به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان؛ روزه، مظهر خود داری نفسانی، صبر در مقابل گناه است. در تفاسیر، کلمه صبر در سوره مبارکه والعصر را به روزه تفسیر کرده اند. روزه، مظهر گذشت از خواسته‌هاست. چون هواهای نفسانی، هوسها و مشتهیات و خواست های نفس، همان مسیری است که انسان را به گناه و نافرمانی از خدا می‌رساند. این‌طور نیست که مشتهیات نفسانی با گناه ملازم و از یکدیگر اجتناب‌ناپذیر باشند؛ نه، بعضی از خواهش های نفسانی هم حلال است. اما اینکه انسان دهان نفس چموش را لجام نزند و نفس خود را بی‌مهار و بی‌دهنه رها کند و اسیر خواسته های درونی آن شود، همان چیزی است که امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه فرمودند: «حمل علیها اهلها»او را روی اسب سرکشی انداخته‌اند که دهنه‌ی آن دست این شخص نیست و اسب سرکش هم او را می‌برد به پرتگاه پرتاب می‌کند. هوای نفسانی انسان را به سمت گناهان می‌کِشد؛ اما روزه خواهش های نفس را فروکش می کند و لجام نفس را در دست صاحبش قرار می دهد لذا رسول خدا (ص)فرمودند :«الصوم جنة من النار»،(روزه سپر آتش دوزخ است). در این خصوص با حجت الاسلام دکتر «ایمان ضرابی» پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه گفت و گویی انجام داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
خصوصیت روزه چیست که از آن تعبیر به«جُنة من النار»شده است؟
حقیقت روزه عبارت است از خویشتن داری نفس از انجام اموری خاص. روزه، مظهر خود داری نفسانی و صبر در مقابل گناه و غلبه‌ی مشتهیات (آرزو ها)، است. لذا در تفاسیر، کلمه صبر در سوره مبارکه والعصر را به روزه تفسیر کرده اند؛ روزه، مظهر گذشت از خواسته‌هاست. چون هواهای نفسانی و هوسها و مشتهیات و خواست های نفس، همان مسیری است که انسان را به گناه و نافرمانی از خدا می‌رساند. این‌طور نیست که مشتهیات نفسانی با گناه ملازم و از یکدیگر اجتناب‌ناپذیر باشند؛ نه، بعضی از خواهش های نفسانی هم حلال است. اما اینکه انسان دهان نفس چموش را لجام نزند و نفس خود را بی‌دهنه رها کند و اسیر خواسته های درونی آن شود، همان چیزی است که امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه فرمودند: «حمل علیها اهلها»او را روی اسب سرکشی انداخته‌اند که دهنه‌ی آن دست این شخص نیست و اسب سرکش هم او را می‌برد به پرتگاه پرتاب می‌کند. هوای نفسانی انسان را به سمت گناهان می‌کِشد؛ اما روزه خواهش های نفس را فروکش می کند و لجام نفس را در دست صاحبش قرار می دهد لذا رسول خدا (ص)فرمودند :«الصوم جنة من النار»،(روزه سپر آتش دوزخ است).
چرا روزه یکی از پایه های اصلی تکامل انسان و تعالی معنوی به شمار می رود؟
خداوندسبحان به روحيه و طبیعت آدمی توجه داشته و براساس آن روزه را براي او مقرر نموده است. روزه آثار ظاهري و باطني فراواني را در پي دارد. اين فريضه حداقل در اولين پيامد خود، به انسان سلامتي جسمانی مي‌دهد. درست است كه آدمي تاب گرسنگي زياد را ندارد و اسلام هم نخواسته است كه انسان خود را در تحمل گرسنگي به زحمت اندازد، بلكه حتي در بعضي روايات رسيده است: «اللهم اعوذ بك من الجوع»؛ خدايا از گرسنگي به تو پناه مي‌برم.» ولي در عين حال بايد متوجه بود، كه مقداري از گرسنگي براي انسان لازم است! و فوايد بسياري در بردارد، همان طور که پرخوري و سيري بيماري‌هاي زيادي به همراه خواهد داشت.
از نظر بهداشت و تندرستي بايد غذا كم‌تر مصرف شود و در حالي كه هنوز اشتها وجود دارد، دست از غذاخوردن كشيد. به تجربه ثابت شده است، افرادي كه كم مي‌خورند از كساني كه هميشه سير مي‌خورند سالم و تندرست‌تر مي‌باشند. حضرت علي (ع) در مورد پيشگيري از ابتلا به بيماريها به فرزندش امام حسن مجتبي (ع)چنين فرموده‌اند: «مي‌خواهي تو را به چهار خصلت آگاه كنم كه از مراجعه به طبيب بي‌نياز شوی؟ فرمود: آري. آن‌گاه حضرت فرمودند: بر سر غذا منشين مگر آن كه گرسنه باشي و از غذا خوردن دست بكش در حالي كه هنوز سير نشده‌اي و غذا را كاملاً بجو و با شكم پر به بستر مرو؛که همه این فرمایشات از نظر علم تغذیه و پزشکی امروز ثابت هم شده است.
این تاثیر مادی روزه است اما از حیث تربیت و تعالی انسانی نیز روزه باعث تلطیف قلب و درون می شود، نخوردن و نیاشامیدن در روز باعث کم شدن اشتغال درونی جسم می شود و نفس را مهیای فرمانبرداری می کند و وقتی نفس مستعد و فرمانبردار شد، ثمره و غایت این فرمانبرداری رسیدن انسان به تعالی است .خداوند متعال اساس این ماه را بر رشد و تعالی قرار داده است لذا روایت است: در این ماه نفس کشیدن شما،خواب شما،بیداری شما خوردن شما نخوردن شما و...عبادت برای شما محسوب میشود.
