به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، کامل‌ترین و برترین بانوی عالم است که به عنوان دختر، همسر و مادر معصوم، با القاب و کنیه‌هایی همچون سیده نساء عالم، ام‌الائمه، ام‌ابیها، طاهره، صدیقه کبری و ... شناخته می‌شوند. پس از رحلت پدر بزرگوارشان و مظلومیت همسر و غصب حقشان، در اثر هجوم برخی از افراد سرشناش و جراحت پیکر اطهرشان به شهادت رسیدند و بنابر وصیت خویش شبانه و به صورت پنهانی دفن گردیدند؛ به طوری که محل قبر شریفش هنوز نامعلوم است.
یکی از مناسبت‌های مذهبی مهم در بین شیعیان جهان، برپایی مراسماتی در ایام سالگرد شهادت آن بانوی مقدس است که به ایام فاطمیه مشهور شده است. با توجه به گرامیداشت ایام فاطمیه خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام والمسلمین «سید محسن حسینی سبزواری» استاد دانشگاه گفت و گویی انجام داده است که در ادامه می خوانیم.
درباره شأن نزول آیات قرآن کریم و احادیث درباره حضرت زهرا (س) توضیح بفرمایید.
در مورد حضرت صدیقه (س) روایات مفصلی وجود دارد. در مورد شان و شخصیت آن بزرگوار که حقیقتا در برخی روایات علما و بزرگان شیعه مات و متحیر مانده اند که حقیقت معنای این روایات چیست؟! آیات بسیاری دلالت بر مقام حضرت فاطمه (س) می کنند که به یک تعبیری بخواهیم از قرآن شروع کنیم آیه ای که جمیع آیات است، آیه ابتدایی سوره کوثر است که یکی از عمیق ترین فراهم را دارد به تعبیر واقعی روایاتی که درباره حضرت فاطمه (س) و جایگاه حضرت زهرا در کتب روایی می خوانیم، تفسیر این آیه است. خداوند در آیه اول سوره کوثر می فرمایند:« إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ؛ ما تو را [چشمه] كوثر داديم» کوثر به معنای خیر کثیر است، به معنای چشمه جوشان خیر است یعنی در همه زمان ها دارای خیر است و این تعبیر جالب و عجیبی است که در توصیف معنای کوثر آمده است یعنی تمام خیر را اگر در یک وجود جمع آوری کنیم، می شود حضرت زهرا (س).
آیات بسیاری در شان ایشان وجود دارد که برجسته ترین آیات طبق روایت امام رضا (ع) آیه مباهله است. «فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ الله عَلَی الْکاذِبِینَ؛ هرگاه بعد از علم و دانشی که (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آن‌گاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.»
در آیه ۶۱ سوره آل عمران خداوند به پیامبر دستور می دهد که اگر خواسته باشند با شما مباهله کند، بگو ما زن هایمان را می آوریم و شما هم زن هایتان را بیاورید. منظور از نساء حضرت فاطمه زهرا (س) است. این تفسیر فاطمه در ردیف بزرگترین انبیای الهی تفسیر شده است و حتی بالاتر از آن قرار دارد. ابراهیم خلیل جد پیامبر گرامی اسلام یک امتی بود که برای خدا قنوت و خشوع می کرد یعنی ایشان به تنهایی یک امت محسوب می شد، در اینجا هم حضرت صدیقه کبری نساءنا می خواند یعنی یک زن به اندازه تمام ملت است. پیامبر گرامی اسلام مقام بالاتری از حضرت ابراهیم دارد. حضرت ابراهیم (ع) به خاطر فرستادن درود زیاد به پیامبر گرامی اسلام به این مقام رسیده اند و خداوند از ایشان به اندازه تمام امت یاد می کند یعنی مقام وی می تواند از تمام انبیا بالاتر باشد.
روایات متعددی درباره شان و جایگاه حضرت فاطمه (س) وجود دارد، لطفا تحلیلی از این روایات ارائه دهید.
