به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، هنر کاشیکاری و عناصر بکار رفته در تزیینات مساجد از عوامل موثر در شکوه و زیبایی معماری مساجد ایران در دوران اسلامی است که پرداختن و بررسی آن می تواند منجر به بازشناسی هویت فرهنگی این هنر شود؛ پس از ورود دین اسلام به ایران سبک جدیدی از معماری تحت عنوان معماری اسلامی در ایران شکل می گیرد و معماران مسلمان سعی کردند از اصول و اعتقادات اسلامی در آثار خود بهره بگیرند و هنری را ارائه دهند که برخاسته از اصول اعتقادی آنهاست؛ باید به این نکته توجه داشت که معماری اسلامی برگرفته از زبان قرآن است و یکی از عناصر اصلی نشان دهنده عمق غنای فرهنگ اسلامی است و نمودهای آن را می توان در مساجد مشاهده کرد. پرداختن به معماری اسلامی بدون توجه به تزئینات آن امری ناقص است .کاشیکاری یکی از تاثیرگذارترین هنرها در معماری اسلامی به شمار می رود که در هویت بخشی به عناصر و تزئینات مساجد نقش ویژه ای داشته است و با طرح ها و رنگهای ترکیبی مختلف اهداف هنر اسلامی را محقق کرده است. درباره کاشیکاری مساجد و تزئینات معماری اسلامی با «کاظم رجبعلی»، مدرس و عضو علمی مدرسه دانشجویی قرآن و عترت به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
چرا تزیینات مساجد صرفا بیانگر زیبایی ظاهری مساجد نیست، بیان کننده فضای قدسی مساجد است؛ عنصر کاشی کاری چقدر در معماری اسلامی و به ویژه مساجد تاثیرگذار است؟
معماری مساجد یک ماجرای طول و تفسیر داری است؛ مختصر به چند نکته عمومی در تقسیم بندی فضاهای معماری مساجد اشاره می کنم. آنچه به فضای معنایی و قدسی مساجد مربوط است و بیشتر به آن پرداخته می شود این است که شکل مسجد شبیه بناهای دیگر نیست و دارا بودن گنبد و مناره از ویژگی های منحصر به فرد مساجد است که به آن قداست بخشیده و از آن محافظت می کند برخی بر این باورند که مسجد باید ساده باشد اما این سخن درستی نیست چرا که مسجد باید هویت سازه ای داشته باشد وگرنه همانند بناهای خیریه ای و عام المنفعه در معرض تخریب قرار می گیرد وقتی مدیریت بنای مسجد به صورت مردمی باشد احتمال اینکه بنا دچار آسیب شود بسیار زیاد است در صورتی وقتی بنایی شخصی اداره شود ملکیت آن مهم و کمتر دچار آسیب می شود؛ در واقع نحوه مدیریت و مالکیت مساجد بر محافظت از معماری مسجد تاثیر گذار است و این نکته مهمی است که کمتر به آن دقت می کنند.
چرا معماری اسلامی و به ویژه معماری مساجد بدون تزییات آن ناقص است؟
حیاط، ایوان، رواق ، گنبد، دروازه، مناره، شبستان و حجره از جمله بخش های مهم بنای مسجد از قدیم الایام است که معماری مسجد بدون آنها ناقص به نظر می رسد همچنین می بینیم در گذشته در معماری مساجد به موضوع کنترل صدا نیز توجه شده است ؛ آنچه باید بر آن تاکید کرد این است که گنبد برای شکوه و زیبایی مسجد بکار می رود و در واقع شناسنامه مسجد است. کاربرد مناره در معماری مساجد از دوره سلجوقیان در ایران رواج پیدا کرده است و از ان زمان به شکل دوتایی بر سردر مساجد نصب می شده است نمونه این گونه معماری را می توان در مسجد امیر چخماق یزد مشاهده نمود. بنای مساجد باید به شکلی طراحی شود که به مخاطب آرامش دهد چرا که مسجد محل جدل نیست و کارهایی در آن مستحب و واجب است باید انجام شود، در روایت هم داریم که مومن در مسجد مثل ماهی در دریا است که امکان سکون و آرامش را برای او فراهم می کند.
خطوط به کار رفته در معماری مساجد و تزییناتی مثل گل و مرغ به عنوان عناصر هویت بخش از چه زمانی وارد زیبایی بصری مساجد شدند؟
در سبک معماری اسلامی مساجد در دوره های صفوی، اموی، عباسی و سلجوقی آنچه بطور مشخص اینها را از یکدیگر متمایز می کند، نوع مصالح و شکل تزئینات آنهاست و در طراحی آنها آنچه مهم است بکارگیری گنبد و بارگاه است مثلا در دوره صفوی انچه در معماری مساجد حایز اهمیت است گچ بری بکار رفته در مسجد است که نمونه آن را می توان در مسجد جامع اصفهان مشاهده کرد. در همین دوره صفوی کاشی کاری مساجد از اهمیت بالایی برخوردار است بطوری که کاشیکاری مشخصه تزئینات مساجد این دوره است و یکی از شاهکارهای معماری مساجد در دوران صفوی مسجد شیخ لطف الله است که می توان به آن اشاره کرد.
نظر شما