راغب و قره باغی؛ استوانه های موسیقی گیلان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان، علی پورحسن شب گذشته(۲۰ آذر) در نشستی تحت عنوان «درنگی بر موسیقی حماسی» که به همت حوزه هنری گیلان با نگاهی به آثار «اسفندیار قره باغی» و «احمدعلی راغب» برگزار شد، اظهار کرد: تمام هستی بر مدار موسیقی ساخته شده و  هارمونی که در نظم جهان و منظومه شمسی است، خود نشان می‌دهد که موسیقی در این حرکت جریان دارد.

این پژوهشگر و مدیر واحد شعر و موسیقی صدا و سیمای مرکز گیلان گفت: ما در ایران همیشه موسیقی داشتیم و موسیقی فراز و فرودهای خاص خودش را در این سرزمین داشته است.

وی تصریح کرد: موسیقی در سال‌ها و در دوره حکمران‌های مختلف همیشه فراز و فرودهایی داشته، به نحوی که در بعضی زمان‌ها به اوج رسیده است، چون گاهی شعر و موسیقی درباری اوج می‌گرفت و در دوره‌هایی مانند حمله مغول‌ها چونکه اهل موسیقی نبودند، تمام موسیقی‌ها را از بین بردند و دوباره در دوره صفویه به شکل دیگری رواج پیدا کرد.

پورحسن در خصوص موسیقی حماسی نیز بیان کرد: اصل این موسیقی برای ایجاد روحیه سلحشوری، تهیج نظامیان و تقویت روحیه و آماده سازی و مردم نظامی و غیر نظامی بوده است.

وی با اشاره به اینکه موسیقی مارش از قرن 17 پی ریزی شد و ابتدا ساز کوبه‌ای برای این نوع موسیقی حماسی استفاده می‌شد، افزود: بعدها سازهای بادی را نیز به آن اضافه کردند، چرا که این ظرفیت وجود داشته که به سازها در بعضی‌ها تغییر هویت بدهند.

پورحسن اضافه کرد: برای مثال بعدها ساز نی را که یک ساز تک نوازی و اندوه نوازی است را در کار حماسی استفاده کردند و جواب هم داد.

وی در ادامه در خصوص کارهایی که «احمدعلی راغب» در گیلان انجام داده است اذعان کرد: مادر راغب، قفقازی و از کودکی اهل موسیقی و پیانو بود، از قفقاز به ایران آمد و راغب در ایران متولد شد و در خانه آموزش موسیقی را از مادرش آموخت.

پورحسن گفت: راغب هنرمند اهل ذوقی بود، از انزلی به رشت می‌آید و مدتی در رشت فقط به عنوان نوازنده همکاری می‌کرد و اگر قطعاتی هم در گیلان ساخته و ضبط شده به عنوان نوازنده بوده و به عنوان آهنگساز کار خاصی در گیلان انجام نداده است.

وی با بیان اینکه ساز اصلی راغب تار، سه تار  و عود بود افزود: اما تک‌نوازی های زیادی در رشت داشت، خیلی از گوشه‌ها را کار کرده و خودش ساخته و در گیلان ضبط شده، اما به عنوان تک نوازی، بود.

وی با اشاره به اینکه احمدعلی راغب و اسفندیار قره باغی متولد سال‌های 22 و 23 هستند، و هر دو در سال 48 به تهران رفتند اظهار کرد: تا سال 56 که انقلاب اسلامی شد، فرصت خیلی خوبی بود هر دو بتوانند از بزرگانی مانند «سرخوش» و «همایون خرم» و... استفاده کرده و خیلی خوب خودشان را پیدا کنند.

پور حسن به نوازندگی در ارکستر ملی، تجربه در کارهای موسیقی فرهنگ عامه و آشنایی با بزرگان موسیقی توسط راغب اشاره و خاطر نشان کرد: خصوصا بعد از انقلاب این رفاقت و همنشینی‌ها باعث شد، سطح راغب از سطح استان گیلان بالاتر رود، یعنی اگر آن موقع استانی فکر می‌کرد، توانست قوی‌تر فکر کند و بن مایه خوبی در کارهایش شد.

وی در ادامه راغب را معروف به مرد هزار آهنگ توصیف کرد و افزود: در زمان انقلاب نگاه خاص به موسیقی حاکم بود و فکر می‌کردند، موسیقی حرام است چرا که آلات موسیقی را آلات لهو و لهب می‌دانستند که نباید به هیچ وجه استفاده شود و کسی که این ابزار را با خود داشت، می‌گرفتند و آلت موسیقی اش را توقیف می‌کردند.

پورحسن ادامه داد: از آنجایی که در سال 56 راغب از ارکستر ملی بخاطر کشتار مردم در میدان ژاله استعفا داده بود، سبغه مذهبی و انقلابی داشت و این شد که توانستند بعد از انقلاب او را به عنوان آهنگساز بپذیرند و او در این فضا کار کرد.