در دریای عمیق روایات فاطمی و در خصوص جایگاه حضرت فاطمه (س) روایات زیادی نیز وجود دارد. روایاتی که بسیار بسیار در شان و رتبه حضرت تاثیر دارد. روایتی از نبی اکرم (ص) وارد شده است که خطاب به دخترش می فرماید دخترم روز قیامت جبرییل، اسرافیل و میکاییل بالای سر مزار تو می آیند و قبه ای از نور تشکیل می دهند و تو با احترام از خاک بر می خیزی. همچنین پیامبر گرامی اسلام می فرمایند: در صحرای محشر چند نفر محدود سواره وارد می شوند و مابقی پیاده هستند که یکی از آنها که سواره وارد می شود، دختر من حضرت فاطمه (س) است.
در قیامتی که 124 هزار نفر از برترین افراد عالم و 12 ائمه ایستاده اند در آنجا خداوند منبر قیامت را به حضرت فاطمه (س) می دهد و ایشان سخنرانی می کنند. درک این موضوع برای ما سخت است. در روایات دیگری از پیامبر (ص) درباره خلقت آسمان ها و زمین آمده است که حضرت در بین اصحاب فرمود خداوند من علی، فاطمه، حسن و حسین را خلق کرد که قبل از آنکه آدم را خلق کند. اینجا عباس عموی حضرت بلند شد و گفت: فرزند از پدر و مادر خلقت می شود شما چگونه آفریده شدید که حضرت شروع کردند به توضیح که پنج تن آل عبا را خداوند از نور و روح که با هم ممزوج شده اند، آفریده است و ما از قبل از آغاز خلقت خدا را تقدیس می کردیم. در ادامه آن روایات می رسند به اینکه خداوند بعد از خلقت نوری پنج تن آل عبا جهان را خلقت کرد. در مرحله سوم خلقت نور دخترم زهرا را شکافت و از نور دختر من آسمان ها و زمین را خلق کرد. دختر من حضرت زهرا از آسمان ها و زمین برتر است.
در روایت دیگری که در عوالم العلوم آمده است؛ شخصی خدمت امام محمد باقر (ع) رسید و گفت از کتاب حضرت زهرا(س) برایمان بگویید؛ پس از شهادت پیامبر گرامی اسلام حضرت زهرا (س) محزون و گریان بودند، جبرییل برای تسلی خاطر ایشان نازل می شد و با حضرت صحبت می کرد و اخبار را در اختیار ایشان قرار می داد. کتابی که به نام مصحف الفاطمه مشهور است و بین ائمه اطهار (ع) دست به دست شده است، این کتابی است که امام زمان (عج) با آن حکومت خواهند کرد. امام محمد باقر (ع) فرمود این کتاب از قرآن مفصل تر است. قرآن در بیان احکام و آداب اجتماعی اسلام است و این کتاب حاوی اخبار است و تمام اینها که گفتم در دو ورق اول این کتاب است و من از برگه های بعدی آن ذره ای اطلاع به شما نداده ام.
خدا در قرآن کریم می فرماید ملائکه با حضرت مریم (س) که بانوی برتر زمان خود و مادر حضرت عیسی (ع) است، سخن گفته اند در حالی که ملائکه با حضرت فاطمه (س) بسیار سخن گفته اند و این موضوع در روایات متعددی آمده است. امام محمد باقر (ع) در حدیثی به جایگاه حضرت زهرا (س) در بین موجودات کره خاکی و عالم اشاره کرده اند و می فرمایند اطاعت از مادر ما حضرت زهرا (س) واجب بود بر هرچه خدا خلق کرده است، بر هر کس و هر موجود جنبنده ای که خدا خلق کرده اطاعت از حضرت زهرا (س) واجب بود و حضرت خودشان در این باره توضیح دادند که اطاعت از مادر ما بر تمام انبیا و ملائک الهی واجب بود نه به این معنا که حضرت دستور می دادند و دیگران اجرا می کردند بلکه به معنی این است که اگر مکتبی از ناحیه حضرت مطرح می شد، انبیا و ملائکه الهی به آن عمل می کردند.
