به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، بیش از پنج هزار اثر تاریخی در استان گیلان شناسایی شده و از این تعداد، یک هزار و ۲۱۸ بنای تاریخی، در فهرست آثار تاریخی ثبت شده است. ۳۰۰ بنای تاریخی استان در اختیار ادارات دولتی است و بخش عمده آن در شهرهای رشت و انزلی قرار دارد.۱۰ آبان ماه، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان اعلام کرد: «ساختمان شهرداری رشت و چهار بنای تاریخی نصرت رحمانی، ساختمان شورای شهر «عمارت میرزا خلیل رفیع»، بنای اشکوری و آذربانی با نظارت کارشناسان متخصص میراث فرهنگی مرمت می‌شود.» (پرتال میراث فرهنگی)
عمارت بلدیه و میرزا خلیل رفیع، با اعتبار شهرداری رشت در حال مرمت است. ساختمان های اشکوری و نصرت رحمانی نیز با بودجه بخش خصوصی در حال مرمت و تغییر کاربری است. و اما بنای آذربانی، قرار نیست مرمت شود، بلکه تنها قرار است از بام رو به خیابان این بنای تاریخی، رفع خطر شود. آن هم با بودجه مدیریت شهری.
درست است که مرمت بناهای تاریخی و تغییرکاربری آنها به موزه و دیگر فضاهای فرهنگی، خواست و مطالبه عمومی است، اما سئوال اینجاست که جایگاه اداره میراث فرهنگی به عنوان متولی بناهای تاریخی تنها نظارت عالیه بر مراحل مرمت است؟!
هرچند عدم تخصیص اعتبار از سوی اداره میراث فرهنگی برای حفظ، مرمت و احیای بناهای تاریخی استان‌ها را باید در سیاست‌های کلان کشوری جست. اداره‌ای که بیش از یک سال از وزارتخانه شدنش می‌گذرد، بی‌شک اعتباری درحد وزارتخانه دارد و بودجه تخصیص یافته به شهرستان‌ها هم طبیعتا افزایش یافته است. اما چرا هنوز پویایی در مرمت بناهای تاریخی گیلان دیده نمی‌شود!
رفع خطر از عمارت تاریخی آذربانی- که مالکیت خصوصی دارد- یک سالی است در جلسات «کارگروه ساماندهی پیاده راه فرهنگی رشت» از سوی مدیریت شهری در حال پیگیری است. نه تنها این بنا که چند بنای تاریخی دیگر نیز که در اولین خیابان رشت و پیاده راه فرهنگی اعلم الهدی هنوز تخریب نشده، در این کارگروه بحث و بررسی می‌شود. اینکه چرا بین بناهای تاریخی و شاخصی همچون؛ مسافرخانه فرد، مهمانپذیر بهار، ساختمان انتقال خون، چاپ زربافی، زیباسرا، عمارت جلوه و... عمارت آذربانی انتخاب شده، خود جای بحث دارد.
هدف از تشکیل این کارگروه، افزایش جاذبه‌های بصری و تاریخی پیاده راه فرهنگی مرکز رشت بود. ولی بنای آذربانی، آنگونه که مدیرکل میراث فرهنگی وعده داده، قرار نیست بصورت اساسی مرمت و احیا شود و تنها رفع خطر از بام عمارت، آن هم در بخشی که روبه خیابان امام بوده و برای عابران خطر آفرین است، در دستور کار شهرداری قرار گرفته است. این عمارت تاریخی متعلق به مرحوم «محمدعلی آذربانی» بود و تا زمان حیات وی به‌عنوان قنادی کاربری داشت. ساختمان دوطبقه آذربانی- که آجر چینی‌های زیبا و سردرهای هلالی‌اش، جلوه دیگری به این خیابان بخشیده- امروز بخشی از هویت جدایی ناپذیر خیابان امام است، زیرا بسیاری از مردم رشت با این قنادی خاطره نوستالژیک دارند.
احداث نخستین خیابان رشت، در سال ۱۳۰۳ خورشیدی کلید می‌خورد و ساخت این خیابان سنگفرش، سه سال به طول می‌انجامد. سال ساخت این بنا توسط یک کتیبه، بر بنا حک شده است. در بخشی از جداره شمالی طبقه دوم، سال ساخت بنا به قمری در ابعاد بزرگ حک شده و از مقایسه تاریخ ساخت این ساختمان با مهمانپذیر بهار(ملک مجاور) می‌توان فهمید که ابتدا مهمانپذیر بهار در نخستین خیابان رشت ساخته شده و سپس ساختمان آذربانی احداث شده است. بر روی دیوار آجری «ساختمان آذربانی»، تاریخ ساخت به این شکل حک شده است «با فرمان سلطان این ساختمان در سال 1345 ساخته و به اتمام رسید» سال یاد شده، قمری است و با تبدیل آن می‌توان فهمید این بنا در سال ۱۳۰۵ خورشیدی احداث شده است.
