به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان_ مهری شیرمحمدی
«پوستر و برنامه های اجرایی اولین اردوی رهپویان طریق شهید میرزا کوچک جنگلی» به همت اداره کل میراث فرهنگی گیلان روز سه‌شنبه ( ۲۲ آذر) رونمایی شد و مدیرکل میراث فرهنگی در توضیح این اقدام فرهنگی گفت:« با عنایت به لزوم فرهنگ‌سازی و آشنایی بیشتر با قهرمانان حماسی، مسیر اردوی شهید میرزا کوچک‌خان جنگلی شناسایی و برای گردشگران و علاقمندان تعریف شد. در این مسیر، زادگاه، میعادگاه، آوردگاه و آرامگاه میرزا مورد بازدید قرار گرفته و به منظور آشنایی بیشتر عموم ملت با قهرمانان ملی و حماسی کشور، در روز پنجشنبه ۲۴ آذر ماه اردوی رهپویان میرزا برگزار می شود.»
ولی جهانی توضیح داد که از چه مکان هایی قرار است بازدید گردد: « در این اردوی پیش‌بینی شده، مراسم از زادگاه و خانه شهید میرزا آغاز و با برنامه‌های درنظر گرفته شده به سوی شهرستان صومعه‌سرا و بازدید از اسلحه‌خانه، دفتر روزنامه، میعادگاه و … صورت می‌پذیرد و با زیارت آرامگاه این شهید حماسی خاتمه می‌یابد.»
برگزاری چنین تورهایی قطعا می تواند در تبیین اهداف جنبش جنگل و شخصیت گردانندگان اصلی موثر باشد. دنیای امروز به سمت تقویت حوزه های گردشگری در ابعاد مختلف می رود، بنابراین بازخوانی نهضت جنگل به عنوان یک سوژه خاص برای گیلان می تواند فرصتی برای تقویت گردشگری تاریخی در گیلانی باشد که در دو مقطع تاریخی یعنی جنبش جنگل و انقلاب مشروطه بسیار اثر گذار بودند.
هرچند این اولین توری است که توسط اداره میراث فرهنگی برگزار می شود ولی نخستین تور گردشگری با محوریت جنبش جنگل نیست. نگارنده 11آذرماه سال 1396، تجربه راه اندازی تور گردشگری تاریخی با موضوع واکاوی نقاط حادثه خیر و تاثیرگذار در جنبش جنگل را داشته است و توانست با یک اطلاعیه و توزیع آن در شبکه های مجازی، در فرصت کمتر از یک هفته، توری را با همکاری مجمع اسلامی فرهنگیان گیلان(یک سازمان مردم نهاد فرهنگی) برگزار کند. در این تجربه گردشگری، شیخ محله، نخستین میعادگاه جنگلیان، بازار و حمام تاریخی کسما، مکانی که مجلس سنای کسما در دوره مشروطه بود، مناره بازار، گوراب زرمیخ و بقایای اسلحه خانه جنگلیان در گوراب زرمیخ، راه قدیمی کسما به سمت آلیان که جنگلیان ساختند، روستای زیده و بقایای خانه حسن خان آلیانی، مورد بازدید قرار گرفت.
در این برنامه، تنی چند از اساتید و پژوهشگران تاریخ نیز حضور داشته و گام به گام در همان مکان، پیرامون شخصیت میرزا کوچک و دیگر چهره ها و سران برجسته جنبش، روزنامه جنگل، جنگ های مهم میرزا، درگیری جنگلیان با قزاق های وطنی و روس و ... صحبت کردند. اگرچه این اقدام میراث فرهنگی جای تقدیر دارد، اما لازم دانستم نقدی در ابتدای کار و در همین خبر منتشر شده در پوستر، وارد کنم.