نحوه مواجهه و رفتار پیامبر گرامی اسلام (ص) با حضرت فاطمه (س) چگونه بود؟
در روایت داریم یک روز حضرت صدیقه کبری در ابتدای هجرت به مدینه به محضر پیامبر آمد که مطلبی عرض کند. حضرت فرموند چه می خواهی دخترم؟ حضرت فاطمه (س) فرمودند کارهای منزل خیلی برایم سنگین است و احتیاج دارم به خادمه که به من کمک کند. پیامبر گرامی اسلام خطاب به دخترشان فرمودند دخترم اکنون مردم مدینه و مسلمانان در حالت شما هستند و آنها هم زندگی سختی دارند به جای اینکه خادمه ای عطا کنم ذکری به شما یاد می دهم که با خواندن آنها کارها بر شما آسان شود که این ذکر به تسبیحات حضرت زهرا (س) مشهور است. امام صادق (ع) فرموده اند اگر کسی بر این تسبیحات مداومت کند، حتما عاقبت به خیر می شود. حضرت فاطمه این تسبیحات را آموختند و به منزل بازگشتند. پس از گذشت دقایقی پیامبر به همراه خانمی به نام فضه به منزل حضرت فاطمه آمد. پیامبر فرمودند وقتی تو از پیش من رفتی جبرییل بر من نازل شد و خدا فرموده آن کسی که از تو کنیز طلب کرده هر کسی نیست او زهرای من است و باید حرفش را گوش دهی و من به دستور خداوند این کنیز را آورده ام. تمام عوالم زیر نظر پیامبر گرامی اسلام است و می بینیم حضرت، مامور می شوند که به حضرت فاطمه (س) گوش دهند. در داستان فدک نیز خداوند می فرماید به نزدیکانت حقشان را بده، خداوند وکیل حق حضرت فاطمه (س) می شود.
خداوند در حدیث کسا حضرت فاطمه زهرا (س) را چگونه معرفی می کند؟
وقتی بخشی از این روایات را کنار هم بگذاریم به این نتیجه می رسیم که خداوند در حدیث کساء محور پنج تن را حضرت فاطمه (س) قرار داده است، آن پنج تنی که می گوییم خداوند می فرماید فاطمه و پدرش است، فاطمه و همسرش و فاطمه و فرزندانش است. خود حضرت فاطمه محور پنج تن آل عباس است.
جبرییل در آسمان ها سیر می کند و از ابتدای خلقت تا آن لحظه بوده است. پیامبر گرامی اسلام از جبرییل سوال کرد چقدر عمر کرده ای؟ جبرییل خطاب به پیامبر فرمود ستاره ای در عرش الهی است که هر 30 هزار سال یک بار طلوع می کند و من تاکنون این ستاره را 30 هزار بار دیده ام. جبرییل با عمر طولانی در این عالم وقتی از خدا می پرسد اینها زیر عبای که هستند، آنها را به حضرت صدیقه معرفی کند، چهره معروف و مشهوری در نزد ملائکه است که وی را معرفی می کند. حضرت جبرییل که می خواهد پنج تن آل عبا را معرفی می کند، پنج تن را با حضرت فاطمه (س) معرفی می کند چرا که برای ملائک شناس تر است. وقتی آدم و حوا در بهشت قدم می زدند و آدم از فضایل خود صحبت می کرد، خداوند به جبرییل وحی کرد که آدم از حد و حدود خود جدا می شود برو پرده را از جلوی چشمانش کنار بگذار. جبرییل پرده را کنار زد و یک فهم بیشتر و بصیرت و بینش بیشتری داد؛ بنابراین آدم و حوا خانمی را دیدند که در بخشی از بهشت ایستاده و تاجی از نور بر سر دارد و گوشواره هایی از نور دارد. آدم پرسید این شخصیت کیست، خدا فرمود ایشان دختر پیامبر است از نسل تو، آدم فرمود این شخص را زودتر خلق کردی یا ما را خداوند فرمود ایشان را 40 هزار سال قبل از اینکه عالم را خلق کنم، آفریده ام. حضرت آدم سوال کرد تاجی که از نور است نشانه چیست، خداوند فرمود این تاج نور همسرش حضرت علی (ع) و گوشواره هایی از نور امام حسن و امام حسین (ع) سرور جوانان بهشت هستند. در این تعبیر و روایت پیامبر (ص) به صورت تاج نور و امامان به صورت گوشواره های نور آمده است، نشان دهنده مقام حضرت فاطمه است.
