به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان- مهری شیرمحمدی؛
شهرستان تالش، در غرب استان گیلان، با زبان و فرهنگی متفاوت و طبیعتی بکر پذیرای مسافران نوروزی است. ییلاقات سوباتان و دیزگاه، ساحل کرکانرود، دریاچه سراگاه، تالاب حفاظت شده جوکندان، مسجد شیرخان، کاخ‌های تابستانی و زمستانی سردار امجد، خان تالش، حمام تاریخی مریان، قلعه تاریخی صلصال، موزه مردم شناسی عشایر تالش، تربه قوشه جد و خانه های تاریخی میرمسعودی و گورستان های تاریخی برخی از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی شهرستان تالش است.
*مسجد تاریخی شیرخان
در ییلاقات آق اولر واقع در ارتفاعات شهرستان تالش، خانه تاریخی است که بنا به وصیت مالک به‌عنوان حسینیه و مسجد وقف شده است. این مسجد در روستای آق اولر و پیش از مجموعه بناهای میراثی خان تالش قرار دارد. بنا ملک مسکونی «شیرخان» نامی بود و مالک آن را وقف است. خانه تاریخی شیرخان، تحت عنوان مسجد آق اولر به شماره ۳۳۶۶ و در تاریخ ۱۳۷۹/۱۲/۲۵ در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده است.
«آق اولر» واژه ای ترکی و به معنی «گل سفید» است. در ییلاق تالش، تا دو دهه پیش خانه‌های بومی با چوب، خشت و کاه گل ساخته می‌شد و روی کاه گل را با گل سفید می‌پوشاندند.
مسجد شیرخان نیز با کاه گل ساخته شده و روی آن را با گل سفید پوشانده‌اند و روی این پوشش گچی بویژه در ضلع غربی، قرنیس‌های گچی با تزئینات خاصی کنده شده است. بنا بر یک کرسی بلند ساخته شده و در ضلع جنوبی ایوانی کشیده با ستون‌های چوبی دارد. مسجد دو راه پله دارد که با یک ایوان کشیده و با ستون های چوبی ساده به طبقه دوم می‌رسد. نرده های تالار، چوب‌های باریک ضرب‌دری دارد که آفتاب تند ییلاق، رنگ فیروزه ای آن را برده است.
داخل مسجد، تشت‌های مسی قرار دارد که مربوط به اجرای سنت تشت گذاری در ایام دهه محرم است.
دو سالن بزرگ حسینه که با یک در چوبی با طاق هلالی از هم جدا شده، نشان می دهد که مراسم‌های جداگانه برای زنان و مردان در این حسینیه برگزار می شود. در ضلع شمالی سالن جنوبی، تصویر «شیرخان» بانی حسینیه در قابی از خاطره در خانه اش نظاره گر مومنان است. یکی از اهالی می‌گوید: «شیرخان مرد متمکنی بود و از منسوبان نصرالسلطنه سردار امجد، خان تالش بود. هم او که حمام مریان را ساخت و کاخ تابستانی اش کمی بالاتر توسط مشروطه خواهان به آتش کشیده شد.»
*تالاب جوکندان
در گیلان به دلیل وضعیت زمین شناسی و بارش نزولات جوی، شاهد پدیداری تالاب‌های متعددی هستیم. تالاب دهستان جوکندان، در اثر پیشروی آب دریای کاسپین در دهه 70 به‌وجود آمده است.
این تالاب با طول ۶ کیلومتر و عرض ۲۰۰ متر با مساحت ۲۳۸ هکتار در هفت کیلومتری شمال شهر تالش و در دهستان جوکندان واقع شده و در قسمت‌هایی از روستاهای قنبرمحله، دیراکری، شاندرمن محله، بیسیم و پشته قابل رویت است.
تغذیه این تالاب حفاظت شده، از نفوذ آب دریای کاسپین و همچنین سیلاب‌های فصلی و سه رودخانه کم عمق است. گونه درختی توسکا که آب دوست است، در این تالاب رشد فراوانی دارد.
این تالاب اکنون به‌عنوان یکی از پتانسیل‌های گردشگری شهرستان تالش مورد توجه سرمایه گذاران بخش خصوصی است. جالب آنکه سکانس‌هایی از سریال «پس از باران»، در حریم این تالاب فیلمبرداری شده است.
*رودخانه کرکانرود و تندیس سردار شهید چالداران
رودخانه کرکانرود، بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه غرب استان گیلان است. این رودخانه از کوه‌های البرز غربی در ارتفاعات تالش سرچشمه می‌گیرد و از بهم پیوستن سه سرشاخه اصلی آق اولر، وزنه سر و رزه چای نشات می‌گیرد. این رود پس از گذر از کوه‌های تالش و رسیدن به جلگه هشتپر در حوالی روستای قرق، به ساحل دریا می ریزد.
حریم رودخانه در شهر هشتپر، مرکز شهرستان تالش، بستر سازی شده و برای مسافران، آلاچیق های اسکان موقت ساخته‌اند. یکی از جاذبه‌های نزدیک به این رود، تندیس بزرگی از مرد اسب سواری است که با ریسه‌های نور تزئین شده است. این تندیس متعلق به رستم کلاه چرمینه، سردار تالش است که در جنگ معروف چالداران (مقابله سپاه صفوی با عثمانی) به شهادت می‌رسد.
