«سبحان الله» ذکر مورد عنایت بزرگان دین

خبرگزاری شبستان- استان فارس: مهدی رحمانیان

ذکر خداوند چون نسيم فرحبخش، حيات معنوى را به انسان هديه مى كند؛ قلب خسته و افسرده انسان با «ياد خدا» طراوت مى يابد و در كشاكش مشكلات و انبوه گرفتاری ها به ياد معشوق است كه اطمينان و آرامش را براى جان ها به ارمغان مى آورد.

انسانى كه در هر لحظه به ياد خداوند و فقر و احتياج خويش به ذات اقدس الهى و عقاب و ثواب باشد، در درون خويش راهى براى رشد و نمو رذائل اخلاقى و ارتكاب معاصى نخواهد گذاشت و همواره در صدد رشد و تعالى خويش مى باشد.

«ذكر» در لغت به معناى «ياد كردن» است، خواه با زبان باشد يا با قلب يا هردو، خواه بعد از نسيان باشد يا در ادامه ذكر و نيز «ذكر» به معناى «حفظ شىء» است و خلاف نسيان مى باشد. به بيان ديگر، «ذكر» عبارتست از اينكه آدمى نيروى ادراك خود را متوجه ياد شده كند، يا به اينكه نام او را ببرد و يا صفات او را به زبان جارى كند و مصداق مهمتر اينكه در قلب به ياد او باشد.
 

طبق اين معنا ذكر معناى عامى دارد كه هر چيزى را شامل مى شود، امّا آنچه خداوند در قرآن كريم به آن امر فرموده، «ذكر خداوند» و «يادآورى نعمتهاى الهى» مى باشد كه در سايه آن انسان غبار غفلت و دورى را از قلب خود بزدايد و برجان و روح خسته خويش، با باران ياد الهى گلهاى طاعت و بندگى را بروياند.

بنابراين «ذكر و ياد خدا» از مهم ترين عوامل رسيدن به قرب الهى است كه انسان را از جهان ماده به عالم معنا و معنويت مى رساند.

«سبحان الله» ذکر مورد عنایت بزرگان دین

یکی از ذکرهای مورد عنایت بزرگان دین ذکر شریف سبحان الله است؛ این که ما خداوند متعال را به پاکی یاد کنیم و او را از هر آلودگی، گناه، ظلم، عیب و نقصی مبرا و پاک و منزه بدانیم.

امام جمعه جهرم می گوید: ذکر شریف «سبحان الله» در نمازهای ما جایگاه ویژه ای دارد و مدام در رکوع، سجده، تسبیحات اربعه و تسبیح موسوم به حضرت صدیقه کبری(س) و البته در بسیاری از دعاها و تعقیبات نماز آن را تکرار می کنیم.

به گفته حجت الاسلام محمدحسین مدبر در قرآن کریم سوره هایی تحت عنوان سور مسبحات وجود دارد که با تسبیح خدای متعال شروع می شود و بزرگان دین به قرائت آنها عنایت خاصی دارند و توصیه فرموده اند که شب ها تلاوت شوند.

وی می افزاید: مرحوم شیخ حسنعلی اصفهانی موسوم به نخودکی نقل می کند که خیلی دلم می خواست به محضر مهدی آل محمد (عج) شرفیاب شوم. راه هایی را امتحان کردم اما موفق نشدم تا این که در عالم خواب به من گفته شد اگر می خواهی آن بزرگوار را زیارت کنی تا 40 روز این سور مسبحات را بخوان و شبهای جمعه هم سوره اسراء را تلاوت کن. این کار را انجام دادم تا این که یک روز یک نفر مرا با خودش به کوهستانی برد و در سراشیب دره ای گفت آن پایین که رسیدی حضرت را ملاقات می کنی. این کار را انجام دادم که ناگهان دیدم وجود مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در هاله ای از نور بر بالای تپه ای جلوس فرموده اند. لحظاتی زیارتشان کردم بعد فرمودند اگر می خواهی بار دیگر مرا زیارت کنی فلان موقع کنار مرقد منور علی بن موسی الرضا (ع) در مشهد مقدس خواهم بود. آن زمان فاصله عتبات عالیات تا مشهد 40 روز راه بود بالاخره این مسافت را طی کردم و دوباره آن حضرت را لحظاتی بالای سر حضرت امام رضا (ع) ملاقات کردم که ایشان در همان جمعیت باز فرمودند ملاقات بعدی کنار ضریح مقدس امام حسین (ع) خواهد بود.

این سور مسبحات را بعضی پنج سوره گفته اند که عبارتند از سوره های (حدید، حشر، صف، جمعه و تغابن) اما بعضی سوره اسراء که با «سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ» و سوره اعلی که با «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَی» شروع می شود را اضافه کرده و گفته اند سور مسبحات هفت تاست.

مرحوم آیت الله معرفت هم دو سوره دیگر که با واژه «تبارک» شروع می شود یعنی «ملک و فرقان» را جزو سور مسبحات دانسته اند؛ بنابرین ذکر شریف (سبحان الله) یک ذکرِ معمولی نیست و به عبارتی ذکر تمام هستی است. «يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ – آیه اول سور جمعه و تغابن» و یا «إِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِن لَّا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ – 44 اسری»

همه عالم هستی مشغول ذکر خداست

همه چیز در این عالم هستی مشغول ذکر و تسبیح خداوند است لذا اگر به این ذکر شریف انس پیدا کنیم به صراحت قرآن کریم با کل هستی همراه می شویم و به تسبیح خداوند متعال مشغول می گردیم. کسانی هم که به آنها لطفی شده و صدای تسبیح موجودات عالم را شنیده اند یکی دوتا نیستند که اگر بخواهیم از آن بزرگواران یادی کنیم گنجایش یک کتاب را خواهد داشت.