امام صادق (ع) فرمود اگر کسی مادر ما را درک کند به حقیقت معنا، آن شخص کسی است که حقیقت شب قدر را درک کرده است بنابراین هیچ کس نمی تواند حقیقت مادر ما را درک کند غیر از 14 معصوم چرا که فقط آنها شب قدر را درک کرده اند. این شب قدری که همه مات و مبهوت آن هستند، حقیقت این شب قدر حضرت فاطمه (س) است. در اینجا زبان از درک و بیان مفهوم حضرت فاطمه (س) لال می شود.
آیا می توان حضرت فاطمه (س) را مادر امت خطاب کرد؟
حضرت فاطمه (س) بانوی خلقت آسمان و زمین است چون ایشان مادر ائمه هدی هستند و مادر هدایت هستند و دین اسلام می فرماید خدا با هدایت و دین حق ارسال کرده است. مادر این هدایت حضرت زهرا (س) است، اگر حضرت فاطمه (س) نبود، هدایتی رخ نمی داد که اسلام و مسلمانی باشد. از زاویه دیگری اگر بخواهیم به موضوع بپردازیم، حضرت زهرا (س) مادر همه خوبی ها است به این معنا در حیات مادی و جسمانی از کرامات وجودی ایشان از حیات مادی و فیزیکی و جسمانی ایشان. در توصیف حیات جسمانی کار به جایی می رسد که پیامبر دو جمله عجیب دارد. حضرت فاطمه (س) سرور تمام زنان از ابتدا تا انتها است. خداوند می فرماید سیده النسا، وقتی جنس زن را در مقام مقایسه بانو وارد می کند یعنی فارغ از تمام خصایل نوری دخترم در جامعه در نقش هایی که خدا به زن در جامعه داده سرور همه است. یک دختر بهترین دختر است و آن قدر در مقام دختری بالا است و آن قدر به من رسیدگی کرده که شده مادر من. در مقام مادری برترین مادر است. حضرت زهرا در مقام مادری شدت مادری و انجام وظیفه بالاترین مقام را دارد. حضرت فاطمه در هنگام شهادت خطاب به حضرت علی می فرماید پس از من با فلان زن از فلان طایفه ازدواج کند این خانمی که معرفی کردم بچه های مرا مانند بچه های خودش می بیند و باعث می شود بچه های من آسیب نبینند. در نقش همسری نیز وقتی امام علی (ع) با خستگی و گرسنگی به منزل می آید و می گوید غذایی بیاورید، حضرت فاطمه (س) می فرماید سه روز است در خانه چیزی نداریم والا شما را بر خودم و فرزندانم ارجح می دانستم. حضرت علی (ع) می فرمایند چرا در این مدت حرفی نزدید که حضرت فاطمه پاسخ می دهند ترسیدم چیزی بخواهم که شما نتوانی برآورده کنی و خجالت زده شوید. ایشان سیدالنساء العالمین است و این بانو مادر همه عالم است و برترین زنان عالم است.
نظر شما