به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، نشست «روش شناسی آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی در تفسیر آیات مهدویت» از سلسله نشست های مهدویت و انتظار در اندیشه آن مرجع فقید شیعی، یکشنبه، 13 آذرماه در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.
بنابراین گزارش، حجت الاسلام والمسلمین «محمدرضا فوادیان»، دبیر علمی اندیشکده مهدویت و کارشناس و پژوهشگر مهدوی در این نشست به طرح بحث پرداخت که مشروح آن در ادامه می آید:
ائمه(ع) از همان آغاز در کنار ترویج و تبیین مسائل اسلامی، در تبیین مهدویت با بهره گیری از قرآن نیز کوشیدند تا شیعیان از این مسئله غافل نباشند. آنان با طرح و تبيين موضوع امام دوازدهم(عج) از منظر قرآن علاوه بر تقويت اين باور، نظام فکري شيعه را به تدريج بارور کردند. علما نیز پیرو ائمه(ع) در این مسیر بوده اند چنان که آیت الله العظمی صافی گلپایگانی چنین بود.
در قرآن کریم، آیاتی پیرامون امام زمان(عج) وجود دارد؛ آیت‌الله العظمی صافی در این باره می نویسد: «موضوع ظهور مصلح آخرالزمان از زمان‌های آسمانی بسیار دور و کهن، در زمان انبیا و حتی مکتب‌ها و مذاهب دیگر مطرح بوده است و کتاب‌های آسمانی مثل تورات و انجیل و زبور به آن بشارت داده‌اند و قرآن کریم، این یگانه سند باقی وحی و برهان حقانیت همة پیغمبران خدا و حجت خاتمیت دین اسلام، نیز در آیات متعدد، جامعة بشریت را به آن نوید داده و در انتظار آن آیندة پاک و پر از نور، علم، آگاهی، بیداری و عدل و قسط قرار داده است.»
چرا نام امام مهدی(عج) در قرآن نیامده است؟!
ایشان معتقد است «در قرآن شریف، آیات متعددى به مهدویت تفسیر و تأویل شده است»، علم تفسیر معارف ظاهری را بیان می‌کند و معارف باطنی را علم تأویل بیان می کند. برخی از ایشان پرسیده اند: چرا نام امام زمان (ع) و نيز نام هيچيك از امامانى كه ما آنها را اينقدر ارج مىنهيم، مستقيم در قرآن نيامده است؟
جواب این است که مسأله امام مهدى(عج) از مسائلى است كه در عصر حضرت رسول(ص) و قبل از آن حضرت(ص) در بين اهل كتاب معروف بوده است و تصريح به خصوص آن در قرآن لزوم نداشته است و به علامات و جهات ديگر- كه لازم بوده- اشاره شده است، مثل آيه: «وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِى الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يرِثُهَا عِبَادِى الصَّالِحُونَ» و آيات متعدد ديگر.
به علاوه در قرآن مجيد چنانكه گفته اند گاه بعضى آيات، لفظش عام و مصداق يا مراد از آن خاص است، مثل اين آيه: «أَفَمَن يهْدِى إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يتَّبَعَ أَمَّن لَّا يهِدِّى إِلَّا أَن يهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيفَ تَحْكُمُونَ»؛ مصداق براى من يهدى الى الحق غير از اميرالمؤمنين و ائمه تا حضرت مهدى عليهمالسلام نيست.
آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره) با روش های متنوع رایج در عرصه تفسیر، به شرح و تفسیر آیات مهدویت در آثار خود پرداخته که مهم ترین آنها عبارت است از روش تفسیر قرآن به قرآن؛ نمونه روشن این روش در احادیث تفسیری مهدویت، روایت امام صادق(ع) است که برای تفسیر آیه «وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا» با استناد به آیه «أَن یُحْشَرَ الناسُ ضحیً» ثابت نمودند مقصود از نور خورشید در این آیه، نور قیام امام عصر(عج) است که به گرد آمدن مردم در روزی نورانی اشاره دارد.
ایشان در بیان اصالت مهدویت از جهت ابتناى آن بر آیات قرآن كریم می نویسد: «در قرآن مجید آیات متعدّدى است كه دلالت دارند بر پیروزى، فلاح حزب‌الله و غلبه سپاه خدا. مانند این آیات: «فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ»؛ «همانا حزب خدا پیروزمند است»؛ «أ َلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ «همانا حزب خدا رستگار است» و «وَإِنَّ جُندَنا لَهُمُ الْغالِبُونَ»؛ «همانا سپاه ما پیروزند».
علاوه بر این، آیت الله العظمی صافی در آثار خود، علاوه بر استفاده از آیات قرآن، از روایات به عنوان یکی دیگر از روش های تفسیری، استفاده کرده و برای توضیح بیشتر و فهم واضح‌تر مطالب، نگاه ویژه و جامعی به این مسئله داشته است. ایشان بعد از ذکر چند آیه مهدوی می نویسد: «برحسب معتبرترين مدارك و تفاسير و احاديث، به تحول بىسابقه و بىنظير و انقلابى كه به رهبرى و قيام حضرت مهدى اهل بيت(ع) و امام منتظر و موعود(عج) انجام خواهد گرفت، تفسير شده است.»
روش تفسیری کتاب مقدس
آیت الله صافی به جهت رابطه بینامتنی و تشابه آیه 105 سوره مبارکه انبیاء با کتاب عهدین درصدد تفسیری بدیع از این آیه مهدوی است. آیه شریفه این است: «وَلَقَدْ کَتَبنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» كه مفاد ظاهر آن این است كه: «و هرآینه ما در زبور بعد از ذكر نوشتیم كه البته بندگان صالح من وارث زمین می‌گردند».
علی‌رغم تحریفات متعدد، تورات و انجیل فعلى هم كه در دست یهود و نصارى است، حاوى بشارات متعدد به ظهور اسلام و حضرت رسول خاتم(ص) و ائمه طاهرین(ع) است كه علماى بزرگ تورات و انجیل‌شناس، این موارد را در كتاب‌هایى كه به زبان فارسى و عربى و غیره نوشته‌اند، استخراج كرده و در تألیفات خود نوشته‌اند.
از روش شناسی آیت‌الله صافی در تفسیر آیات مهدوی برمی آید که مسلمان همیشه به سوى آینده مى نگرد و هر وضعى كه موجود باشد، اگرچه نسبتاً خوب و عادلانه باشد، او را قانع نمى كند، آن را نهایت كار و پایان راه نمى شمارد، و اگر هم ظالمانه و غیر اسلامى باشد، در هر صورت و شرایطى، مسلمان ناامید نمى شود و وظیفه دارد كه ظلم و فساد و تجاوز و جهل و خودكامگى و استضعاف را محكوم سازد و براى حصول هدف هاى اسلام، كوشش و تلاش بیشتر نماید تا به سهم خود به اسلام عزیز و به نوع بشر و جوامع متحیر و سرگردان و مضطرب خدمتى انجام دهد. و نشستن و تسلیم بودن و كناره گیرى كردن و تماشاگر صحنه هاى تباهى و فساد و فقر و انحطاط اخلاقى شدن، هرگز در اسلام جایز نیست، و بر مسلمان منتظر و مؤمن و متعهد روا نمى باشد و با انتظار ظهور حضرت ولى عصر- ارواح العالمین له الفداء- و فلسفه انتظار موافقت ندارد.
گفتنی است، در انتهای این نشست مباحث مطرح شده از سوی ناقدان حاضر به بحث و بررسی گذاشته و پیشنهاداتی برای ارتقای مسئله ارائه شد.
نظر شما