مرحوم آخوند کاشی که بیش ازصد سال پیش به رحمت خدا رفته است به خاطر این که تقریبا عمر شریفش را در یکی از مدارس اصفهان گذراند توفیق ازدواج پیدا نکرد و بسیاری از بزرگان مانند مرحوم آیه الله العظمی بروجردی، مرحوم شهید سیدحسن مدرس، مرحوم آقا ضیاء عراقی، مرحوم حاج آقا رحیم ارباب، مرحوم کمپانی و بسیاری دیگر شاگرد ایشان بودند در این زمینه مشهور بوده و حکایت ها در مورد ایشان نقل شده است.

از معاصرین هم مرحوم علامه طباطبایی چنین حالتی داشت. ارادت این بزرگوار نسبت به اهل بیت(ع) واقعاً کم نظیر بوده است. یکی از بزرگان که با ایشان ارتباط نزدیکی داشته می گوید که من در مشهد آقا را ملاقات کرده و عرض نمودم قدری از عنایت های اهل بیت(ع) که به شما داشته اند را بفرمایید؛ ایشان امتناع کردند، همان بالای سر او را به حضرت امام رضا (ع) قسم دادم تا این که گفتند به این شرط که تا زنده ام به کسی نگویی. اول این که به عنایت اهل بیت(ع) وقتی به نماز می ایستم روحم از بدن جدا می شود به گونه ای که از آن بالا جسم خودم را مشاهده می کنم؛ دیگر هم این که مدتی است شبها  به خاطر شنیدن صدای تسبیح موجودات هستی خواب ندارم.

از مرحوم شهید استاد مطهری که شاید بتوان ایشان را شاگرد اول علامه طباطبایی(قدس سره) نامید پرسیدند که چرا شما وقتی اسم علامه را می برید روحی له الفداء می گویید؟ گفت: علت این است که ایشان ارادت عجیبی به اهل بیت(ع) و حتی امامزادگان دارد و عادت ایشان است که ماه مبارک رمضان هر جا باشند قبل از  افطار به زیارت حضرت معصومه (س) می رسند و با بوسیدن ضریح مطهر افطار می کنند.

فضيلت گفتن سبحان الله

در عده الداعى آمده است كه روزى حضرت سليمان بر قالى خود نشسته بود و سفر مى كرد. دهقانى كه مشغول آبيارى بود، وقتى سليمان را با آن همه شكوه سلطنت ديد، نگاهى به آسمان انداخت و گفت: سبحان الله، خدا چه قدرت عظيمى به سليمان داده است! باد سخن او را به گوش سليمان رساند. سليمان نزد دهقان آمد. دهقان با احترام و ادب از سليمان استقبال كرد. سليمان نيز به گرمى و مهربانى با او برخورد كرد. از دهقان پرسيد: چه گفتى ؟ دهقان پاسخ داد: عرض كردم خداوند به فرزند داوود چه ملك عظيمى داده است. سليمان گفت: اگر مؤمن با توجه و اخلاص سبحان الله بگويد، از تمام ملك سليمان بهتر است.

امام جمعه جهرم عنوان می کند: پس سبحان الله یعنی این که خدایا تو را پاک و منزه می دانم از هر عیب و نقص و کاستی و فقر و نیاز و زشتی و پستی و رذیلت و ضعف و ناتوانی و جهل و غفلت و کوتاهی و غیبت و ظلم و دروغ و بیکاری و بیماری و خواب و محدودیت، چنان که امام امیرالمومنین(ع) فرمودند: «اَلْأَحَدُ لاَ بِتَأْوِيلِ عَدَدٍ». خداوندا  تو از هر نوع قیاس و مقایسه ای از آنچه عارفان و فیلسوفان گفته اند و از آنچه شاعران سروده اند و از آنچه تاکنون واصفان توصیف کرده اند والاتری.  خداوندا تو برتر از آنی که همچون منی حتی تصور بندگی تو را داشته باشم چرا که بندگان واقعی تو، اولیاء و انبیاء و ائمه معصومین وخوبان هستند. خداوندا تو پاک و منزهی که چونان ما دست و زبان و چشم و گوش داشته باشی و نیازمند شریک و وزیر و همسر و فرزند باشی. خدایا تو منزهی از آنچه قائلین به تشکیک وجود می گویند و تو را در اصل وجود با مخلوقاتت مشترک می دانند در حالی که به قول سعدی:  همه هرچه هستند از آن کمترند/  که با هستی ات نام هستی برند

خدایا تو پاک و منزهی از آنکه آخرتی نیافریده باشی و ما را در این جهان به حال خود رها کرده باشی. خدایا تو پاک و منزهی از این که در آخرت از بندگان گنهکار اما پشیمانت انتقام بگیری «مَا هَكَذَا الظَّنُّ بِك وَ لَا أُخْبِرْنَا بِفَضْلِكَ عَنْك‏یا کریم» خدایا تو پاک و منزهی از اینکه بخواهی با عدالت با بندگان گرفتارت رفتار کنی گرچه حق با شماست و این که بخواهی رحمتت را از آنان دریغ فرمایی و منزهی از آن که وساطت و شفاعت خوبان را رد نمایی.