مساجد تاریخی تهران؛ از فرصت‌های مهم بازگشت به مسجد

خبرگزاری شبستان، گروه مسجد و کانون‌های مساجد، شهر تهران دارای مساجد تاریخی متعددی است که هر کدام دارای پیشینه‌ طولانی و اثرگذار هستند. همزمان با فصل نوروز و ماه مبارک رمضان که فصل بندگی و رونق حضور مومنین در خانه های خدا است، برخی از این مساجد تاریخی و جامع را معرفی می کنیم.

مسجد جامع مهدیه

مسجد جامع مهدیه در محلۀ جوزستان شمیران، خیابان شهید باهنر (نیاوران)، خیابان شهید ولی‌الله رفیعی، بین بن‌بست ابرار و بن‌بست مسجد، در منطقۀ ۱ شهرداری تهران واقع است. بنابر گفتۀ اهالی محلۀ جوزستان، پیشینۀ این مسجد به اوایل دورۀ پهلوی بازمی‌گردد. در وقف‌نامۀ این مسجد آمده که زمین این مسجد توسط جعفر امینیان وقف شده است. همچنین زمین دبیرستان دخترانۀ رضویه که در کنار مسجد واقع شده، از موقوفات همین مسجد بوده است.

تولیت مسجد جامع مهدیۀ جوزستان در دهۀ ۱۳۳۰ شمسی، بر عهدۀ آیت‌الله سید احمد خوانساری، و پس از چندی در اختیار جامعۀ تعلیمات اسلامی بوده‌است. ساختمان این مسجد که حدود ۳۰۰ متر مساحت دارد، تاکنون چندین بار مرمت شده است. این مسجد فاقد گنبد است و در دو طبقه بنا شده، و شامل شبستان (مخصوص آقایان)، طبقۀ دوم (مخصوص بانوان)، محراب، کاشی‌کاری های پیرامون و هشتی منظم است. این مسجد همچنین دارای پایگاه مقاومت بسیج به نام ابرار مخصوص خواهران و برادران، و صندوق قرض‌الحسنه است.

مسجد جامع حصارک

مسجد جامع حصارک در شمیرانات، خیابان داوود جبلی، کوچۀ هفتم حصارک، کوچۀ مسجد پایین واقع است. از لحاظ موقعیت جغرافیایی این مکان در نزدیکی مراکزی مانند پمپ بنزین نیاوران و سرای محله جماران و بیمارستان فوق تخصصی قلب بقیه الله(عج) جماران و بوستان جمشیدیه قرار گرفته است. قدمت این مسجد بنا به گفتۀ اهالی محلۀ حصارک، به پیش از روزگار قاجار باز می‌گردد. مسجد جامع حصارک در گذشته وقف عام بوده، و در ۱۳۱۱ شمسی به ثبت رسیده است. 

سقف مسجد جامع حصارک همانند مساجد دیگر آن دوره به صورت شیروانی ساخته شده است. در گذشته، در زیرزمین مسجد آب‌انباری وجود داشته که امروزه (دهۀ ۱۳۸۰ ش)، به صورت انبار درآمده است. این مسجد در سال ۱۳۷۸ شمسی بار دیگر توسط نیکوکاران محلۀ حصارک بازسازی شد.

 
مسجد جامع حصارک دو درِ ورودی دارد که یکی از آنها ویژۀ خانم ها، و دیگری ویژۀ آقایان است. در راهرو ورودی آقایان، آبدارخانۀ مسجد واقع شده است. مسجد جامع حصارک امام جماعت ثابتی ندارد و به‌سبب عدم دسترسی مطلوب   برای ساکنان غیرمحلی، اغلب نمازگزاران این مسجد افراد محلی‌اند. این مسجد از مساجد بسیار

سادۀ شمیرانات به شمار می‌آید.

مسجد سیدالشهدا(ع)

مسجد سیدالشهدا(ع) تجریش از جمله مساجدی است که در بافت سنتی بازار تجریش ساخته شده است و بیش از ۸۰ سال قدمت دارد. در مورد نحوه ساخت این مسجد گفته شده سه خواهر ملک را وقف کردند و مردم ساخت مسجد در بازار سنتی تجریش را انجام دادند.

