به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، پرده های نقاشی قهوه خانه‌ای در ایران نشان دهنده آثاری با موضوع امام علی (ع) و ائمه اطهار (ع) است که از ابتدای ظهور این گونه نقاشی تا به امروز از خیالی نگاران بر جای مانده است، آثاری که حاصل عشق و اردات خیالی نگاران به خاندان عصمت و طهارت است.
«نقاشی قهوه خانه ای» یا «خیالی نگاری» گونه ای از نقاشی ایرانی است که از دوران صفویه در ایران رواج داشته و برآمدهاز فرهنگ شیعی از دوران آل بویه است در واقع باید گفت نقاشی قهوه خانه ای برخاسته از بطن جامعه ایرانی و توسط مردم عام و کوچه بازار است که خاستگاه شیعی دارند؛ نقاشی قهوه خانه ای توسط هنرمندانی مکتب ندیده و از دل قهوه خانه ها سربرآورد و به سبکی در نقاشی ایرانی تبدیل شد، اما آنچه در این هنر خود را به تمام نشان می دهد وجود عناصر ملی و مذهبی است.
نقاشی قهوه خانه ای دارای درون مایه های مذهبی، بزمی و رزمی است باید پرسید هنر نقاشی قهوه خانه ای از کجا نشات گرفته است؟ این هنر برگرفته از سنت قصه‌خوانی و مرثیه‌سرایی و تعزیه‌خوانی در ایران است که پیشینه آن به سده‌ها پیش از ایجاد قهوه‌خانه‌ها و چای‌خانه‌ها می‌رسد و از سوی هنرمندانی مکتب ندیده پدیدار شد و در اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی هم‌زمان با جنبش مشروطه ایران، این هنر ایرانی اوج گرفت و پس از آن در مورد توجه هنرمندان مدرنیست قرار گرفت.
نقاشی قهوه خانه ای با نام «قوللر عباسی» شناخته می شود؛ «سعید رضاخان»، هنرمند نقاش درباره این گونه نقاشی می گوید: نقاشی قهوه‌خانه‌ای با نام «قوللرآقاسی» شناخته می‌شود. این هنر به همراه نقاشی پشت شیشه، غیردرباری و نمادی از هنر مردم کوچه و بازار هستند. همان هایی که با عشق، ایمان قلبی و اعتقادات عمیق خود به نقاشی می‌پرداختند، موضوع اصلی در نقاشی قهوه‌خانه‌ای به دو بخش تقسیم می‌شد. یکی به داستانهای اسطوره‌ای و حماسی می‌پرداخت و دیگری در رابطه با موضوعات دینی بود. موضوعاتی که از نظر شیعیان قابل احترام بودند. شمائل ائمه، امام علی، واقعه کربلا، معراج پیامبر (ع)، داستان جوانمرد قصاب و دیگر مواردی از این دست بیشترین آثار را به خود اختصاص می‌دادند.
هنر قهوه‌خانه‌ای که در دل حکومت شیعی ایجاد شده بود و بر پایه اعتقادات دینی استوار بود و هنرمندان آن هم از دل جامعه سر برآورده بودند تاکید بسیاری بر نقاشی از موضوعات ملی، مذهبی و بویژه شمایل‌نگاری داشت، همین موضوع باعث شد تا آثار بسیاری در این رابطه کشیده شوند که در حال حاضر تعداد قابل توجهی از این آثار با رویکرد دینی بر جای مانده است.
سعید رضاخان درباره دلیل گرایش نقاشان به موضوعات مذهبی می گوید: نقش مذهب در جامعه آن روز بسیار پررنگ بود و این نقش در توده عامه جامعه که همان مردم کوچه و بازار بودند بسیار پررنگ‌تر به نظر می‌رسد. همین موضوع باعث شد که هنرمندان آن گرایشات مذهبی خود را به تصویر بکشند. در دوران قاجار مذهب جایگاهی ویژه دارد تا جایی که بخشی از اوقات فراغت افراد را شرکت در مراسم های روزه خوانی و شبیه خوانی پر می‌کردند. همین ارتباط تنگاتنگ با مذهب باعث شد تا اثرات آن را در هنر نقاشان کوچه و بازار ببینیم.
نباید این نکته را از نظر دور داشت که نقاشی قهوه‌خانه‌ای در دوره‌ای از تاریخ ایران بیانگر اعتقادات عمیق مذهبی مردم این مرز و بوم بودند و در این نقطه یعنی بازنمایی وقایع دینی به یکدیگر گره خوردند و یکی شدند. برای بررسی آثاری که با موضوع مسایل شیعی و بویژه ظهر عاشورا هستند؛ نادیده گرفتن شرایط محیطی دوران قاجار و پهلوی اول ما را به بیراهه می‌برد اما باید گفت که امام علی (ع) در میان موضوعات مذهبی که بسیار مورد توجه نقاشان قهوه خانه ای است جایگاه خاصی دارند و زندگی و رشادت ها و دلاوری های ایشان به عنوان دستمایه پرده نویسان قهوه خانه ای قرار گرفته است.
نظر شما