چه رابطه ای بین روزه داری وتربیت نفس انسان وجود دارد؟
رابطۀ بسیار عجیبی بین روزه داری وتربیت نفس انسانی است؛ اهل معنا نیز به این موضوع در آثارشان بسیار پرداخته اند زیرا کسی که از خوردن وآشامیدن که طبیعت حیات انسان است پرهیز می کند نوعی تمرین استقامتی برای نفس را به درون خود تحمیل می کند که این امر باعث رسیدن انسان به حقایق الهی می شود. درست است که زمان کمی را ما در ایام سال یا زمان کمی در روز را در ماه مبارک رمضان طبق دستور به روزه اختصاص می دهیم اما همین زمان کم که خداوند آن را به مقتضی طاقت و ظرفیت انسان برای ما فرض قرار داده است، نقش مهمی در تربیت نفسانی ما دارد؛ زیرا در واقع با خود داری از خوردن و آشامیدن نفس را متوجه خویش می کنیم و در واقع نوعی باز دارندگی اختیاری برای خودش بوجود می آورد. چنانکه فقهاء در تعریف روزه گفته اند «هو الکف عن المفطرات».
لطفا در خصوص برکات همزمان شدن بهار قرآن با بهار طبیعت توضیح بفرمایید؟
این همزمانی بسیار مبارک و میمون است، زیرا گفته اند «سالی که نکوست از بهارش پیداست» سالی که در طلیعه اش ماه بندگی خداست و درهای رحمت و مهربانی خدا بروی بندگان باز است، ان شا الله موجبات آرامش و برکات را برای همۀ مسلمین به ویژه مردم ایران در بر داشته باشد و مردم ما از این مشکلات اقتصادی و سیاسی رهایی پیدا کنند .
این تقارن به نظر بنده نوعی فرصت است که ماه خدا و نوروز باستانی را بهانه ای قرار بدهیم و سفرۀ افطار را بدون هیچ تجملی به یک دورهمی تبدیل کنیم و صله ارحام را بجا آوریم، صله رحم خود فواید بسیاری برای جسم و روح انسان دارد و حتی در روایات ما آمده است که باعث طول عمر نیز می شود. البته باید در نظر داشت که نباید برای دورهمی این ایام خود را درگیر خرج و مخارج آنچنانی کنیم که باعث شود از اینگونه تجمعات خانوادگی یا دوستانه به جهت مشکلات اقتصادی و گرانی اجناس خودداری شود، می شود بدون تجمل و با سادگی دید و بازدید ها را انجام داد. همان طور که عرض شد با پهن کردن سفره افطار هم روزه دارانی را اطعام کرد که بسیار ثواب دارد و هم دید و بازدید و صله رحم را انجام داد.
گفته میشود در ماه مبارک رمضان شیاطین در غل و زنجیر هستند آیا صحیح است؟
بله در روایت آمده؛ البته این روایت نیازمند توضیحاتی جهت برطرف شدن ابهاماتش دارد؛ ماه مبارک رمضان، ماه مهمانی پروردگار و نزول رحمت بی کران او است. در این ماه عزیز، خداوند قدرت شیطان را محدود کرده و زمینه و فضای ایجاد وسوسه و اغوای او را تنگ نموده است و روح و روان و درون انسان ها را برای عبادت حق و بندگی خداوند و عمل به دستورات او آماده و مهیا ساخته، ولی معنای این سخن، از بین رفتن قدرت اختیار و انتخاب و تعطیل شدن میدان فعالیت شیطان و بسته شدن در تکالیف و امتحان و آزمایش الهی نمی باشد. چون هدف خداوند از آفرینش انسان، رساندن او به کمال است و تبلور کمال انسان در معرفت خداوند و معرفت در گرو عبادت پروردگار است؛ زیرا با معرفت و عبادت، کمال انسان تحقق می یابد از سوی ذیگر تنها عبادت آگاهانه و از روی اختیار انسان را به کمال می رساند و لذا خداوند انسان را موجودی مختار آفریده و انتخاب سعادت و شقاوت را در اختیار او قرار داده است.
امتحان الهی یکی از اهداف واسطه ای خلقت انسان است؛ زیرا امتحان تبلور اختیار انسان است و جای تعجب ندارد که در آیات فراوانی از قرآن کریم این مسأله مطرح شده است؛ برقراری یک امتحان عادلانه تنها با وجود شرایط و امکانات، برای گزینش هر یک از دو طرف خیر و شر امکان پذیر است. بنابراین هر چند مسأله آزادی انتخاب گناه یا اطاعت در همه زمان ها حتی در ماه رمضان مطرح است و دست انسان در انتخاب باز است ولی در ماه رمضان زمینه اطاعت و بستر بندگی و عمل به دستورات الهی فراهم تر و بستر وسوسه و فریب شیطان کمتر و تنگ تر است و در غل و زنجیر بودن دست و پای شیطان در خطبة شعبانیه پیامبر گرامی اسلام(ص) به همین معنا اشاره دارد، به همین دلیل در ادامه این خطبه پیامبر(ص) می فرماید: کاری نکنید که شیطان از زنجیر آزاد شود و یا درب بهشت به روی شما بسته و درب جهنم به رویتان باز شود.
لذا «از خداوند بخواهید درب بهشت را بروی شما نبندد و درب جهنم رانگشاید و شیطان را بر شما مسلط نکند» یعنی زمینه رحمت وجود دارد ولی برای کسانی که این فرصت را غنیمت بشمارند واز برکات آن بهره مند شوند و در دام نفس گرفتار نشوند والا همان طور که در روایت آمده اگر کسی خود را در معرض این رحمت قرار ندهد شقی و بد بخت است.
نظر شما