خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛زینب روحانی مقدم-نوروز، نخستین روز بهار و نخستین روز سبزترین فصل سال و سرآغاز زنده شدن زمین و شکوفایى ها و وزیدن نسیم دل انگیز بهارى است؛ همه چیز در بهار، نشان گر نشاط و طراوت است و حتى باد شفابخش بهارى نوید زندگى تازه مى دهد.
سال که نو می شود، طبیعت، چهره جدیدی به خود می گیرد و همه چیز متحوّل می شود؛ پس ما هم نو شویم و تحوّلی در حال و اخلاق پیدا کنیم؛ آن گونه که وسایل کهنه و فرسوده و تقویم های قدیمی و لباس های نامناسب را کنار می گذاریم و عوض می کنیم، اخلاق ناپسند و رذایل و صفات بد و کینه ها و بددلی ها و حسادت ها را هم از خودمان دور کنیم و کمتر از طبیعت نباشیم.
سال نو، بسیاری از صحنه ها، حادثه ها و حرف ها را از یاد ما دور می کند و فصلی تازه در زندگی پدید می آورد، ما هم عقده ها، اختلاف ها، بد اخلاقی ها، کینه ها و کدورت ها، گله ها و شکوفه ها را از یاد ببریم.
دگرگونی سال جدید و بازگشت بهار نو و نوروز، عیدهایی چون عید فطر را تداعی می کند؛ مسلمان روزه دار پس از یک ماه عبادت روزی را که غبار از فطرت توحیدی اش زدوده شده به فطرت توحید بازگشته است، عید می گیرد البته مراتب این بازگشت در افراد گوناگون فرق می کند.
*دعای تحویل سال؛حرکتی برای ایجاد تحول
یکی از زیباترین چیزهایی که اسلام به عید نوروز تزریق کرده، قرین شدن تحویل سال، با دعا است؛ پیوند تحویل با دعا، از افتخارات اسلام است که این سنت باستانی را بازسازی کرده است.
یکی از لحظات نورانی و شکوه مند لحظه تحویل سال، در زیارتگاه های معصومین علیهم السلام است؛ لحظات خاص نیایش و کرنش در برابر خدا، که اسلام به عید نوروز تزریق کرده است و هزاران هزار نفر، لحظات تحویل سال را در جوار حرم اهل بیت علیهم السلام، با حالات دعا و نیایش اغاز می کنند.
دعای تحویل سال که ایرانیان مسلمان از دیرباز به رسم سنت دیرینه شان هم زمان با شروع سال جدید و سرآغاز طراوت طبیعت می خواندند، حرکتی مشتاقانه به سوی ایجاد تحول است.
در این دعا از خداوند متعال می خواهیم تا همراه با جوان شدن دوباره طبیعت، دگرگونی و تحول مبارکی را در دل و جان، اندیشه، اخلاق، کردار و دریچه های زندگی مان ایجاد کند و با زدودن زنگارهای پلیدی و ناپاکی صفحه جانمان، سرشت و سرنوشتمان را در مسیر تکامل بندگی آن چنان رقم زند که خود می خواهد.
*ذکر های مستحب در لحظه تحویل سال
در لحظه تحویل سال قرائت بعضی از اذکار بسیار سفارش شده و مستحب می باشند و چنانچه آنها را به جا آورید گناهان 50 ساله تان بخشیده می شود، این ذکرها شامل :
بسیار بگو :یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ
قبل از سال تحویل 365 مرتبه «یا مقلب القلوب و الابصار…»
120 مرتبه «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ»
به تعداد روزهای سال آیه الکرسی را بخوانید و پس از آن این دعا را بخوانید:«اللَّهُمَّ هَذِهِ سَنَهٌ جَدِیدَهٌ وَ أَنْتَ مَلِکٌ قَدِیمٌ أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَ خَیْرَ مَا فِیهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِّ مَا فِیهَا وَ أَسْتَکْفِیکَ مَؤُنَتَهَا وَ شُغْلَهَا یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.»
در کتاب مفاتیح الجنان که طی دهه های گذشته یکی از بزرگ ترین کتاب های مورد رجوع عموم برای انجام مستحبات مذهبی بوده به نماز عید نوروز اشاره شده که نمازی است توام با قرائت سوره حمد و سوره های قدر، کافرون، توحید، فلق و ناس و بسیار شبیه به نمازی است که ضمن آداب و اعمال روز جمعه و روز عید غدیر خم وارد شده است.
در آستانه تحویل سال 1402 گفتگوی خبرنگار شبستان با حجت الاسلام هابیل خسروی کارشناس مذهبی و مشاور علمی مدیر حوزه علمیه خراسان جنوبی را در خصوص دعا و آداب تحویل سال را در زیر می‌خوانید؛
۱-چه آدابی را هنگام تحویل سال باید رعایت کنیم؟ نوروز یک عید باستانی است که ایرانیان از قدیم الایام آن را جشن می‌گرفته‌اند؛ البته در ایران باستان، نوروز بیشتر مظهر فخرفروشی پادشاهان و حکام بوده به‌گونه‌ای که در این ایام شکوه و عظمت ظاهری خود را به رخ رعیت می‌کشاندند.
اما همان طور که مقام معظم رهبری مدظله العالی هم در یکی از سخنرانی‌های خود به آن اشاره می‌کنند ایرانیان بعد از پذیرش اسلام اگر چه قالب و صورت نوروز را نگه داشته‌اند اما به مرور زمان محتوای آن را تغییر داده‌اند و آداب و رسومی اسلامی را در آن گنجانده‌اند و نوروز را وسیله‌ای برای ارتباط با ذات مقدس باری‌تعالی قرار داده‌اند لذا برخی از آداب در زمان تحویل سال در بین مسلمانان مرسوم شده که این عید باستانی را تبدیل به یک عید با غنای اسلامی کرده است.
یکی از این آداب پیراستگی نظافت و بهداشت است که از دستورات بسیار مورد توجه اسلام است؛ محاسبه نفس و ارزیابی و بازبینی عملکرد یک‌ساله در ابعاد مختلف مخصوصاً در بُعد اخلاقی نیز از دیگر آدابی است که باعث می‌شود انسان نقاط ضعف زندگی خود را شناسایی کند و در مسیر رشد و پیشرفت و رسیدن به کمال آن نقاط ضعف را برطرف نماید یا نقاط قوت خود را شناسایی و تقویت نماید.
دید و بازدید، صله رحم، ایجاد صلح و آشتی بین افراد، مسافرت، زیارت اهل قبور، هدیه دادن به دیگران و خیلی از آداب و رسوم دیگر که هر کدام از اینها احیای بخشی از معارف دین مبین اسلام است که در آداب و رسوم این عید گنجانده شده است.
البته در روایات اسلامی هم اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام درباره این عید سفارشاتی داشته‌اند که نشان می‌دهد آداب و رسوم نوروز با اشاره و راهنمایی آن بزرگواران صورت گرفته است و برخی از اعمال برای نوروز و لحظه تحویل سال بیان شده است که به برخی از آن ها اشاره می‌کنیم.
۱- توجه به نظافت و بهداشت؛ از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که در روز نوروز غسل کن و پاکیزه‌ترین لباس‌هایت را بپوش و بوی خوش استعمال کن.
۲- توجه به خدای متعال و عبادت و بندگی خدا؛ در همان روایتِ امام صادق علیه‌السلام آمده که در نوروز روزه بگیر و بعد از نماز ظهر و عصر و نوافل آن، دو نماز دو رکعتی بدین صورت بخوان:
رکعت اولِ نماز اول بعد از حمد ده مرتبه سوره انّا انزلناه
رکعت دومِ نماز اول بعد از حمد ده مرتبه سوره یا ایها الکافرون
رکعت اولِ نماز دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره قل هو الله احد
رکعت دومِ نماز دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره قل أعوذ برب الفلق و ده مرتبه سوره قل أعوذ برب الناس
بعد از نماز هم سجده شکر بگذار و در سجده این دعا را بخوان: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِيَاءِ الْمَرْضِيِّينَ وَ صَلِّ عَلَى جَمِيعِ أَنْبِيَائِكَ وَ رُسُلِكَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ وَ بَارِكْ عَلَيْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَكَاتِكَ وَ صَلِّ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا الَّذِي فَضَّلْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ عَظَّمْتَ خَطَرَهُ اللَّهُمَّ بَارِكْ لِي فِيمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَيَّ حَتَّى لَا أَشْكُرَ أَحَداً غَيْرَكَ وَ وَسِّعْ عَلَيَّ فِي رِزْقِي يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ اللَّهُمَّ مَا غَابَ عَنِّي فَلَا يَغِيبَنَّ عَنِّي عَوْنُكَ وَ حِفْظُكَ وَ مَا فَقَدْتُ مِنْ شَيْءٍ فَلَا تُفْقِدْنِي عَوْنَكَ عَلَيْهِ حَتَّى لَا أَتَكَلَّفَ مَا لَا أَحْتَاجُ إِلَيْهِ يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ».
بعد حضرت فرمودند: اگر کسی این نماز را بخواند گناه پنجاه سال او بخشیده می‌شود.
۳- گفتن ذکر الهی؛ علامه مجلسی در زاد المعاد می‌گوید: در زمان تحویل سال ذکر «یا ذا الجلال و الاکرام» را مکرر بخوانید.
۴- خواندن دعا؛ دعایی که برای تحویل سال معروف است و علامه مجلسی در زاد المعاد نقل کرده عبارت است از: «يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ يَا مُدَبِّرَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ» که برخی گفته‌اند ۳۶۰ مرتبه خوانده شود. البته دعای دیگری را هم ایشان نقل کرده که به تعداد ایام سال خوانده می‌شود و آن عبارت است از: «اللَّهُمَّ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِيدَةٌ وَ أَنْتَ مَلِكٌ قَدِيمٌ أَسْأَلُكَ خَيْرَهَا وَ خَيْرَ مَا فِيهَا وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِّ مَا فِيهَا وَ أَسْتَكْفِيكَ مَؤُنَتَهَا وَ شُغْلَهَا يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ».
۲-دعای تحویل سال چه نکاتی را در بردارد و فلسفه آن چیست؟ در این دعا خدای متعال را با سه نام (وصف) صدا می‌زنیم؛ «یا مقلب القلوب و الابصار»؛ ای کسی که تحوّل دلها و گردش چشم‌ها در دست توست.
«یا مدبر اللیل و النهار»؛ ای کسی که شب و روز را پی‌در پی جابجا می‌کنی «یا محول الحول و الاحوال»؛ ای کسی که سال‌‌ها و احوال انسان‌ها را دگرگون می‌کنی و بعد از سه بار صدا زدن خدای متعال خواسته خود را مطرح می کنیم که «حول حالنا الی احسن الحال»؛ حال ما را به بهترین حال، تغییر ده!
عید نوروز، سرآغاز طراوت طبیعت و جوان شدن جهان و تازه شدن فضای زندگی طبیعی انسان است و زمانی است که همه عالم دگرگون می‌شود، گیاهان بر روی زمین می‌رویند و شکوفه‌های درختان، امید را در دلها زنده می‌کند؛ از این رو هر سه وصفی که برای خدای متعال در این دعا ذکر شده، متناسب با فضای ایجاد شده در زمان تحویل سال است.
۳-در خصوص سند دعای تحویل سال توضیح دهید، ایا در متون دینی این دعا ذکر شده است؟ دعای «یا مقلب القلوب» را علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد آورده است؛ البته تذکر داده که آن را از کتب روایی غیر مشهور نقل کرده و سندی هم برای آن بیان نکرده است.
لذا ممکن است برخی در این دعا خدشه کنند و بگویند که سند این دعا صحیح نیست اما می‌بینیم که بسیاری از بزرگان این دعا را در هنگام تحویل سال می‌خوانند.
برخی از علما اعتقاد دارند که در ادله اعمال مستحبی باید تسامح به خرج دهیم، از این رو خیلی سخت‌گیری نمی‌کنند و روایات ضعیف را هم برای اثبات استحباب یک عمل کافی می‌دانند.
روایاتی داریم که به «أخبار من بلغ» معروف است یعنی اگر انسان عمل خاصی که از معصومین رسیده است را انجام دهد، خداوند همان ثوابی را که در روایت آمده به او می دهد، اگر چه این نقل صحیح نباشد، لذا اگر عملی که در روایت ضعیفی آمده، به امید ثواب انجام شود، خداوند همان ثواب را به او می‌دهد.
اگر چه خواندن دعاهای مأثور (دعاهایی که از معصومین علیهم‌السلام نقل شده است) بسیار مناسب و مورد تأکید است اما در باب «دعا» احتیاجی نداریم که سند روایت را درست کنیم چون آنچه که نقل شده، دعا است و ما بدون توجه به سند می توانیم آن را بخوانیم.
به وسیله آن خدا را صدا بزنیم و روایات متعددی داریم که تأثیر و کاربرد دعا منوط به مأثور بودن و یا داشتن سند صحیح نیست. اگر متن و مضمون دعا درست باشد استنادش به معصوم لازم نیست و کاربرد و تأثیر خودش را خواهد داشت.
۴-چرا در این دعای پر معنا و تنبه بخش، به هنگام تحویل سال، تحویل حال به احسن حال در خواست می شود؟ نکته جالب توجه دیگر در دعای تحویل سال این است که می‌گوییم «حوّل حالنا الی احسن الحال»؛ و نمی‌گوییم خدایا! حال ما را به حال خوب تبدیل کن.
بلکه عرض می‌کنیم پروردگارا! حال ما را به بهترین حال ها، به بهترین روزها، به بهترین وضعیت ها برسان؛ این از آن رو است که انسان فطرتاً کمال طلب است و به‌دنبال دستیابی به بهترین‌ها است، درسی که از این دعا می‌گیریم این است همت والای انسان مسلمان باید این باشد که در همه عرصه‌ها به بهترین‌ها دست پیدا کند.
خواسته ما از خداوند هم متناسب با همین فضا است و از خدای متعال که قدرت تغییر بدترین احوال را به نیکوترین احوال دارد می‌خواهیم تا همراه با طراوت جهان، جان و دل ما را هم طراوت بخشد و نظام هستی ما را نیز به نیکوترین حالات تبدیل نماید.
نظر شما