*قلعه دوره سلجوقی در شهر لیسار
«قلعه صلصال» یا قلعه لیسار، دیگر جاذبه تاریخی تالش است که پس از جوکندان و درست بر سر راه ترانزیتی جوکندان به سمت لیسار قرار دارد. بر اساس یافته‌های باستان شناسی در این قلعه، قدمت این بنا به دوره سلجوقی می‌سد و مربوط به اتابکان آذربایجان بود که از طرف سلاجقه در این منطقه نایب حکومه بودند. این قلعه در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ و به شماره ۸۷۸۰ در فهرست بناهای تاریخی کشور ثبت شده است.
سال گذشته بخش‌هایی از این قلعه توسط اداره کل میراث فرهنگی، مرمت و بهسازی شده است. در حال حاضر بخش‌هایی از دیوارها، برج‌های نگهبانی، بارو، آب انبار و بخشی هم مربوط به زندان قلعه پابرجاست.
این قلعه به دلیل همجواری با شهر لیسار به «قلعه لیسار» هم شهرت دارد. قلعه بر بلندای تپه و مشرف به دریای کاسپین قرار گرفته است و از بلندای قلعه می‌توان ساحل دریا، شالیزارها و باغ‌های تالش را دید.
نزدیک به قلعه نیز یک رستوران سنتی بنام رستوران قلعه ایجاد شده که از بازدیدکنندگان پذیرایی می‌کند.
*سردار امجد و کاخ های معروفش
نصراله خان عمید السلطنه معروف به «سردار امجد» در دوره ناصرالدین شاه «خان کرگانرود» بود. وی از نیمه دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار تا انقلاب مشروطه حاکم کرگانرود تالش بود. سردار امجد، دو کاخ برای پذیرایی از میهمانان و بزرگان دولتی ساخت؛ یکی کاخ زمستانی در «اطاقسرای هشتپر» و دیگری، کاخ تابستانی در ییلاق «آق اولر تالش».
عمارت زمستانی، در سه طبقه ساخته شده است. طبقه اول و دوم به صورت قرینه است. طبقه نخست، دارای دو درب ورودی بزرگ در شمال و جنوب است. هفت پنجره تکرار شونده با طاق‌های هلالی در هر چهار ضلع بنای مربع شکل می‌شود. طبقه سوم در واقع کلاه فرنگی با پنجره‌های بادگیر است. کاشیکاری‌های آبی و فیروزه‌ای به‌کار رفته در طبقه دوم و سوم، چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.
این عمارت در دوره مشروطه دچار آتش سوزی شد. ولی دهه ۴۰ مرمت و به عنوان ساختمان هلال احمر مورد استفاده عموم قرار گرفت. کاخ زمستانی خان کرگانرود به شماره ۱۵۲۲۱ و به تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۴ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است.
کاخ دیگر سردار امجد در ییلاق آق اولر قرار دارد. مجموعه بناهای تاریخی در آق اولر، سالها پیش توسط اداره کل میراث فرهنگی مرمت و به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مریان و آق اولر کاربری اداری داشت.
حمام تاریخی مریان
روستای «مریان»، از جمله روستاهای ییلاقی شمال غربی هشتپر تالش و نرسیده به روستای «آق اولر» است. محوطه باستانی گورستان مریان، بزرگترین گورستان پیش از تاریخ ایران است و در عرصهای به مساحت ۴۰۰ هکتار، در مناطق ییلاقی مریان، آق اولر و تندبین گسترده شده است.
بر اساس فهرست بناهای میراثی گیلان، در اطراف روستای مریان و نزدیک به حمام تاریخی مریان تاکنون ۹ محوطه باستانی مورد کاوش قرار گرفته است. گورستان‌های تاریخی این محدوده مربوط به دوران پیش از تاریخ است. افزون بر آن در نزدیکی مریان روستاهای دیگری همچون؛ «خشکه دشت»، «دیزگاه»، «تول»، «گل باشی» و «آتشگاه» بین سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳ هم مورد کاوش قرار گرفته است.
در روستای مریان، حمام تاریخی از دوره قاجار بجامانده که سازنده آن سردار امجد بوده است. حمام مریان در سال های اخیر توسط اداره میراث فرهنگی گیلان مرمت شده و قرار است بعنوان کافه موزه تغییر کاربری یابد.
دو سالن بزرگ حسینه که با یک در چوبی با طاق هلالی از هم جدا شده، نشان می دهد که مراسم های جداگانه برای زنان و مردان در این حسینیه برگزار می شود.
در ضلع شمالی سالن جنوبی، تصویر «شیرخان» بانی حسینیه در قابی از خاطره در خانه اش نظاره گر مومنان است. یکی از اهالی می گوید: «شیرخان مرد متمکنی بود و از منسوبان نصرالسلطنه سردار امجد، خان تالش بود. هم او که حمام مریان را ساخت و کاخ تابستانی اش کمی بالاتر توسط مشروطه خواهان به آتش کشیده شد.»
نظر شما