بهره برداری از غارهای رشی به رستوران/ تهدید جدید برای غارهای دوره پارینه سنگی

به گزارش خبرگزاری شبستان  از گیلان_ مهری شیرمحمدی:

چند روزی است بهره برداری از غار دربند رشی به عنوان رستوران و بازارچه صنایع دستی، دستمایه طنز در رسانه ها و فضای مجازی شده است. این تغییر کاربری برای غاری که با قدمت 230 هزار سال سکونتگاه انسان های دوره شکار در دره سپیدرود بوده، این اعجاب را بیشتر می کند. تاسف وقتی بیشتر می شود که بدانیم ولی جهانی، مدیرکل فعلی میراث فرهنگی، خود باستان شناسی بود که در کاوش های باستان شناسی غار رشی حضور داشته است. این در شرایطی است که غارهای رشی از سال 1384 که کاوش شد تا کنون، فاقد هرگونه راه دسترسی و حتی تابلوی راهنما برای طبیعت گردان بود. و آبان ماه سال جاری پس از یک پروسه طولانی، خبر نصب تابلوهای راهنمای چوبی در مسیر این غارها، توسط اداره میراث فرهنگی شهرستان رودبار صورت گرفت.

«غارهای دوگانه دربند رشی» بین روستاهای «رشی و سی دشت» در بخش رحمت آباد و بلوکات، شهرستان رودبار قرار دارد. این غارها، بعنوان زیستگاه انسان های دوره شکار از سوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در سال 1384 شناسایی و به شماره 13219 در فهرست آثار ملی ثبت شد. به استناد کاوش های باستان شناسی- که در سال یاد شده به سرپرستی دکتر «فریدون بیگلری» صورت گرفت- این غارها، قدیمی‌ترین سکونتگاه انسان در ایران با بیش از ۲۳۰ هزار سال قدمت اعلام شد.

اظهارات مدیرکل میراث فرهنگی در گفتگو با خبرگزاری ایرنا(17 آذرماه) با موضوع بهره برداری از غارهای رشی در قالب موزه، رستوران و بازارچه صنایع دستی توسط بخش خصوصی، در رسانه ها بحث برانگیز شده است:«با تهیه و ارائه طرح توسط سرمایه گذار بخش خصوصی و نظر به اینکه ساماندهی غارهای استان و بهره برداری بهینه یکی از اولویت های اداره کل و از مطالبات اصلی مردم و مسئولان استان است، پس از صدور مجوزهای لازم و سیر مراحل اداری با تبدیل غار دربند رشی به رستوران، موزه و ایجاد بازارچه صنایع دستی در جنب آن در نظر است برای اولین بار (متناسب و کاملا مطابق با زیست بوم منطقه) یکی از مراکز گردشگری بی بدیل در سطح استان و کشور شکل گیرد.وی اظهار داشت: حفاظت از محیط زیست، غار و مناطق پیرامون آن همراه با مزیت بکارگیری جاذبه های تلفیقی تاریخی و طبیعی و معرفی آن به گردشگران داخلی و خارجی، توسعه پایدار، ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم از جمله نکات حائز اهمیت طرح است که اجرای آن می تواند بر رشد و شکوفایی استان و بخصوص شهرستان رودبار سهمی بسزا ایفا کند.» 

جهانی، ایجاد مسیر دسترسی مناسب و ایمن برای گردشگران، تهیه پارکینگ اختصاصی، نصب تابلوهای راهنما، عرضه محصولات صنایع دستی و سوغات محلی و تامین روشنایی را از دیگر مواردی دانست که برای ساماندهی غار پیش بینی شده است.

صنعت گردشگری در دنیا، سومین صنعت درآمدزا در دنیاست و طبیعت گردی، یکی از انواع گردشگری است که علاقمندان زیادی هم دارد. کسانیکه در قالب تورهای طبیعتگردی از مناطق طبیعی دنیا دیدن کرده اند، خاطرات جالبی روایت می کنند. از جمله دکتر مینو خاکپور تعریف می کرد که در یکی از این تورهای طبیعتگردی در کشور کانادا شرکت کرده و از یک مسیر مشخص، بازدیدکنندگان حتی نمی توانند یک بطری آب معدنی همراه داشته باشند مبادا در اثر سهل انگاری این بطری در طبیعت رها شود. و یا در مورد بازدید از غار تاریخی لاسکو در  جنوب غربی فرانسه- که دیوارنگاره های دوران پارینه سنگی دارد-  عنوان می کنند که بازدیدکنندگان باید یک سال قبل درخواست بازدید خود را اینترنتی ثبت کرده و سالانه تعداد مشخصی و در یک بازه زمانی تعیین شده، امکان بازدید از غار لاسکو را دارند و بیش از ظرفیت اصلا امکان بازدید نیست و این اقدام های سخت گیرانه برای حفاظت از غارهاست.

نگارنده یکبار تلفنی با دکتر فریدون بیگلری(معاون فرهنگی موزه ملی ایران) و سرپرست کاوش های باستان شناسی غار دربند رشی، گفتگو کردم. وی عنوان کرد که در زمان کاوش، غارها پر از خفاش‌هایی بود که این فضای امن را برای مسکن و زاد و ولد برگزیده بودند.

در سال های اخیر به دلیل بازدید مکرر گردشگران( با وجود فقدان علائم دسترسی و راه پر مخاطره پیاده تا غار)، هم طبیعت اطراف و داخل غار پر از زباله شده و هم خبری از خفاش ها نیست. به شخصه آثار روشن کردن آتش را در انتهای غار بزرگ دیدم که همین روشنایی، عاملی برای فرار خفاش هاست. اینکه مدیرکل میراث فرهنگی عنوان می دارد سرمایه گذاری در غارهای رشی آن هم توسط بخش خصوصی- که بیشتر سود اقتصادی را مدنظر دارد- چگونه می تواند منطبق با زیست بوم منطقه باشد، خود جای سئوال است!

بخاطر دارم دکتر بیگلری، در گفتگو با نگارنده عنوان کرد که در پایان حفاری‌های باستان شناسی، همایشی در محل غار با حضور مسئولان محلی و برخی از نمایندگان مجلس برگزار شده و از همان زمان موضوع پله گذاری آهنی برای دسترسی به غار مطرح گردید تا به طبیعت پیرامون آسیبی وارد نشود.

اگر کاربری اقتصادی در حریم و داخل غارهای رشی، طرحی باشد که سالها قبل و در زمان همایش مذکور مطرح و احیانا تدوین شده باشد، بازنگری آن با توجه به طبیعت شکننده منطقه ضروری است. بخصوص اگر بدانیم، غار دیگری در پلنگ دره (دره ای که غارهای رشی مشرف به آن است) قرار دارد و تنها محلی ها از وجود آن باخبرند و تردد بیش از حد و سهل انگارانه طبیعتگردان و ماجراجویان، زیست بوم کل منطقه و احیانا زیستگاه پلنگ رودبار را هم به خطر می‌اندازد.

حال سئوال اینجاست، اداره کل میراث فرهنگی که حتی ناظران کافی برای نظارت درست بر روند مرمت بناهای تاریخی ثبت شده در محدوده شهرها را ندارند، چگونه می‌تواند بر پروسه بهره‌برداری از غارهای دوران پارینه سنگی نظارت داشته باشد! و سئوال اساسی آیا چنین واگذاری برای غارهای پارینه سنگی اصلا صحیح است؟!