مزار چهار گنبد افین؛ بنایی تاریخی بازمانده دوره تیموری

خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم- بهار فصلی برای سیر و سفر به تاریخ است تا با حضور و بازدید از شهرهای مختلف با گذشته انسان ها بیش از گذشته آشنا شویم و چه خوب است سفر به اماکن تاریخی را در برنامه خود قرار دهیم که کمتر نامشان را شنیده ایم.

خراسان جنوبی معروف به خاوران یکی از استان های بی نظیر و دیدنی ایران است که چه در زمستان و چه در تابستان و بهار دارای شب های سرد اما روزهایی با هوای بی نظیر است و ستاره ها در شب های کویری آن همچون مروارید می درخشند.

*زیرکوه؛شهر چهار فصل ایران زمین

یکی از شهرهای دیدنی و گردشگری این استان شرقی، شهرستان زیرکوه است که به دلیل داشتن طبیعت رنگارنگ و منحصربه فرد به دیار چهار فصل مشهور شده و جاذبه های تاریخی و طبیعی زیرکوه آن را به مقصدی بی نظیر برای گردشگران و طبیعت گردان تبدیل کرده است.

در شهرستان زيرکوه بيش از يكصد اثر باارزش تاريخی و فرهنگی وجود دارد كه تا كنون ۲۰ اثر ثبت ملي شده است؛ از جمله مشهورترين اين اماكن می توان به مسجد جامع افين، رباط و كاروانسرای شاه عباسی زردان، آسياب های آبی روستای افين و باغستان زهان ، بند تاريخی تجنود، قلعه حسن بای خان شاهرخت و غیره اشاره کرد.

شهرستان زيرکوه به لحاظ برخورداری از شرايط خاص طبيعی ازجمله وجود رشته کوه های عظيم و مرتفع و دشت های پهناور و وسيع از طبيتی جذاب و متنوع برخوردار است و وجود دره های زيبا، غارهای قديمی و باستانی و دشت های سرسبز و رنگارنگ و كوير بكر و ديدنی باعث شده تا اين شهرستان به عنوان يكی از مراكز گردشگری در استان خراسان جنوبی شناخته شود.

وجود رشته كوه های مرتفع و صعب العبور علاوه بر خلق طبيعتی زيبا محيط امنی برای گونه های حيات وحش از جمله كل، بز، قوچ و ميش ايجاد كرده است و دشت های پهناور و کويرهای زيبای آن، پرندگان و جانوران زيادی از جمله هوبره، زاغ بور، کبك، تيهو، گربه شنی، آهو و ... را در خود جای داده است.

*افین؛ روستای هنر و تاریخ

روستای افین یکی از زیباترین روستاهای استان خراسان جنوبی است که در بخش زیرکوه قرار دارد و از جاذبه های تاریخی بسیاری برخوردار است که ترکیبی از هنر و تاریخ را به دوش می کشد و همه ساله گردشگران بسیاری به این شهر سفر می کنند، اگر شما هم جزء همین دسته از گردشگران هستید، بد نیست با این روستای زیبا و دیدنی آشنا شوید.

روستای افین یک ترکیب بسیار زیبا از همزیستی طبیعت و انسان را پدید آورده و جالب است بدانید که در سال ۱۳۸۴ توانست رتبه پنجمین روستای گردشگری استان خراسان را به خود اختصاص داده است.

 تمامی روستاهایی که در استان خراسان جنوبی قرار دارند ظرفیتی بالا داشته و از لحاظ گردشگری بسیار پیشرفت کرده اند، این روزها مهاجرت اهالی روستا به حداقل رسیده و مردمی که در آن زندگی می کنند با هدف اینکه روستای شان به جایی آباد و زیبا تبدیل شود تلاش های بسیاری می‌کنند.

تقریباً زمانی که نام روستای افین به زبان می ‌آید اکثر مردم که از آن دیدن کردند و یا حداقل اسمش را شنیدند، به یاد زرشک سرخ و خوش عطر و طعمش می ‌افتند.

مسجد جامع، خانه هایی با بافت تاریخی و قدیمی، قلعه های کاهگلی، کاروانسراهای متعدد، حوض ها و برج های قدیمی و همچنین آسیاب های آبی از جمله جاذبه های تاریخی هستند که این روستا در خود گنجانده است.

*مزار چهار گنبد؛ مزاری به قدمت تاریخ

یکی از اماکن گردشگری و دیدنی شهرستان زیرکوه، مزار چهار گنبد است که در دل روستای تاریخی و جذاب افین قرار دارد؛ روستایی با طبیعت زیبا و خانه های قدیمی که هنوز هم بافت تاریخی شان حفظ شده است.

علت اینکه این مکان با چنین نامی معروف است این می باشد که در آن چهار گنبد کوچک وجود دارد و این مکان در واقع یک امامزاده است که در آن امامزاده عمرو بن داوود (ع) دفع شده است؛ آرامگاه چهار گنبد جزء اماکن مذهبی این روستا به شمار می رود در گذشته شیخ رجب محدث افینی در آن زندگی می کرده است.

مزار چهار گنبد یا آرامگاه عمربن داوود از بناهای مربوط به دوره تیموری (قرن هشتم هجری) است و در قسمت مرکزی روستای افین قرار دارد و بنای این مزار وقفی بوده و علاوه بر مزار عمربن داوود مقبره مجتهد و روحانی عالیقدر شیخ محمد باقر درخشی متوفی به سال ۱۳۱۹ دیده می شود.

وجه تسمیه این آرامگاه شاید به خاطر وجود چهار گنبد کوچک بر فراز مقبره باشد و مرحوم آیتی بر اساس کتاب «عمده الطالب فی انساب آل طالب» عمربن داوود را از احفاد ابوالفضل العباس(ع) می داند که با چند واسطه نسبش به عباس ابن امیرالمومنین (ع) می رسد.

*قسمت های مختلف چهار گنبد

بنای مزار چهارگنبد افین دارای پلانی مربع شکل و به ابعاد ۱۱/۷۰ متر طول و ۱۰/۲۰ متر عرض است و ایوان ورودی ساده و به صورت قوس تیزه دار با سکوهایی جهت نشستن و طاقچه هایی در آن و نزدیک به پوشش قوس است که در جنوب شرق بنا واقع شده است.

در جبهه جنوب شرقی بنا ۱۴ پله وجود دارد که امکان دسترسی به پشت بام مزار را فراهم نموده است و  بعد ازعبور از داخل حیاطی مستطیل شکل به فضای گنبدخانه می رسیم و این فضا به چهار قسمت تقسیم شده که هر کدام با گنبدی نسبتاً کوچک پوشانده شده که قسمتی از وزن هر گنبد توسط ستونی از خشت و گل به ابعاد ۲/۲۰ × ۱/۳۰ متر تحمل می شود.

فضای داخلی بنا از خشت و گل و رومالی گچ و دیوارهای بیرونی از سنگ لاشه و ملات ماسه آهک ساخته شده است؛ بنا از داخل و خارج دارای تزئینات خاصی نبوده و دیوارهای داخلی بنا از گچ پوشانده شده است.

عمده مصالح بنای فعلی از خشت و گل و سنگ لاشه ساخته شده و در وسط يك ستون وظيفه نگهداري سقف را بر عهده دارد و در داخل مزار، دو سنگ نوشته وجود دارد که بر روی یکی از آن ها نام مجتهد و روحانی معروف بنام «محمد باقر درخشی متوفی به سال اواخر ذی الحجه ۱۳۱۹ هـ. ق» دیده می شود.

گفتنی است که این مزار تاریخی به شماره 16464 و در تاریخ 27/8/1385 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.