پنجم آذر واقعه‏‌ای مهم در تاریخ مبارزات گرگان

خبرگزاری شبستان- استان گلستان،

مبارزات سیاسی علیه حکومت محمدرضا پهلوی در منطقه‌ی گرگان و دشت تا آبان 1356 به طور غیرعلنی و به صورت ایجاد مجامع و تشکیلات با رنگ و بوی مذهبی ادامه داشت و انقلابیون گرگان در بالا بردن آگاهی عمومی از وضعیت موجود کشور و نیز همگامی با مخالفان سایر نقاط کشور تلاش می‌کردند.

در این زمان، روند مبارزات وارد مرحله جدیدی شد و مبارزان برای حمایت و اتحاد با دیگر مخالفان رژیم، سیری صعودی به روند مبارزات بخشیدند.

یکی از مهمترین و ماندگارترین اتفاقات مرتبط با تاریخ انقلاب اسلامی منطقه استرآباد در 5 آذر سال 1357 رقم خورد و ایستادگی و قیام مردم گرگان به سند افتخار ساکنان این منطقه مبدل گشت.

با آن که قیام خونین 5 آذر گرگان یکی از مهمترین روزهای مبارزات تاریخ انقلاب اسلامی ایران است و در آن روز مشابه چنین رویدادی در هیچ یک از شهرهای ایران اتفاق نیفتاد اما این واقعه در تاریخ انقلاب فراموش شد تا حدی که پژوهشگران تاریخ معاصر با آن بیگانه‌اند و مورد غفلت نهادهای پژوهشی کشور نیز قرار گرفت.

تنها منبع منتشرشده در این زمینه کتاب «حماسه 5 آذر سال 55 گرگان» به قلم غلامرضا خارکوهی، تاریخ نگار گرگانی است که با استناد به اسناد شهربانی، ساواک، دادگستری، بیمارستان و ژاندارمری، توسط بنیاد شهید انقلاب اسلامی منتشر شده است.

تلاقی این رخداد انقلابی با تحصن ۶۰ روزه اهالی رسانه و مطبوعات کشور در پاییز ۱۳۵۷ صدای اعتراض مردم گرگان را به گوش مردم کشور نرساند و این قیام بزرگ، در لابه لای صفحات تاریخ انقلاب گم شد.

چرایی شکل گیری قیام 5 آذر

جرقه قیام 5 آذر مردم گرگان نه در این منطقه بلکه هفت روز قبل در مشهد زده شد. ماموران ستمشاهی در ۲۹ آبان ۱۳۵۷ با حمله مسلحانه به حرم مطهر امام رضا(ع) بی‌حرمتی کردند که این حادثه قلب مراجع و مردم ایران را جریحه‌دار کرد و خشم مردم گرگان را نیز برانگیخت.

به دنبال این جنایت، امام خمینی(ره) طی پیامی یک‌شنبه پنجم آذر سال ۱۳۵۷ مصادف با هفتمین روز واقعه مشهد را عزای عمومی اعلام کرده و از مردم خواست تا با هر وسیله ممکن برای سقوط حکومت جبار شاهنشاهی پهلوی قیام کنند.

مردم گرگان که از حمله مأموران رژیم به حرم مطهر حضرت امام رضا بسیار متأسف بودند با شنیدن پیام امام، برای اعتراض به این جنایت بزرگ طاغوت مهیا شدند و باوجود خفقان حاکم بر جامعه، این پیام کمتر از ۴۸ ساعت از پاریس به گرگان رسید و دریای بیکران انسان‌های آگاه و عاشق اسلام را به تلاطم درآورد.

در هفتمین روز این حادثه مرد و زن، کوچک و بزرگ گرگان و شهر و روستاهای اطراف، همگی با اتحاد و یکدلی در برابر حکومت پهلوی ایستادند و بدون هراس از تفنگ و تانک تا پای شهادت پیش رفتند.

