احکام فقیه جامع شرایط در زمان غیبت واجب الاطاعه هستند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در استان فارس، حجت الاسلام ابراهیم کلانتری، در جلسه بیست و یکمین نشست از سلسله مباحث با موضوع «ولایت فقیه» که در حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) برگزار شد، ضمن تسلیت سالروز شهادت حضرت صدیقه کبری (س) و اربعین شهدای آستان مقدس حضرت شاهچراغ (ع)‌ به تبیین دموضوع ولایت مطلقه و جاودانگی اسلام و همچنین ولایت مطلقه برای غیر معصومان پرداخت و گفت: در متون روایی چنین آمده است: «حلالُ محمد(ص) حلالُ ابداً اِلی یوم القیامة و حرامُه حرامٌ اَبداً اِلی یوم القیامة» و زراره می گويد که از امام صادق (ع) راجع به حلال و حرام پرسيدم فرمودند: «حلال محمد (ص) هميشه تا روز قيامت حلالست و حرامش هميشه تا روز قيامت حرام است.»

تولیت حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) ادامه داد: این روایت را مرحوم محمدبن یعقوب کلینی در جلد یک کتاب «الکافی» مطرح می کند و این موضوع دائما در متون فقهی و روایی تکرار می شود و چیزی نیست که بتوان در آن شک کرد.

وی اضافه کرد: در عرصه حکومت داری اسلامی بعضی اوقات امکان دارد یک حلال، حرام اعلام شود و یا برعکس یک حرام، حلال اعلام شود اما طبق حکم مرحوم آیت الله میرزای شیرازی، «الیوم استعمال تنباکو و توتون بِأَیِ نحوٍ کان در حکم محاربه با امام زمان علیه‌السلام است» و طبق این حکم حلال خداوند، حرام اعلام شد.

حجت الاسلام کلانتری تاکید کرد: حکم اولیه استعمال توتون و تنباکو در شریعت اسلام قطعاً حلال است البته بجز در مواردی که ضرر معتنابه داشته باشد، آنجا به حکم ثانویه حرام اعلام می شود و حکم اولیه استعمال توتون و تنباکو را پیش از مرحوم میرزای شیرازی فقهای بسیار گفته و روایات را نقل کرده بودند و این حکم حلیت، حکم صریح اسلام بود اما در ادامه، یک مرتبه حکم استعمال آن، یکی از حرام های شدید در حد محاربه با امام زمان (عج) می شود.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به ابهام و پرسشی که اینجا مطرح می شود، اظهار کرد: در حالی که مطلقه بودن ولایت، به فقیه این امکان را می دهد که حلال و یا حرامی را تعطیل کند آیا میان 2 باور ولایت مطلقه و جاودانگی اسلام تضادی روی نخواهد داد؟  جوابی که به این سئوال می توانیم.

وی در خصوص مفاهیم و نتایج چهارگانه «مطلقه» در مبحث ولایت فقیه گفت: اولین مفهوم این است که همان اختیارات حاکمیتی که اسلام برای پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) قرار داده است همان اختیارات را نیز برای فقیه جامع شرایط در عصر غیبت قرار داده است.

حجت الاسلام کلانتری ادامه داد: اختیارات حاکمیتی پیامبر(ص)، امام معصوم(ع)، مالک اشتر و ولی فقیه جامع شرایط هیچ تفاوتی ندارند و مسئولیت حاکمیت یک سلسله اختیارات می خواهد و نمی شود گفت در زمانی این اختیارات بیشتر بوده و بعد به مرور زمان کمتر شده است، در این صورت این دیگر اسمش حاکمیت نیست.

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی در توضیح دومین مفهومی که از مطلقه بودن، احصاء می شود هم گفت: آنگاه که در مرحله اجرای احکام الهی در متن جامعه، تزاحمی رخ دهد یعنی امکان اجرای همزمان 2 حکم الهی وجود نداشته باشد، فقیه جامع شرایط حکم الهی اهم را بر حکم الهی مهم مقدم می کند و حکم مرحوم میرزای شیرازی به همین نحو بود، یعنی 2 حکم الهی در مرحله اجرا و اقدام روبروی هم قرار گرفتند.