وی با بیان اینکه ما بعد از انقلاب جنگ را شاهد بودیم تقریبا هیچ کار موسیقی خاصی در این عرصه در این بازه زمانی نداشتیم، بیان کرد: در موسیقی بسیار ضعیف بودیم و کسی مثل راغب کار خلاقانه‌ای در آن دوره کرد و تمام کارهایش را که نگاه می‌کنیم از همان «آمریکا، آمریکا مرگ به نیرگ تو»، «جنگ جنگ تا پیروزی» و حتی در کارهای عاطفی و احساسی مثل «ای مجاهد شهید مطهر»، «راه رجا بسته نیست گرچه رجایی برفت» که برای شهیدان بهشتی، مطهری، رجایی و... ساخته شد، کارهای برجسته‌ای بودند که مردم با این آهنگ‌ها زندگی می‌کردند.

پورحسن با تاکید بر اینکه راغب کاملا بلد بود که چگونه بر احساسات مردم تاثیر گذار باشد، گفت: متاسفانه در کارهای جدید علی رغم کثرتی که در تولید موسیقی وجود دارد و تکنولوژی‌هایی که در ضبط، تدوین، میکس و... اضافه شده اما کارهای موسیقی آن کیفیت گذشته را که در زمان جنگ و انقلاب داشتند، اکنون ندارد و باید آسیب شناسی کرد.

وی در خصوص اسفندیار قره باغی نیز گفت: خواندن 800 ترانه، موضوع ساده ای نیست، خواننده باید با شعر زندگی کند، حفظ شعر و ارتباط با آن برای دریافت حس مناسب که بتواند آن شعر را بخواند، بسیار اهمیت دارد.

پورحسن نکته حائز اهمیت در مورد قره باغی را تعهد به آنچه که انجام داده، عنوان کرد و افزود: وقتی به او گفتند چرا آمریکا مرگ به نیرنگ تو را خواندی؟ پاسخ داد: من ایرانی هستم و به ایرانی بودنم افتخار می‌کنم و هر کسی دشمن باشد، من هم با او دشمن هستم و آمریکا دشمن من است و تا پایان مرگش نیز این روحیه را داشت.

*ضرورت کارهای مردم پسند در موسیقی

علی‌رضا کاظمی نیز در این نشست با اشاره به اینکه اسفندیار قره باغی و احمدعلی راغب 2 تن از استوانه‌های موسیقی انقلاب اسلامی هستند اظهار کرد: اسفندیار قره باغی که هفته پیش دارفانی را وداع گفت، آثار ارزنده‌ای را در موسیقی ایران از خود به جا گذاشته است که از جمله قطعۀ «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» با صدای او، ماندگار شده است.

مسئول واحد موسیقی حوزه هنری گیلان گفت: این ایام همچنین مصادف است با سالگرد وفات احمدعلی راغب از بزرگان موسیقی گیلان و ایران که آهنگساز سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو»، شهید مطهر، بانگ آزادی، این پیروزی خجسته باد و ... است و به همین مناسبت برای گرامی‌داشت یاد این 2 هنرمند فقید، برنامه درنگی بر موسیقی حماسی در حوزه هنری گیلان برگزار شد.

وی با بیان اینکه موسیقی حماسی در کشور در طول سال‌های گذشته نقش بسزایی در آهنگسازی، خوانندگی، تنظیم و.... داشت تصریح کرد: نکته مهم و حساس موسیقی حماسی و انقلابی در ایران افرادی بودند که خیلی نقش پررنگ‌تری در این شکل‌گیری داشتند.

کاظمی گفت: قره باغی و راغب توانستند با این سرودها در کشور، نامشان را به عنوان یک برگ برنده به عنوان خواننده و آهنگساز مطرح کنند.

وی اذعان کرد: هنوز وقتی به آثار این دو هنرمند نگاه می‌کنیم به عنوان آثار خوب مطرح هستند که می‌تواند به عنوان الگوی کارها و سرودهای خوب و یا آثار موسیقیایی تاثیر گذار که در موسیقی انقلاب نقش بسزایی داشتند ما را به این نتیجه برساند که ما با این نوع کارها و داشته‌های گذشته می توانیم باز از آنها استفاده کنیم و راهی شود تا این نوع آثار مجدد تولید شود.

کاظمی با اشاره به 2 ویژگی مهم در تولید کارهای این دو هنرمند نسبت به افراد دیگر، گفت: اول اینکه این کارها مردم پسند بود و دیگر اینکه کارها از نظر کمی و کیفی دارای اعتبار بسیار خوبی بود که موسیقیدان‌ها نیز می پسنیدند.

وی با تاکید بر اینکه می بایست شاهد آن ریز بینی‌هایی که در کل مجموعه کارهایشان داشتند، باشیم، خاطر نشان کرد: این هنرمندان از فضای موسیقی محلی فولکور، مذهبی و آیینی و... در کارهای خود به نحو احسن استفاده کردند و این کارها را زبانزد کرد.