در غرب و شمال مسجد دو کوچه واقع شده، جنوب مسجد حمام عمومی قرار دارد که هنوز هم دایر است. از سمت ضلع شمالی مسجد که عبور کنیم یک قهوه خانه قرار دارد همین راسته را که جلو بیاییم به پله هایی می رسیم که به یک مغازه ختم می شود و متعلق به برادر سه خواهری است که زمین مسجد را وقف کردند.

این مسجد مساحت کوچکی دارد و کلا ۴۴ متر است که در سه طبقه بنا شده، البته ابتدا تنها یک طبقه بود، اما سال ۱۳۸۰ تجدید بنا شد. برگزاری مراسم در اعیاد، ایام شهادت ائمه اطهار(ع)، ماه مبارک رمضان و برگزاری ادعیه خوانی از جمله برنامه های این مسجد کوچک است.

اگر سری به میدان تجریش زدید، در ابتدای مسیر ورود به بارگاه امام زاده صالح(ع) داخل بازار تجریش کوچه مسجد، مسجد سیدالشهدا(ع) را  مشاهده می کنید.

مسجد منشورالسطان

 مسجد منشور السطان مسجد قدیمی از دوره پهلوی است. این مسجد دارای قدمتی ۸۰ ساله است که در خیابان امام خمینی(ره)‌ تهران واقع است و سالیانی دراز اهالی این منطقه را همنوا با آوای اذان و ذکر راز و نیاز میهمان خدمات فرهنگی، مذهبی خود کرده است.

مسجد منشور السلطان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در نزدیکی مراکزی مانند بیمارستان روزبه و بیت رهبری و داروخانه شبانه روزی ۲۹ فروردین قرار گرفته است.بنای این مسجد ۷۰۰ متری، بدون گنبد و مناره و با نمایی آجری همراه با خانه‌های قدیمی اطراف، مجموعه کاملی از معماری دهه ۲۰ را به نمایش گذاشته است.

مسجد منشور السلطان، سالیان سال است که به یک پایگاه اجتماعی برای اهالیِ محل تبدیل شده است. این مسجد با شناسایی نیازمندان و کمک رسانی مستمر و اجرای برنامه‌های فرهنگی برای اهالی محله و محدود نشدن به محیط مسجد، جایگاه خود را به واسطه بچه های مسجد، تقویت کرده است.

از نگاه مردم محل، مسجد منشور السلطان فراتر از محلی برای نماز خواندن است و طی این سال‌ها تلاش مسجد برای حل مشکلات را به چشم دیده‌اند و از طرفی با اعتماد به وجود آمده به حل مشکلات کمک کرده‌اند.

مسجد اعظم شاه آبادی

مسجد اعظم شاه ‎آبادی، مسجدی در خیابان دیباجی جنوبی، کوچۀ شهید غفوری، کوچۀ شهید فریدون خانی، محلۀ رستم‎آباد شمیران واقع در منطقۀ ۳ شهرداری تهران واقع است.

به گفته یکی از اهالی قدمت این مسجد به میانه‎ های دورۀ قاجاریه می‌رسد. برخی از اهالی نیز معتقدند که این مسجد پس از مسجد امامزاده صالح (ع) از قدیمی‎ ترین مساجد شمیران به شمار می‎ آید. گفته می شود که زمین این مسجد توسط حاج آخوند رستم ‎آبادی برای ساختن مسجد اعظم رستم‎ آباد وقف شد و در سالهای پس از آن نیز توسط دیگر خیران محله رستم آباد از جمله حاج محمد نوریان، حاج علی نوریان و حاج محمد محسنیان بازسازی و بر وسعت آن افزوده شد.

امروزه این مسجد مساحتی بالغ بر یک هزار متر در دو طبقه و  زیر زمین و یک شبستان ساخته شده است. در گذشته در کنار مسجد امروزی تکیه ‎ای وجود داشت کـه بعـدها ضمیمۀ مسجد شد.

منبع: برگرفته از پایگاه میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی