سفر به روستای ملی چوب تراشان و زیارت بقعه چسلی

به گزارش خبرگزاری شبستان از گیلان- مهری شیرمحمدی؛

تعطیلات نوروز فرصت خوبی است تا با تامل بیشترجاذبه های تاریخی و طبیعی شهرستان های گیلان را ببینیم. ماسال، واقع در کوه‌های غرب گیلان، یکی از شهرستان‌های تالش نشین است.

«گردنه گیلوان» در مسیر جاده ماسال به خلخال، یادآور روزهایی است که میرزا کوچک جنگلی در روزهای آخر جنبش جنگل قصد عبور از آن را داشت ولی بخاطر کولاک شدید 11 آذرماه 1300  در اثر سرما جان باخت. روستای آلاله دشت، به عنوان مشهد میرزا، اکنون بعنوان زیارتگاه و یادآوری آن حادثه تاریخی، مورد بازدید قرار می گیرد. بقعه میراثی چسلی و آبشار این روستا، غار آویشو در جنگل های شاندرمن، خانه تاریخی رحیم خان در روستای بی تم، امامزاده پیروم بست در روستای پلنگ سرا، ییلاق های تاسکوه، سوئه چاله و اولسبلانگاه از دیدنیهای شهرستان ماسال است.

 اگر به ماسال رفتید، حتما سری به روستای شالما بزنید. روستایی که عنوان روستای ملی چوب تراشان را کسب کرده است. بیشتر مردم این روستا از چوب های جنگلی، وسایل چوبی می‌تراشند و می‌توانید صنایع دستی چوبی را از هنرمندان این روستا بطور مستقیم بخرید.

*مشهد میرزا

در میانه جاده زیبای ماسال بعد از طی مسافتی حدود 25 کیلومتر به تابلویی خواهید رسید که مشهد میرزا کوچک خان جنگلی را نشان می‌دهد. مکانی که بر اساس مستندات تاریخی میرزا کوچک خان در آن نقطه به شهادت رسیده و سرش از سوی یکی از عمال سالار شجاع بریده شده بود.

در آذر 1300 در حالی که میرزا کوچک خان جنگلی بسیاری از یاران خود را در مسیر از دست داده بود، در کوه‌های تالش گرفتار سرمازدگی شد و به دست یکی از عوامل سالار شجاع کشته و سرش بریده شد. خالو قربان که روزگاری از همرزمان او بود سر بریده میرزا را برای رضاخان سردار سپه به تهران برد.

*بقعه میراثی چسلی

مکان‌های زیارتی، میراث معنوی در شهرستان‌ها مورد توجه هستند. بقعه آقا سید مهر علی و آقا سیدرضا علی در دهکده شالما، بقعه میرمحله، بقعه چسلی، بقعه سراکه، زیارتگاه‌های کلکا پشت در ییلاقات ماسال، بقاع متبرکه آقا سیدابراهیم قران، امام زاده شفیع و بقعه معروف آقا سیدرضا در روستای دلیجان بخش شاندرمن، پتانسیل‌های گردشگری مذهبی «شهرستان ماسال» است.

معدود بقعه‌هایی که در فهرست آثار ملی ثبت شده، از خطر تخریب و نوسازی در امان مانده و بقعه روستای چسلی، نمونه‌ای از معماری بومی در بنای زیارتگاه های گیلان است. این بنای دوره قاجار در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

بنای بقعه بر بلندای تپه ای بر روی یک کرسی سنگی قرار گرفته و مشرف به دره ای است که آبشار و رودخانه چسلی از آن عبور می‌کند. بقعه با شیروانی و ستون‌های چوبی سبز رنگ و گنبد مخروطی کوتاه و ایوان چهارطرفه و سرشیرهای چوبی است و نرده های مشبک چوبی دور تا دور 4 ایوان را فراگرفته است.

اتاقک آرامگاه تماما چوبی، با گره‌های چینی است که اوج هنر چوب تراشان منطقه را نشان می‌دهد. ضریح نیز قبلا شمسه‌های چوبی داشته که متاسفانه با ضریح آهنی تعویض شده است. سقف عمارت، لمبه کوبی است و گنبد مخروطی با پایه چوبی بر روی ضریح مشبک چوبی قرار گرفته است.