در خبر منتشر شده در پرتال میراث فرهنگی، دیدار از دفتر روزنامه جنگل، یکی از مکان های مورد بازدید عنوان شده است. روزنامه جنگل بعنوان ارگان فکری و تبلیغی جنگلیان بود. این جریده، وقتی منتشر شد که درست یک سال و 10ماه از آغاز نهضت گذشته بود. بسیاری از مورخانی که در حوزه جنبش جنگل پژوهش کرده اند، می دانند که مکان این روزنامه به احتمال زیاد، وجود خارجی ندارد و در حوادث پس از سرکوب جنگلیان و تخریب خانه هایی که مرتبط با جنگلیان بود، ویران شده است.
چندسال پیش تصویری در فضای مجازی منتشر شد که مغازه مخروبه و کوچکی را در بازار کسما نشان می داد و عنوان داشت که دفتر روزنامه جنگل است. درحالیکه احتمالا این مغازه، دفتر کار حاج احمد کسمایی مرد شماره2 جنبش بود که دو سال نخست تمام هزینه های مادی و حتی نیروی انسانی جنگلیان را تامین می کرد. وی تاجر ابریشم و توتون بود و 10خانه در کسما داشت که برای اسکان جنگلیان اختصاص داده بود.(نک خاطرات احمدکسمایی)
از مطالعه منابع تاریخی هم می توان فهمید که مکان دفتر روزنامه جنگل تخریب شده است. ازجمله در خاطرات صبوری دیلمی.
ابوالقاسم کسمایی یکی از مجاهدان مشروطه خواهی است که سابقه آشنایی با میرزا دارد. وی حاوی کمک های مادی برای میرزاست و با یک کرجی خود را از بابلسر به بندر انزلی و از آنجا به نرگستان رسانده و به کسما می رود. وی در خاطراتش توصیفی از نحوه برخورد جنگلیان در کسما و موقعیت های مکانی ارایه داده است.« پرسیدم میرزا را کجا می شود دید؟ گفتند میرزا در گوراب زرمق تشریف دارند هر دو روز یک مرتبه به اینجا می آیند. در اداره روزنامه اطاق میرزا محمد انشائی مدیر روزنامه جنگل می توانید ببینید.»
در ضمن گفتگو حاج احمد را به او نشان می دهند که همراه با جمعیتی در حال رفتن به دفتر نشریه در کسماست. « من هم پشت سر داخل جمعیت شده از درب اداره روزنامه که یک محوطه جنگلی دارای چهار اتاق و یک ایوان بود وارد شدیم. »
قبل از آن ابوالقاسم اشاره دارد که در بازار کسما در یک مهمانخانه محقر اقامت داشته است. ولی حاج احمد به سمت بازار نمی آمده است. بنابراین می توان استنباط کرد که دفتر نشریه جنگل داخل محوطه بازار نبوده است. ولی نمی توانسته از مرکز کسما خیلی دور بوده باشد. اگر فضای 100سال پیش کسما را تصور کنیم، قطعا بیشتر خانه ها دارای ایوان وباغ بوده است.
مغازه های بازار کسما شبیه H است. این بازار 2بار در آتش می سوزد یک بار توسط خود جنگلیان تا بتوانند فرصتی برای فرار جنگلیان فراهم آورند و جلوی یورش قزاق ها را به سمت خانه های مسکونی بگیرند. یک بار نیز در پایان جنبش و برای تنبیه مردم کسما در آتش قزاق ها می سوزد.
اگرچه امیدوارم برگزاری تورهای گردشگری با محوریت جنبش جنگل، تداوم داشته باشد، ولی نباید اطلاعات نادرست به بازدیدکنندگان داد. بی شک اسناد زیادی در آرشیوهای کشورهای درگیر در آن مقطع تاریخی همچون روسیه و انگلیس موجود است که باید توسط پژوهشگران احصا و بازخوانی شود ولی نباید شخصیت غیرواقعی از میرزا و دیگر گرداندگان جنبش ارائه داد.
نظر شما