرزای نائینی صاحب تئوری و اندیشه سیاسی بود، یادآور شد: مرحوم آیت الله میرزای نائینی در مکتب آیت الله میرزای شیرازی بزرگ شد ه که با دو خط فتوای خود لرزه بر اندام انگلیس خبیث انداخت.

 مرحوم آیت الله میرزای نائینی در حقیقت از یک جامعیتی برخوردار بود که ما مثل و مانند آن را در شخصیت عظیم امام راحل شاهدیم، حاضر در صحنه‌های دفاع از مردم، قلم زیبا، هنر خوب، بیان جذاب، مهارت شاگرد پروری، زعامت حوزه علمیه نجف و موج آفرینی در منظومه شخصیتی مرحوم آیت الله نائینی جمع شده بود.