وی ادامه داد: اگر حلیت توتون و تنباکو باقی می ماند سلطه کفار بر کشور اسلامی رخ می داد که حرام بود و در آنجا موقتا حکم حلیت را برداشتند و حکم حرمت را اجرا کردند تا سلطه کفار بر کشور اسلامی به وجود نیاید زیرا رخداد سلطه مهمتر از استعمال توتون و تنباکو است و اگر سلطه کفار بر یک کشور اسلامی شکل بگیرد به این راحتی نمی شود این سلطه را برداشت و این در دنیای معاصر به ویژه در جریان انقلاب اسلامی به وفور دیده شد.

حجت الاسلام کلانتری تصریح کرد: سومین مفهوم که از مطلقه بودن، احصاء می شود، این است که فقیه جامع شرایط که مسئولیت اداره جامعه اسلامی را بر عهده دارد نسبت به اجرای شریعت اسلامی در متن جامعه اقدام می کند، حاکم اسلامی موظف است دستورالعمل های اجتماعی اسلام را مو به مو در متن جامعه اسلامی به اجرا بگذارد و یکی از فلسفه های حکومت اسلامی همین مورد است و یکی از فلسفه های اصلی امامت این است که نظام اجتماعی جامعه مسلمین بر وفق دستورالعمل های اسلام شکل بگیرد و پیش برود.

وی در توضیح چهارمین مفهومی که از مطلقه بودن، احصاء می شود هم گفت: فقیه جامع شرایط در مسایل و موضوعات جدید اجتماعی یعنی حوادث واقعه به استنباط و ابلاغ و اجرای احکام الهی اقدام می کند.

حجت الاسلام کلانتری تاکید کرد: با دقت در موارد چهارگانه بالا، متوجه می شویم که داشتن اختیارات حکومتی، یا تقدیم حکم الهی اهم بر حکم الهی مهم، یا اجرای شریعت در جامعه اسلامی و یا استنباط و اجرای احکام الهی در موضوعات جدید اجتماعی، هیچکدام به معنای تغییر احکام الهی نیست و در موارد فوق، فقیه جامع شرایط هیچ حکم حلالی را حرام و یا حکم حرامی را حلال نکرده بلکه صرفا در مرحله اجرای احکام الهی با رعایت مصالح افزون تر حکمی بر حکم دیگر مقدم شده است.

تولیت حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) افزود: فقیه جامع شرایط آنجا که حاکمیت را بر عهده می گیرد خود رأساً هیچ دخالتی در محدوده تشریع و جعل احکام دینی ندارد، آنچه در اختیار اوست، اجرای قوانین الهی است و در اجرای قوانین الهی آنجا که هیچ تزاحمی میان احکام به وجود نمی آید همگی به اجرا گذشته می شوند، اما آنجا که تزاحمی بین احکام بروز کندبا لحاظ مصالح اسلام، نظام اسلامی و یا جامعه اسلامی حکم مهمتر مقدم شده و به اجرا گذاشته می شود و حکم دیگر موقتا تعطیل می شود و البته پس از رفع تزاحم، حکم تعطیل شده بلافاصله به اجرا گذاشته می شود.

وی اضافه کرد: آیت الله میرزای شیرازی شرایط خاص را با دقت کارشناسی کرد و در حقیقت حکم الهی را کشف کرد که حکم الهی توتون و تنباکو آنجایی که موجب سلطه کفار بر جامعه اسلامی شود از اول تا روز قیامت حرام است و از اول تا روز قیامت در حکم محاربه با رسول الله است.

حجت الاسلام کلانتری تاکید کرد: مثال دیگر، بازی شطرنج است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی خیلی بر روی آن بحث شد و در رساله های عملیه دائما می خواندیم که شطرنج حرام است اما بعد از پیروزی انقلاب، فدراسیون شطرنج ایجاد شد و شطرنج بازان ایران به مسابقات بین المللی اعزام می شوند.