حاج محمد علی آذربانی از نیکوکاران نام آشنای گیلان بود. وی، در سال ۱۲۹۸خورشیدی در محله چله خانه رشت متولد شد. پدرش حاج میرزا آقا آذربانی (متوفای ۱۳۵۳) نیز از خیرین نیکوکار بود. و درآمد حاصل از قنادی خود را صرف امور خیریه می‌کرد و هزینه ازدواج جوانان بی‌بضاعت را می‌پرداخت. گفته شده ایشان، شیرینی مراسم ازدواج جوانان بی‌بضاعت را رایگان از مغازه قنادی خود می‌فرستاد. پسر او یعنی حاج محمد علی، پس از تحصیلات مقدماتی در مکتب خانه محل و سپس در مدرسه نایب الصدر رشت، از سال ۱۳۱۴ خورشیدی وارد بازار رشت می‌شود و مدتی هم برای کار تجارت به بازار تهران می‌رود و بعدها در قنادی پدرش مشغول به کار می‌شود.
وی در سال ۱۳۲۲ به مکه معظمه مشرف شده و پس از بازگشت از مکه در سرای میرزا کوچک، تجارتخانه‌ای موسوم به «گیلان محصول» راه‌اندازی و کارخانه بسته بندی برخی از محصولات را نیز دایر می‌کند. آن زمان قند نبود و مردم گیلان به جای آن کشمش و خرما مصرف می‌کردند. آذربانی برای اولین بار کارگاه‌های قندسازی را در سه نقطه رشت راه اندازی کرده و در گونی‌های ۸۰کیلوئی به بازار می‌فرستاد.
نام آذربانی با تاریخ ورود نخستین ماشین به رشت نیز گره خورده است. تا پیش از ورود نخستین ماشین به رشت و راه اندازی خطوط تاکسی، مردم با درشکه جابجا می‌شدند. آذربانی چند دستگاه ماشین از تهران خریداری و آن را به عنوان تاکسی در رشت به کار می‌اندازد. محمدعلی آذربانی ۲۲ آبان ۱۳۹۳ چشم از جهان فروبست.
کوچه مجاور قنادی، بنام محمدعلی آذربانی نامگذاری شده است. انتهای کوچه، مدرسه و کتابخانه‌ای است که آذربانی وقف کرده است. روبروی ساختمانی که قنادی آذربانی بود، بنای دیگری متعلق به اوست که سال‌ها پیش به معاونت علوم پزشکی گیلان هبه شد و سال‌ها بعنوان ساختمان انتقال خون و انجمن حمایت از بیماران تالاسمی کاربری داشت. این بنا، به‌لحاظ قدمت، از قنادی هم قدیمی‌تر است. هرچند که اکنون بنا خالی و فاقد کاربری است.
قنادی آذربانی بعدها تغییر کاربری یافت و در حال حاضر چند واحد تجاری از جمله فروشگاه پلاسکو در طبقه همکف فعالیت دارد. داخل این فروشگاه، نام و یاد آذربانی ها (پدر و پسر) با نصب عکس های قدیمی ایشان بر دیوار بالای سر صندوق دار دیده می‌شود.حالا مدیریت شهری ، بنا دارد لمبه‌های چوبی آویخته شده و حلب‌های پوسیده بام طبقه دوم را که روبه خیابان است، مرمت کند تا برای عابرانی که از این مسیر عبور می‌کنند، خطری نداشته باشد.
مرمت و احیای تک بناهای بجامانده از نخستین خیابان رشت، نیاز به عزمی راسخ و بودجه کلانی است که نه در توان مدیریت شهری است و نه قانون اجازه می دهد. امید است، اداره کل میراث فرهنگی گیلان بعنوان متولی، بتواند با رایزنی بودجه بیشتری برای گیلان از وزارتخانه دریافت نماید تا بقول مدیرکل این اداره، شاهد تغییرکاربری این بناهای تاریخی به موزه و دیگر مراکز فرهنگی باشیم.
نظر شما