روحانیت؛ معرف اسلام با محتوای فاخر در فضای مجازی باشد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «با حرف نو، بیان نو و منطق نو، با جوانان گفتگو و گره‌های ذهنی آنها را باز کنید البته در برابر شبهاتی هم که پاسخ آنها را نمی‌دانیم بگوییم نمی‌دانم یا باید بررسی کنم. از شبهه هم نباید رنجید و همچنانکه مرحوم شهید مطهری خودش شبهه و پاسخ آن را کشف می‌کرد، باید برای مواجهه با شبهه آماده شد.»

جملاتی که در بالا خواندید، بخشی از بیاناتِ مقام معظم رهبری (مدّ ظله العالی) در دیدار با اعضای خبرگان رهبری در چهارم اسفندماه ۱۴۰۱ است.

حال باید دید علتِ این تاکید بر لزوم ارتباط علما با جوانان چیست و چه عواملی این ارتباط را تقویت و چه تهدید می کند. برای بررسی این موارد، پای صحبت‌های حجت الاسلام حمید نیکزاد، مشاور وزیر آموزش و پرورش و دبیر ستاد همکاری حوزه های علیمه و آموزش و پرورش نشستیم که متن صحبت‌های او را در ادامه می‌خوانید:

مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری بر ضرورت ارتباط روحانیت و علما با جوانان و دانشجویان و نیز حضور در مراکز دانشجویی تاکید داشتند، به عنوان یک روحانی جوان که در دانشگاه و آموزش و پرورش با جوانان و نوجوانان ارتباط و معاشرت دارید این مهم چه میزان در جذب جوانان به آموزه های دینی کمک می کند؟ 

"جوانان"؛ ستون فقرات یک جامعه پویا، زنده و بالنده هستند و کوچکترین غفلت از این گنجینه گرانبهاء موجب خسارت های جبران ناپذیر می شود بر این اساس اگر نیم نگاهی به سیر تاریخی اسلام و رهاوردهای مبارک آن داشته باشیم، درمی یابیم بسیاری از پیروزی ها و فتوحات اسلام در عرصه های مختلف در طول تاریخ، مدیون حضور جوانان با انگیزه در رکاب پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت علیهم السلام بوده است. 

يكى از رازهاى بزرگ موفقيت پيامبر (صلى الله عليه وآله) در پيشبرد اسلام اين بود كه در تمام اقشار و طبقات مردم به ويژه در قلب جوانان جاى گرفته و سخت به اين قشر علاقه مند بودند، آن ها را دوست مى داشتند و به طور جداگانه نيز حالشان را جويا مى شدند.

قرآن کریم در آیه 159 سوره آل عمران فرایند ارتباطی پیامبر اسلام را اینگونه تعریف کرده اند: 

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ 

[ای پیامبر!] پس به مهر و رحمتی از سوی خدا با آنان نرم خوی شدی، و اگر درشت خوی و سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می شدند؛ بنابراین از آنان گذشت کن، و برای آنان آمرزش بخواه، و در کارها با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن؛ زیرا خدا توکل کنندگان را دوست دارد.

در همین راستا رسول گرامی اسلام (ص) در جمع جوانان مى نشست، به ایشان محبت می ورزید و با آنان سخن مى گفت، دلسوز آنان بود و با آنکه به علوم عالم احاطه داشت ولی در امور از آنها مشورت می گرفت‌. برای دیگران خصوصا جوانان شخصیت خاصی قائل بود، همين برخوردهاى زيبا و منحصر به فرد پيامبر (ص) بود كه باعث شد جوانان به رسول خدا عشق بورزند و جان خود را فداى حضرت کنند. 

در بسيارى از جنگ ها جوانان فرماندهی يا پرچمداری لشگر اسلام را به عهده داشتند. گاهى نيز همين جوانان نماينده ويژه پيامبر (صلى الله عليه وآله) بودند تا به مردم قرآن و معارف اسلامى بياموزند و همين جوانان بودند كه از طرف پيامبر (صلى الله عليه وآله) به عنوان استاندار، فرماندار و قضات در بلاد تعيين مى شدند. 

در جریان پیروزی انقلاب اسلامی هم اخلاق پیامبر گونه امام خمینی رضوان الله تعالی علیه با جوانان؛ هیمنه رژیم طاغوت را شکست و هم اینک نیز جوانان هستند که از آرمان های انقلاب پاسداری می کنند. دشمن نیز به درستی فهمیده است اگر بخواهد ضربه بزند، باید بین جوان، دین و روحانیت فاصله بیاندازد و اینکه مقام معظم رهبری مدظله العالی در نشست حساس و با اهمیت اعضای مجلس خبرگان رهبری چنین مساله ای را مطرح می کنند به خاطر آن است که دست دشمن را خوانده اند و این به منزله هشدار به روحانیت است که مواظب باشیم از این امر مهم غفلت نکنیم تا دشمن به جوانان پاتک نزند. 

