حوزه و دانشگاه دو بال تمدنی ایران اسلامی هستند

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، یست و هفتم آذرماه، یادآور عروج سرخِ مجاهدی خستگی ناپذیر و عالمی ربانی، آیت اللّه مفتح، است که از پیشروان اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه بود. این شهید والامقام در راه تحقق این اندیشه و آرمان بلند که از اندیشه بلند امام راحل برخاسته بود، تلاش های بی وقفه ای انجام داد. به پاس فعالیت های چشم گیر شهید مفتح در راه تحقق وحدت حوزه و دانشگاه لزوم ارتباط، همکاری و هم فکری این دو قشر اندیشمند، روز 27 آذر ـ که سالروز شهادت دکتر مفتح نیز می باشد ـ روز وحدت حوزه و دانشگاه نام گذاری شده است.

علم و ایمان دو بال حوزه و دانشگاه هستند. وحدت حوزه و دانشگاه بر پایه وحدت بر اهداف و تحقق برنامه های نظام اسلامی است و وحدت حوزه و دانشگاه کمک می کند تا تلفیقی ماهرانه در علم و ایمان به عنوان دو پایه پیشرفت و عدالت محقق شود لذا وحدت حوزه و دانشگاه به معنای وحدت در روش ها و وحدت در برنامه های آموزشی و وحدت در شیوه پژوهش نیست بلکه وحدت در اهداف و آرمان های مشترک را شامل می شود که همانا تحقق علم و ایمان است.  این توضیح از این نظر ارائه شد که گاه برخی تصور می کنند وقتی درباره وحدت حوزه و دانشگاه سخن می گوییم از وحدت در روش ها و شیوه پژوهش و برنامه های آموزشی حرف می زنیم که البته این چنین نیست. به همین مناسبت  گفتگویی با آیت الله عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

حوزه و دانشگاه هر کدام چه جایگاهی در تمدن اسلامی ایرانی دارند؟

تمدن نوین اسلامی دارای شاخصه ها و مولفه های مختلفی است. یکی از این مولفه ها اجتهاد اصیل تمدنی متناسب با اقتضائات زمان است که این نظریه اجتهادی تمدنی متناسب با مقتضیات زمان در اندیشه تابناک امام راحل و امتداد آن در منظومه فکری مقام معظم رهبری مشاهده می شود. وجود حوزه های علمیه در رشته های گوناگون علوم اسلامی متناسب با هر رشته بیانگر جزیی از این نگاه تمدنی به اسلام ناب محمدی بر پایه مکتب اهل بیت (ع) هستند. امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب، درباره ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه در بیاناتی فرموده اند:«امروز یکی از ضروری ترین تشکل ها بسیج دانشجو و طلبه است. طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاه ها باید با تمام توان خود در مراکزشان از انقلاب و اسلام دفاع کنند. فرزندان بسیجی ام در این دو مرکز، پاسدار اصول تغییر ناپذیر نه شرقی نه غربی باشند، امروز دانشگاه و حوزه از هر محلی بیشتر به اتحاد و یگانگی احتیاج دارند.

ورود فقه به عرصه نظام سازی و حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی، اقتضاء می کند که حوزه های علمیه در راستای این هدف والا برنامه ریزی های لازم را در جهت حل مسائل نظام اسلامی انجام دهند.با توجه به آسیب های معرفتی و ارزشی و ضرورت ارائه نقشه راه در عرصه دین و حکمرانی، حوزه های علمیه باید بر مساله کلان اقامه دین در فرآیند حکمرانی بر اساس رسالت خود اقدامات لازم را صورت دهند. مولفه دوم، علم و فناوری است که پیشرفت علمی و فناوری در کشور نیز از رسالت های مهم دانشگاه ها می باشد. مولفه سوم، مدیریت و کارآمدی است که این مهم وظیفه دستگاه های گوناگون اداره کشور  می باشد. مولفه چهارم که بسیار نیز مهم است، ساخت جامعه بر مدار عقلانیت، معنویت، عدالت و تلفیق هنرمندانه علم و ایمان می باشد.

مفاهمه و تفاهم بین دانشگاه و حوزه برای این وحدت وجود دارد اما تقسیم کار و توزیع نقش و طراحی پروژه های مشترک  که می تواند وحدت حوزه و دانشگاه را عملی کند ضرورتی است که ما باید به سمت آن حرکت کنیم. در حقیقت زمینه های وحدت به صورت بالقوه در این دو نهاد وجود دارد اما اگر می خواهیم این وحدت عملی شود به تقسیم کار و طراحی پروژه مشترک نیاز داریم تا به سمت آن آرمان های مشترک حرکت کنیم.

تعریف مشخص وحدت حوزه و دانشگاه چیست؟

حوزه و دانشگاه دو بال تمدنی ایران اسلامی هستند که هر کدام می توانند بر اساس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در جهت علم و فناوری تراز اسلامی و ساخت جامعه بر مدار علم و ایمان و ایجاد قدرت بازدارنده دفاعی، امنیتی، نظامی و صیانت از فرهنگ و حرکت به سمت پیشرفت و عدالت نقش آفرین باشند.

بر همین اساس بنده تصور می کنم، منظور از وحدت حوزه و دانشگاه، وحدت در تحقق اهداف، وظایف، ماموریت ها و برنامه های مشترک در جهت تحقق تمدن نوین اسلامی است. در گام اول انقلاب اسلامی، پیشرفت رو به رشد حوزه علم و فناوری ، مرهون تلاش های مشترک حوزویان متعهد، متخصص و حاضر در صحنه بود و گام دوم انقلاب اسلامی هم اقتضا می کند که در جهت استقرار حرکت تمدن انقلاب اسلامی در تداوم گام دوم یعنی تداوم رشد علمی، اقتصاد قوی، معنویت، اخلاق، تحقق عدالت و مبارزه با فساد، خودکفایی، استقلال، عزت در سیاست خارجی و تحقق سبک زندگی اسلامی، حوزه و دانشگاه بیش از پیش با یکدیگر هم اندیشی، هم افزایی و تبادل نظر داشته باشند.

در شرایط فعلی وحدت حوزه و دانشگاه تا چه حد محقق شده است؟

یکی از بخش های مهم حوزه و دانشگاه بحث تولید نظریه در علوم انسانی بر اساس باورها و اندیشه های اسلامی و اسلامی کردن علوم انسانی است. در حوزه مشترک دوم کمک به مدیریت و کارآمدی نظام اسلامی با ارایه راه حل های مناسب برای حل مسایل نظام مقدس جمهوری اسلامی و در حوزه مشترک سوم، بازآرایی انقلابی ساختار فرهنگی کشور است که این رسالت به دوش شورای عالی انقلاب فرهنگی می باشد و پروژه مشترک چهارم تحقق امنیت نرم افزار نظام اسلامی است که در کنار امنیت سخت افزار با مثلث پیشرفت عدالت و صیانت از فرهنگ عمومی بر مدار علم و ایمان  می چرخد.

البته نظام آموزشی، نظام پژوهشی و نظام ترویجی حوزه و دانشگاه هر کدام مستقل  هستند و انتظار نمی رود که آنها با هم ادغام شوند، منتهی تعامل مشترک و استفاده از تجربه های مشترک حوزه و دانشگاه هم در رشد و بالندگی دانشگاه و هم در رشد، بالندگی و تحول در حوزه علمیه موثر بوده و در بازآرایی انقلابی فرهنگ هر دو  می توانند در مسیر رشد و تمدن اسلامی نقش آفرین باشند.