داخل فضای بقعه به‌جز چند قرآن روی صندوق مزار، نوشته دیگری وجود ندارد که صاحب مدفن معرفی شود. اما یکی از اهالی روستا که در پایین دست رودخانه سکونت دارد، می‌گوید: این بقعه، مدفن آقا سید قاسم(ع) است و از گذشته‌های دور تاکنون مورد احترام اهالی روستا بوده است.

*دارالحکومه بی تم

در بخش شاندرمن، روستای بی تم، عمارت دارالحکومه بی تم وجود دارد. این عمارت ملک ارباب منطقه است و بیشتر از یکصد سال قدمت دارد. این بنای در فهرست آثار ملی ثبت شده و هنوز وراث رحیم خان درآن زندگی می‌کنند. در دوره قاجار بی تم از مراکز  مهم حکومتی وخان نشین تالش بود. ناصرالدین شاه به رحیم خان عنوان سرهنگ اعطاء می‌کند و او بعنوان حاکم شاندرمن، دارالحکومه ی خود را  در بی تم پایه گذاری می‌کند.

عمارت بی تم در دو طبقه با 24 اتاق در زیربنایی حدود 470 مترمربع در هر دو طبقه ساخته شده است. دیوارها از آجر و خشت پخته شده ، عرض دیوارها در طبقه اول حدود یک متر و در طبقه فوقانی کمتر است. درب‌ها و پنجره‌ها از چوب ٱزاد و گردو است، کف اتاق‌های بالا و تالار لمبه‌های چوبی دارد و سقف نیز تا سالهای 1340 لته‌های چوبی داشت.

عمارت در دو طبقه از سه جهت شمالی، غربی و شرقی، دارای تالار است ولی در نیمه جنوبی که در گذشته درِ حیاط عمارت به آن باز می‌شده، سه بالکن کوچک جلوی سه اتاق طبقه بالا تعبیه شده است. اتاق‌های هر دو طبقه قرینه است و با دو پلکان شرقی و غربی دو نیمه، به طبقه بالا راه می‌یابد. نرده‌های تالار هنرمندانه خراطی شده است. این بنا در زمان جنبش جنگل، پذیرای مبارزان جنبش بوده است.

* بر فراز ابرها در ییلاق اولسبلانگاه

یکی از زیباترین ییلاق های گیلان، ییلاق اولسبلانگاه در ارتفاعات ماسال است. این ییلاق در تمام فصول سال حتی در اوج گرمای تابستان، پوشیده از ابر و مه است. اولسبلنگاه در ارتفاع ۱۴۸۹ متری از سطح دریا واقع شده است.وجه تسمیه آن بخاطر آن است که این ییلاق مرتفع پوشیده از درختان جنگلی ممرز است.

از ارتفاع این روستا، می‌توانید مراتع، دشت‌ها و کوه‌ها و جنگل ‌های اطراف را به‌خوبی ببینید. هر صبح روستا در حالی که در مه غلیظی فرو رفته بیدار می‌شود و با بالا آمدن خورشید، مه کم‌کم از بین می‌رود. این ییلاق، مقصد گله داران عشایر در فصل تابستان است. در سال های اخیر، محلی ها با ساخت کلبه های چوبی، این ییلاق را بعنوان مهمترین مقصد گردشگری ماسال تبدیل کرده اند.

*غار آبی و آهکی آویشو

در شهرستان ماسال به‌واسطه کوهستانی بودن منطقه، بیش از ۱۷ غار بزرگ و کوچک وجود دارد. بزرگ‌ترین آن‌ها غار آویشو است. وجه تسمیه این غار آهکی، بخاطر نوع آن است که غار در بستر یک دره کم آب قرار دارد.

براساس پژوهش‌های زمین شناسی، غار آویشوی بیش از 75 میلیون سال قدمت دارد. غار آویشو قندیل‌های آهکی دارد و هفت آبشار داخل غار وجود دارد. تاکنون بیش از دو هزار متر از ژرفای غار آویشو- که طولانی‌ترین غار استان گیلان محسوب می شود- توسط غارنوردان و کوه نوردان محلی مورد پیمایش قرار گرفته است.

غار آویشو بین مناطقی همچون تالی بنه، انده چو و خماسون در بستر دره‌ای کم‌آب قرار دارد. برای دسترسی به این غار باید به شاندرمن، سپس روستای سیاهمرد و بعد روستای چالسرا بروید. و بعد از گذر از کنار بقعه‌ی درویش شاه امیر شاندرمن مسیر غار آویشو را خواهید دید. از کنار بقعه تا غار مسیری حدودا 35 کیلومتر است.