مقام معظم رهبری روی حرف نو، بیان نو و منطق نو تاکید دارند، شما این موارد را چگونه تشریح می کنید؟ 

حضرت امیرالمومنین علیه السلام در روایت زیبایی این مساله را گوشزد فرموده اند و تاکید رهبر معظم انقلاب هم برگرفته از بیان نورانی حضرت است که می فرماید؛ لاتَقسِروا أَولادَكُم عَلى آدابِكُم فَإنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَيرِ زَمانِكُم؛ آداب و رسوم خود را به فرزندانتان تحميل نكنيد زيرا آنان براى زمانى غير از زمان شما آفريده شده اند. (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج20، ص267)     

بر این اساس یکی از رموز موفقیت اثر گذاری در ذهن جوان و نوجوان شناخت شرایط زمان و مکان است که او در آن قرار دارد، ما باید بپذیریم جوان امروز ذهنی مملو از سئوالات متعددی دارد و برای یک به یک آنها در عصر انفجار اطلاعات و ارتباطات پاسخ و دلیل محکم می خواهد. هرگونه طرد جوان و نوجوان و متهم کردن او مثلا به شستشوی مغزی بدون ارایه راهکار برون رفت از شبهه؛ جوان را در زمین دشمن اسیر خواهد کرد. 

امروز روحانیت در فضای مجازی که به تعبیر حضرت آیت الله جوادی آملی فضای حقیقی است نیازمند شناخت دقیق از آن و نیز سواد رسانه در اشکال مختلف برای تولید محتوای فاخر و معرفی اسلام رحمانی است البته نشست و برخاست علماء و روحانیون دارای نفوذ کلام و حضور آنان در جمع جوانان و شنیدن دغدغه ها و احیانا اطلاع از مشکلات جوان کمک شایانی خواهد کرد تا روحانی را به عنوان پدر معنوی و ناجی مشکلات برای رسیدن به نقطه مطلوب بشناسد. 

به هر تقدیر اگر به شبهات مردم عموما و به سئوالات و شبهات جوانان خصوصا، بصورت مستدل، مستند و منطقى، در زمان مناسب پاسخ داده نشود، زمینه فراهم مى گردد تا دشمنان ما شخص و شخصیت آنان را به خدمت بگیرد. بعد آن هزینه و انرژی ده برابری لازم است تا بتوانیم به نقطه مطلوب برسیم. 

علماء و روحانیت چگونه می توانند با جوانان آنگونه که رهبری تاکید دارند ارتباط برقرار کنند؟ 

نهاد روحانیت به عنوان مروج امور دینی مردم باید به سیره و سنت پیامبر اسلام (ص) و حضرات معصومین علیهم السلام جامه عمل بپوشد، هرجا طبق این اصول عمل کردیم با اقبال مردم به آموزه های دینی مواجه شدیم. اگر خدای نکرده به سمت نگاه از بالا به این قشر بیاندیشم، ضد تبلیغ می شود، چون روحانیت نماد دین است. 

خلاصه مطلب یعنی اینکه ابتدا تربیت شویم و سپس در راستای تربیت نسل جوان که مستعد است تلاش کنیم. از هیچ فرصتی فروگذار نباشیم چون دشمن ما از تمام فرصت ها برای ربودن فکر و اعتقاد جوان ما استفاده می کند. 

به عنوان مثال ما باید به فرصت هایی که در عرصه ملی و بین المللی در میادین مختلف علمی، ورزشی و حتی هنری برای جوانان پیش می آید با دید مثبت و تبدیل به احسن نگاه کنیم. اتفاقا اولین گروهی باشیم که به جوان مدال آور این کشور تبریک گفته و حمایت کنیم. دقیقا کاری که مقام معظم رهبری در مواجهه جوانان در میادین مختلف انجام می دهند و علاوه بر پیام، حضوری آنان را مورد تفقد قرار می دهند، نمونه آن نشست های سراسر محبت و مهروزانه معظم له با هنرمندان، شعرا، ورزشکاران و قشرهای مختلف دانشجویی با هر گرایش سیاسی است. البته ایشان نمی توانند به تنهایی بار این ارتباط و تعامل را به دوش بکشند و سایر علما نیز باید در عرصه مهم ارتباط موثر با جوانان فعال باشند و از هر موقعیتی در مدرسه تا دانشگاه و سایر موقعیتها بهره ببرند تا مبین معارف ناب اسلامی باشند. 