وی ادامه داد: بعضی از علمای قم به حضرت امام (ره) نامه نوشتند که چرا شطرنج را حلال اعلام می کنید، شطرنج که از اول حرام بوده است مگر می شود حلال شده باشد، در مورد آن روایت هم داریم و شما حکم الهی را جابجا می کنید و پاسخ امام خمینی (ره) این بود آن شطرنجی که به عنوان قمار باشد برای همیشه حرام است و منظور من آن شطرنج نیست اما شطرنجی که ورزش ذهن است از اول تا روز قیامت خلال بوده است.

حجت الاسلام کلانتری در ادامه به بررسی پرسشی برخی پیرامون ولایت مطلقه برای غیر معصومان پرداخت و گفت: عده ای مطرح می کنند که تردیدی نیست که فقیهان جامع شرایط با اینکه در شناخت دین خدا و تقوا و عدالت سرآمد روزگار خود هستند امما در شمار معصومان (ع) قرار ندارند و ممکن است گرفتار خطا شوند.

وی افزود: اندیشمندان و متفکران بزرگ اسلامی که ولایت مطلقه فقیه جامع شرایط را در عصر غیبت تبیین و به آن معتقد شده اند به اختیارات خاص پیامبر گرامی (ص) و امامان معصوم (ع) که برآمده از شان عصمت آن حضرات است نیز توجه کرده اند و آن ولایت مطلقه با این ولایت مطلقه فرق دارد و امام (ره) فرمودند: « ولايت ‌مطلقه مفوّضه به نبی اسلام (ص)» که یک نوع ولایت است و ولایت فقیه جامع شرایط در عصر غیبت یک ذره از آن است و آن ولایت شامل ولایت بر تکوین، ولایت بر تشریع، ولایت انسان کامل و ولایت معنوی بود ولی این ولایت به تعبیر خود امام (ره) یک شعبه و شاخه کوچکی از آن ولایت است.

حجت الاسلام کلانتری اضافه کرد: قلمرو ولایت مطلقه فقیه صرفا امور اجتماعی است یعنی اموری که به اداره جامعه مرتبط است و بی توجهی به آنها به بروز هرج و مرج و نابسامانی در جامعه و تعطیلی احکام اجتماعی اسلام می انجامد اما اختیارات خاصی که پیامبر گرامی (ص) و امامان معصوم (ع) از جهت عصمت و نبوت و امامت داشته اند هرگز به فقیه جامع شرایط منتقل نمی شود و در قلمرو ولایت وی قرار نمی گیرد.

تولیت این حرم مطهر گفت: حضرت امام خمینی (قدس سره) با اینکه بر ولایت مطلقه فقیه تاکید می ورزند و چنین می گویند: «اِنّ للفقیهِ جمیعُ ما للأمامِ (ع)»  یعنی همه اختیارات حکومتی امام معصوم (ع) برای فقیه جامع شرایط نیز وجود دارد، بر این نکته نیز تاکید دارند که اختیارات خاصی که برای امام معصوم (ع) اثبات شده ولو اینکه در حوزه حکومت باشد چنین اختیاراتی در قلمرو ولایت فقیه قرار نمی گیرد.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به برخی از نمونه ها اشاره کرد و گفت: برخی از فقیهان بزرگ به پاره ای از این اختیارات خاص توجه نموده و پیرامون آنها به بحث پرداخته اند و فقیه بزرگوار شیخ محمد حسن نجفی در اثر گرانسنگ خود «جواهر الکلام» آنگاه که پیرامون جهاد ابتدایی به بحث می پردازد، روایات متعددی به همراه دیدگاه چند تن از فقیهان بزرگ را مبنی بر لزوم اذن امام معصوم (ع) در این نوع جهاد آورده است و در نگاه این فقیهان در عصر غیبت، جهاد ابتدایی به علت عدم دسترسی به امام معصوم (ع) منتفی و از قلمرو ولایت فقیه خارج است.

