شب یلدا«شو چله »؛ آیینی کهن با آداب و رسوم متفاوت در فرهنگ دیار لرستان

به گزارش خبرگزاری شبستان از لرستان_ فاطمه ملکی

شب یلدا، در اولین روز آغاز فصل زمستان، این شب در تاریخ کهن ایرانی، مملو از آداب  رسوم گوناگون بوده و خانواده ها در این شب خاطره انگیز که از بلندترین شب های سال است، دور هم جمع می شوند و آن را جشن می گیرند.

آیین شب یلدا، سرشار از خاطراتی به یادماندنی است که در آن می‌توان به صله ارحام، گذشت و تقسیم داشته‌های خود با همدیگر در بین خانواده ها، تلاش برای کسب روزی و رزق در شب‌های سرد، ذخیره توشه زمستان، بازگویی قصه‌ها و خاطرات و... است که همچنان در جای جای سرزمین ایران اسلامی و در هر نقطه و هر قوم با آداب و رسوم خاص خود برگزار می‌شود. 

آیین شب یلدا«شو چله» در استان لرستان با آدابی خاص برگزار می شود، در این شب فرزندان با رفتن به منزل پدر و مادر جشن شب یلدا را کنار هم برگزار می کنند و خانواده هایی که تازه عروس دارند، در این شب به یادماندنی برای عروس هدیه هایی به همراه آجیل و نقل و شیرینی هدیه می برند.

مردم دیار لرستان در شب یلدا با قربانی کردن گوسفند، بوقلمون و...تدارکات کباب را برای شام شب یلدا فراهم می کنند و  تنقلاب شب یلدای مردم لرستان نیز مانند بسیاری از مردم کشور شامل پسته، گردو، بادام، فندوق، کشمش، قلنگ، انجیر خشک و... است.

گندم برشته(گندم شیره)از دیگر آیین منحصربه فرد مردم لرستان در شب یلدا در کنار دیگر تنقلاب است.

زنان با تهیه کردن گندم مرغوب آن را در زعفران و شیرو چند ادویه مخصوص می خوابانند و بعد خشک می کنند، خواباندن گندم در شیر موجب نرمی آن می شود که پس از خشک کردن آن را با حرارت ملایم برشته می کنند وبا مخلوط کردن تنقلاب دیگر در دورهمی شب یلدا کنار همدیگر میل می کنند.

رفتن نوجوانان به پشت بام ها و آویزان کردن شالی در منزل همسایه ها با سردادن شعاری همچون امشو اول قاره، خیر د هونت بواره، نون و پنیره و شیره، کیخا حونت نمیره»، از دیگر آیین شب یلدای مردم لرستان است؛ در این آیین نوجوانان شب یلدا را تبریک می گویند و صاحب خانه ها نیز از میوه و تنقلات شب یلدای خود را در شال آنان می اندازند؛ که الیته این آیین در سال های اخیر همواره در حال کمرنگ تر شدن است.

فال چهل سرود«چهل سرو» از دیگر آیین مردم لرستان در شب یلدا

خانواده ها در شب یلدا که دور هم جمع می شوند، هرکدام نیتی داشته باشند، نیت کرده و بزرگترا با خواندن مصرع های لری به ترتیب شروع به گرفتن فال می کنند و با هر مصرح توسط فرد دیگری یک دانه تسبیح شمرده می شود تا به دانه چهلم که برسد معنی آن مصرح را برای نیت فرد مورد نظر ترجمه می کنند.

شاهنامه خوانی یکی دیگر از آیین شب یلدای مردم لرستان است که معمولا با نظم خواصی خوانده می شود. 

اعتقاد مردم لرستان به چله بزرگ وکوچک

مردم لرستان  فصل زمستان را به دو عنوان چله بزرگ و کوچک نامگذاری می کنند، که چله بزرگ از ابتدای دی ماه تا 40 روز می باشد و 20 روز دیگر ماه بهمن چله کوچک نامیده می شود.

در جمع شب تاریخی یلدا‌، مملو از رسوم کهن و اعتقادات ریشه‌ داری‌ست که عمل به این آیین ها در واقع فرصتی برای دور هم جمع شدن فامیل و انجام سنت صله رحم است.

ثبت جهانی آیین یلدا

حسن پور بیان کرد: آیین شب یلدا سال ۹۰ در فهرست میراث معنوی به نام لرستان ثبت شده است و در ایران قدمتی به درازای تاریخ دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان عنوان کرد:  « شو چله» به‌عنوان نوزدهمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس کشورمان مشترک با کشور افغانستان به ثبت جهانی رسید.