سفر به سرزمین مرداب ها و تالاب های طبیعی/ عینک چشم ها را می فریبد

یه گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان، مهری شیرمحمدی

در گیلان به لحاظ وضعیت توپوگرافی از یک سو و ریزش نزولات جوی، شاهد پدیداری تالاب های متعددی هستیم. برخی از تالاب ها، دستکند بوده و برای ذخیره آب در فصل کشاورزی کاربرد دارد و برخی نیز تالاب های طبیعی است. تالاب عینک به‌عنوان بزرگترین تالاب درون شهری در رشت، تالاب کیاکلایه در لنگرود، تالاب انزلی، تالاب استیل در آستارا، تالاب جوکندان در تالش، تالاب صفرا بسته در آستانه، تالاب نورماس در شفت، دریاچه صمدآباد و زربیجار در املش، دریاچه روستای خلشکوه در رودبار، دریاچه سراگاه تالش، استخر کومله و مجموعه آب بندان های روستای فشتال در سیاهکل برخی از این نمونه هاست.

دریاچه‌های سد بیجار، سد سفیدرود، سد سنگر و سد خاکی روستای سقالکسار نیز از زیبایی‌های طبیعی گیلان است. تعطیلات نوروز فرصت خوبی است تا از این تالاب‌ها دیدن کنیم.

*تالاب انزلی

تالاب انزلی، شاخص‌ترین تالاب گیلان است. این تالاب یا مرداب، در جنوب غربی شهر انزلی قرار دارد. با این حال از شهرستان‌های صومعه سرا نیز قابل بازدید است. این تالاب در سال 1354، در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و یکی از نخستین تالاب‌های بین‌المللی ثبت شده در ایران است.

متاسفانه از سال یاد شده تاکنون عمق این تالاب به‌شدت کاهش پیدا کرده است. با این حال مرداب انزلی، زیستگاه بیش از 100 گونه پرنده و آبزی است و در فصل مرداد، رویش گل های صورتی نیلوفر آبی، منظره بسیار چشم نوازی ایجاد می کند.

قایق سواری در این تالاب و بازدید از مرکز پرنده نگری در حاشیه تالاب در شهر انزلی و هم در روستای سلکه صومعه سرا، از جاذبه های مرداب انزلی است.

*تالاب عینک در رشت

تالاب عینک، بزرگترین تالاب درون شهری است که در گذشته خارج از محدوده شهر بوده و به‌واسطه توسعه نامتوازن رشت، اکنون در حد غربی این شهر قرار دارد.

این تالاب از دو پهنه آبی بزرگ و کشیده تشکیل شده و تصاویر هوایی آن گویی شبیه یک عینک است و علت نامگذاری آن هم به‌همین مناسبت است. این تالاب از چشمه‌های زیرزمینی کف تالاب تغذیه می‌شود و زیستگاه برخی از پرندگان است همچون؛ ماهی خورک، کاکائیل، پلیکان پا خاکستری، چرخ ریسک سر آبی، حواصیل شب، کشیم بزرگ، کاکائی سر سیاه کوچک، چنگر نوک سرخ، سینه سرخ و باکلان بزرگ.

شهرداری رشت در بخشی از تالاب، پارک دانشجو را ایجاد کرده و کمپینک اقامتی مسافران و رصد خانه کوشیار گیلانی، از دیگر جاذبه های حاشیه تالاب است.

*تالاب نورماس در روستای کلاچ خندان

تالاب نورماس، در روستای کلاچ خندان در شهرستان شفت قرار دارد. مسیر دسترسی در یک جاده پیچ در پیچ و در میان شالیزارها و آب بندان‌های متعددی قرار گرفته است. وجه تسمیه نورماس بخاطر زیارتگاهی در نزدیک آن است و کراماتی که اهالی به صاحب مزار نسبت می‌دهند.

نورماس از دو پهنه آبی تشکیل شده و محلی برای پرورش ماهی است. با این حال مردم نیز در فصولی از سال برای ماهی گیری به این تالاب می آیند. درختان تنومند حاشیه نورماس و تصویر آنها در آب، منظره زیبایی ایجاد می‌کند.

*سدخاکی سقالکسار

سقالکسار یا سیالخ، یکی از پهنه‌های آبی دهستان لاکان در روستای سقالکسار است و چون در فضای 15 هکتاری قرار گرفته، پهنه آبی وسیعی است. سقالکسار در گذشته آب بندانی بود که مردم خود روستا ایجاد کرده بودند و بعدها سد خاکی احداث شد.

نزدیکی سقالکسار به رشت، جنگل‌های مشرف به آن و جاده توریستی و ویلاهای چوبی نزدیک به دریاچه، بر جاذبه‌های آن افزوده است.  

*دریاچه های فشتال

سل‌های طبیعی «فشتال» با حوضچه‌های متعددش، از معدود ناشناخته‌های شهرستان سیاهکل است که در فصل تابستان و نیاز شدید آب برای شالیزارها از تعداد این سل‌ها کاسته می‌شود.

«َسل» های طبیعی روستای «فشتال»، از چهار آب‌بندان بزرگ و چند پهنه آبی کوچک‌تر تشکیل شده است. این روستا در شهرستان سیاهکل قرار دارد. این آب بند محل پرورش ماهی است و آب آن در فصل تابستان برای آبیاری شالیزارها استفاده می‌شود. با این حال در اوج تابستان نیز سل‌های بزرگ فشتال خشک نمی‌شود و تنها کم آب می‌شود.

روستای فشتال مرکز پرورش گاومیش بومی است و چون این حیوان آب دوست است، همیشه در سل‌های فشتال شاهد شنای گاو میش خواهید بود. جالب است بدانید در این محدوده قارچ‌های خوراکی رشد می‌کند که اهالی به آن میش می‌گویند.

نزدیک به سل‌ها، جنگلی از درختان کاج و بلوط و ممرز دیده می‌شود. تنه‌های قطور این درختان و تصویر آن بر آب سل‌ها، چشم انداز زیبایی ایجاد کرده است.

*تالاب استیل و توسکاهای شناور

تالاب حفاظت شده استیل، در هفت کیلومتری تالش به آستارا قرار دارد. این تالاب یکی از مناطق نمونه گردشگری آستاراست. نزدیکی به ساحل دریا از یک سو و قرار گیری در پای کوه، مناظر بکر و دلفریبی از این تالاب ایجاد کرده است. این تالاب، یکی از مقاصد زمستانگذرانی پرندگانی است که در فصل سرما از سیبری مهاجرت کرده و به سواحل جنوبی دریای کاسپین می‌آیند.

مهمترین زیبایی تالاب استیل که آن را از دیگر تالاب‌های گیلان متمایز می‌کند، وجود درختان توسکای شناور در آب است. درخت توسکا از جمله درختان جنگل‌های هیرکانی و آب دوست است. ریشه‌های این درخت در تالاب شناور بوده و در پهنای آب جابجا می‌شوند.

سال 1384، تالاب استیل بعنوان یکی از پنج منطقه نمونه گردشگری گیلان معرفی می‌شود.