وی ادامه داد: جهاد به 2 دسته جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی تقسیم شده است و جهاد دفاعی آن است که وقتی دشمن حمله کرد ما دفاع کنیم، که هم در عصر غیبت و هم در عصر حضور واجب است.

حجت الاسلام کلانتری اضافه کرد: جهاد ابتدایی یعنی این که مسلمان ها به دلیل اینکه فرعون ها و نمرودهایی بر بعضی کشورها حاکم هستند که اجازه نمی دهند مردمانشان از این حصار کفر و شرک بیرون بیایند به سمت این کشورها برای رساندن پیام اسلام لشکرکشی می کنند تا حصار کفر را بشکنند و مردم را آزاد کنند و باید توجه کرد جنگی از طرف مقابل انجام نگرفته است و مسلمین اراده می کنند که حصار شرک را بشکنند و سیطره کفر را بر مردم پایان دهند، به این جهاد، جهاد ابتدایی می گویند.

وی با اشاره به دومین نمونه تقدم اراده و خواست پیامبر اکرم (ص) بر اراده و خواست مومنین گفت: در آیه ۶ سوره احزاب می خوانیم «النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»، یعنی پیامبر نسبت به مومنان از خودشان سزاوارتر است و براساس همین اختیار، دستور پیامبر اکرم (ص) بر ازدواج 2 شخص معین، یا طلاق و جدا شدن 2 شخص معین و یا امر به کار معین در حوزه شخصی مومنان، واجب الاطاعه است حتی اگر میل و اراده اشخاص بر خلاف آن باشد و چنین ولایتی انحصار به شخص پیامبر (ص) دارد و قطعاً به فقیه منتقل نمی شود.

تولیت حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) در توضیح نمونه سوم گفت: وجوب نماز عیدین یعنی عید فطر و عید قربان نیز مشروط به حضور امام معصوم (ع) است و در عصر غیبت امام معصوم (ع) حتی با وجود فقیه جامع شرایط، مستحب است.

وی ادامه داد: امام خمینی (قدس سره) نماز عیدین را با حضور امام معصوم (ع) واجب و در عصر غیبت مستحب دانسته اند و با این وجود در کتاب «تحریر الوسیله» در نحوه اقامه نماز عیدین در عصر غیبت چنین می گویند: «احتیاط این است که در عصر غیبت نماز عیدین به صورت فرادا خوانده شود و بجا آوردن آن به جماعت به قصد رجاء نه به قصد ورود اشکالی ندارد».

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی تصریح کرد: بر این اساس، اختیارات خاص پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) که برآمده از مقام عصمت آنان است حتی اگر در حوزه امور اجتماعی باشد به فقیه جامع شرایطی که عهده دار امر ولایت در عصر غیبت می باشد، منتقل نخواهد شد و با این وجود در همان حوزه ای که فقیه جامع شرایط از ولایت برخوردار است، عدم عصمت و احتمال خطا نمی تواند مانع از عمومیت و مطلقه بودن ولایت وی باشد، زیرا بسته بودن دست حاکم الهی و یا مقید ساختن ولایت به احکام فرعیه اولیه و یا ثانویه به بروز بن بست های متعدد و هرج و مرج در امور جامعه مسلمین منجر می شود که به هیچ وجه با فلسفه تشریع اصل ولایت در اسلام سازگار نیست.

وی افزود: باید توجه داشت که مکانیزم مشورت با کارشناسان خبره دینی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، که آیات و روایات فراوانی حاکمان اسلامی را بدان توصیه کرده اند ضریب احتمال خطا را در این حوزه به حداقل می رساند و با این مکانیزم احتمال خطا چنان ناچیز است که در عرف عقلای عالم بدان توجهی نمی شود.

حجت الاسلام کلانتری تاکید کرد: در حقیقت دستورالعمل ها و احکامی که توسط فقیه جامع شرایط تصویب و ابلاغ می شود از آن جهت که در غیاب امام معصوم (ع) بر مبنای کتاب و سنت و عقل استنباط و توسط ولی مشروع الهی ابلاغ می شوند، حجت های الهی بر امت شمرده شده و واجب الاطاعه هستند.