سیره اهل بیت علیهم السلام و سبک زندگی ایشان نمونه های زیادی ثبت شده است که در جمع های ورزشی و مسابقات، همواره جوانان را مورد تفقد قرار داده و از این فرصت برای جذب آنان به اخلاق اسلامی استفاده کرده اند. از امام صادق (عليه السلام ) نقل است روزى پيامبر (صلى الله عليه وآله) بر گروهى گذر كرد در حالى كه سنگى از جايى بلند مى كردند و زورآزمايى مى كردند، پيامبر اسلام (ص) لحظاتى در كنار آن ها ايستاد و فرمود: براى چه چنين مى كنيد؟ در پاسخ گفتند: مى خواهيم ببينيم كدام يك از ما قوى تر است، پيامبر (صلى الله عليه وآله) فرمود: آيا شما را خبر دهم كه كدام يك از شما نيرومندتر است؟ گفتند: آرى رسول الله. پيامبر فرموند: قوى ترين شما كسى است كه اگر از چيزى خوشحال شد و شادمان گشت، اين شادمانى او را به باطل و گناه نكشاند و اگر از چيزى خشمگين شد وى را از حق دور نسازد..." روضة الواعظين ، ج 2، ص 379" 

چه خلائی موجب شده تا میان علمای دینی با برخی از افراد در نسل جدید فاصله بیافتد؟ برای پر کردن این خلا چه باید کرد؟ 

برنامه ریزی برای جوانان باید جوری باشد که در طول زندگی آنها جاری و اثرگذار باشد نه فقط در عرض زندگی آنها، اگر اینطور برنامه ریزی کردیم جوان ما در شرایطی که حتی دسترسی به علما و برخی معارف ندارد. چون اصول را یاد گرفته در دام دشمن اسیر نمی شود. دشمن روی رسانه، موسیقی، بازی های رایانه ای، ورزش، هنر و... که در طول زندگی جوان جریان دارند سرمایه گذاری کرده است ولی ما کوتاهی کرده ایم. 

حقیقتا باید اذعان کنیم در خصوص تهاجم و شبیخون فرهنگی و رسانه ای که مقام معظم رهبری از دهه هفتاد تاکنون گوشزد کردند و هشدار دادند غفلت کردیم، در این خصوص آتش به اختیار عمل نکردیم. روحانیت در این سالها به جای اهتمام به نظریه پردازی و مطرح کردن تئوری، باید به طور جدی در بین جوانان و نوجوان طبیب دوار  با نگاه به نسل نو و شرایط زمان قرار می گرفت. 

رهبری سالیان پیش بحث هجرت علمای صاحب نام و نشان را به شهرها را مطرح کردند، آن زمان خطر این فاصله را پیش بینی کرده بودند که در همان دهه هفتاد هجرت طلاب جوان را به دنبال داشت و در جای خود قابل تقدیر و موثر بود، اما اگر طبق سیره سلف حوزه، روحانیت درمراکز استانها، شهرستان ها و مناطق گوناگون عالمان آگاه به زمان مستقر می شدند و برای مردم پدری می کردند اکنون شاهد این فاصله نبودیم. برای پر کردن این خلاء، حوزه و روحانیت علاوه بر فعالیت ها و تحولات شگرفی که در چند دهه اخیر شاهد آن هستیم، باید حضور ملموس در بین مردم و رتق و فتق امور دینی مخصوصا جوانان را پیامبر گونه جدی بگیرد، اگر چنین شد، فاصله ها بسیار کم خواهد شد. کاری که رسول گرامى اسلام در طول ساليان نبوت خود، در تمام دوران عمرپربركت خويش با قشرجوان داشت، حتى نسبت به برخى جوانان غير مسلمان نيز عنايت ويژه داشت به گونه اى كه آن ها را متمايل به اسلام مى نمود. گاه كه برخى از آنان را نمى ديد تفقد می كرد و به سراغشان مى رفت. نقل است نوجوانى يهودى در مدينه همواره به حضور رسول خدا (صلى الله عليه وآله) مى آمد؛ به حدى كه رابطه اش با آن حضرت خصوصى شده بود و پيامبر او را براى پيام رسانى به اطراف مى فرستاد، حکایت مفصل است تا اینکه وقتی این جوان یهودی مریض شد و از دنیا رفت شخص پیامبر بر بالینش  شهادتین را خواند و مسلمان از دنیا رفت.( مشكاة الانوار، ص 392) 

لذا مهمترین و کاربردی ترین راهکار برای جذب جوان امروزی، حضور روحانیت در جمع جوانان و تبیین آموزه های زلال اهل بیت علیهم السلام البته همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند در قالب نو و بیان نو با بهره گیری از برنامه ها و رسانه های نوین است.