در صبح روز 5 آذر سال 57 ده ها هزار نفر از مردم گرگان و شهرها و روستاهای اطراف در کنار مرقد امامزاده عبدالله(ع) گرد هم آمدند و با شعار الله اکبر، قبر امام هشتم گلوله باران شده – روز و شب شیعیان شام غریبان شده و مرگ بر شاه فریاد اعتراض خود را به گوش ماموران حکومتی رساندند.

با افزایش جمعیت، موج مردمی به سمت میدان شهرداری به راه افتاد و فریاد شعار مردم معترض عمال پهلوی را عصبانی و نگران کرد که با سرعت گرفتن حرکت راهپیمایان، ماموران شاه به سوی مردم بی گناه تیراندازی کردند و در همان ابتدای حرکت، عده زیادی را شهید و مجروح نمودند.

آن روز ماموران هر کجا مردم بی دفاع را می یافتند به گلوله می بستند، حتی به آمبولانس ها هم رحم نکردند تا مانع انتقال مجروحان به بیمارستان شوند.

ماموران رژیم سفاک پهلوی بر خلاف قوانین بین المللی بیمارستان پهلوی (5 آذر فعلی گرگان) را نیز به گلوله بستند تا عقده های خود را بر سر مردم آرمان خواه و استکبارستیز گرگان خالی کنند.

در آن روز ماموران رژیم شاه حدود 8 هزار گلوله برای سرکوب مردم شلیک کردند، که حدود 200 نفر زخمی شدند و 14 نفر نیز به شهادت رسیدند.

در میان شهدا زن و مرد، پیر، جوان، نوجوان، دانش آموز، معلم، روحانی، بازاری، کشاورز و کاسب مشاهده می شود.

ماموران شاه در كوچه‌ها و خيابان های گرگان هر كجا مردم بي‌دفاع حتی افرادی که ارتباطی با مراسم آن روز نداشتند را مي‌يافتند به گلوله مي‌بستند اما مقاومت و سرسختي انقلابيون گرگان بدون توجه به آتش و گلوگه ماموران پهلوی ادامه داشت.

سید اسماعیل حسینی، احمد سبطی، سیدنظام‌الدین نبوی، حسین مقصودلو، سیدجعفر علاالدین، چنگیز امیر لطیفی، عباس خالداران، ابوالحسن هادی، حجت الله عباسی، فرامرز ویزواری، حسینعلی نصیری، حسین محبی‌راد و بانوان شهیده صدیقه پروانه و نرگس قصابان شهدای قیام پنجم آذر مردم گرگان هستند.

ضرورت تبیین و معرفی این واقع انقلابی بزرگ تا جایی اهمیت دارد که رهبر معظم انقلاب اسلامی در ۱۵ آذرماه سال ۱۳۹۵ در دیدار با اعضای شورای سیاستگذاری اجلاسیه ۴ هزار شهید استان گلستان، بر معرفی و شناساندن قیام پنج آذر گرگان به نسل جوان تاکید کردند و فرمودند: «جوان‌های گرگانی می‌دانند پنجم آذر چه اتفاقی افتاده؟ این خیلی مهم است [که] بدانند روز پنجم آذر چه اتفاقی افتاده که در تاریخ ثبت شده؛ یعنی این مهم است. اینکه جوان‌ها تاریخ خودشان را، گذشته خودشان را و در واقع شناسنامه انقلابی خودشان را بدانند، خیلی مهم است. این را باید سعی کنید، حتی‌المقدور انجام بدهید. البته این مهم احتیاج دارد به کار؛ یعنی کار ساده‌ای نیست».

ایشان فرمودند: «مسئله پنجم آذر روز مهمی در قضایای گرگان است. مردم در گرگان، قضایای حمله‌ به حرم امام رضا (ع) را شنیدند و به‌طور خودجوش به حرکت درآمدند؛ نه کسی دعوت کرد، نه کسی پذیرایی کرد، آمدند وسط میدان که خب به آنها حمله شد».

پس از سالها تلاش و پیگیری در مجامع مختلف کشور، قیام پنجم آذر گرگان در جلسه مورخ دوم شهریور 1395 به عنوان سالروز قیام مردم گرگان در شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور رئیس جمهور ثبت ملی شد.